Kultura puchowska
Z Wikipedii
Kultura puchowska - kultura archeologiczna epoki żelaza, .
Spis treści |
[edytuj] Chronologia geneza i zanik
Nazwa wywodzi się od eponimicznego stanowiska Puchov nad Wagiem na Słowacji. Stanowiska tej kultury datowane są naIII w. p.n.e. a I w. n.e.. Kultura puchowska nastąpiła po wcześniejszej kulturze łużyckiej jako kontynuatorka zespołu zachodniohalsztackich i lateńskich grup kulturowych w odmianie celtycko-trackiej. Od północy do II w.n.e. stanowiska k. puchowskiej sąsiadowały ze stanowiskami kulturąy przeworskiej oraz od wschodu z kultury zarubinieckiej.
[edytuj] Obszar występowania i kontekst archeologiczny
Stanowiska kultury puchowskiej występowała w okresie lateńskim tj. do końca okresu LT B (połowa III w.p.n.e.) na terenach północnej i wschodniej Słowacji głównie w jej partiach górskich oraz w górnym dorzeczu Nitry, Wagu i Hronu. W okresie LT C na tereny południowej Polski przenika zapewne część grup ludności celtyckiej m.in. na ziemie kotliny sądeckiej, kotliny żywieckiej oraz obszar górnego i środkowego dorzecza Sanu na tzw. Doły Jasielsko-Sanockie - za pośrednictwem silnego ośrodka zemplińskiego we wschodniej Słowacji na terenach południowej Polski oraz północnej części Słowacji.
[edytuj] Charakterystyczne wytwory kulturowe
ceramika tzw. grafitowa, szklane bransolety, niespotykane dotąd narzędzia rolnicze i kowalskie oraz nowe techniki metalurgiczne)
[edytuj] Osadnictwo
Osady ufortyfikowane o konstrukcji ziemno-drewniano-kamiennej.W niektórych osadach np. Lipstowska Mara, znajdowało się miejsce kultu, gdzie składano ofiary.
[edytuj] Obrządek
Brak informacji na temat obrządku pogrzebowego .
[edytuj] Gospodarka i Społeczeństwo
Ludność kultury puchowskiej prezentowała wysoki stopień rozwoju gospodarki, o którym świadczą chociażby lokalne emisje monet. Głównym nosicielem tej kultury była ludność utożsamiana z celtyckim plemieniem Kotynów (o Kotynach wspomina Tacyt [1] ) osiadła na zachodnim pograniczu oraz plemię Anartów (Anartfracti) na wschodnim pograniczu w dorzeczu Sanu i Cisy. Kultura puchowska przetrwała na ziemiach ziemiach polskich co najmniej do końca II w. n.e. W okresie upływającym po wojnach markomańskich lata 166 - 180, ślady osadnictwa tej kultury zanikają.
[edytuj] Tablica chronologiczna
| okres | wg. Dechelette | wg. Reinecke | Datowanie |
|---|---|---|---|
| wczesnolateński | La Tene I | La Tene A i B | 480 l. p.n.e. - 300 l. p.n.e. |
| środkowolateński | La Tene II | La Tene C | 300 l. p.n.e. do 100 l. p.n.e. (regionalnie do ok. 150 l. p.n.e.) |
| późnolateński | La Tene III | La Tene D | 150/100 l. p.n.e. do pocz. I w. n.e. |
[edytuj] Stanowiska archeologiczne
- Horodyszcze nad Sanem: Początki osadnictwa celtyckiego na terenie dorzecza Sanu sięgają IV wieku p.n.e. Celtowie osiedlili się w południowej jego części w rejonie nad Górnym i środkowym Sanem w okolicach Sanoka. Na terenie tym do chwili obecnej zlokalizowano 26 stanowiska archeologiczne z materiałami, które należy przypisać kulturze celtyckiej. Do najlepiej przebadanych należą osady w miejscowościach Pakoszówka, Sanok-Biała Góra oraz Trepcza. Na stanowisku w m. Trepcza jeszcze w latach 60-tych ubiegłego wieku znaleziono m.in. złotego statera celtyckiego. Ciekawostką jest, że nazwa "San" w języku Gallów to "rzeka", czyli rzeka Shannon (ir: Siannan), Saona, Seine i San mają wspólny galijsko/celtycki źródłosłów, pra-indeoeuropejski sufix -onna oznaczyłby źródło lub rzekę.
[edytuj] Literatura
- Godłowski K. "Okres lateński w Europie, Archeologia pierwotna i wczesnośredniowieczna", cz. IV, Kraków 1977
- Pieta K. "Die Púchov - Kultur" (Monografia) 1982,
- Kaczanowski P, Parczewski M. (redakcja) - "Archeologia o początkach Słowian, Materiały z konferencji", Kraków, 19-21 Listopada 2001; Kraków 2005 : Kaczanowski P., Madyda-Legutko R. "Strefy kulturowe w Europie Środkowej w okresie rzymskim".
- Ginalski J. "Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za rok 1966, za rok 1967, za lata 1968-1969, za lata 1970-72, za lata 1973-75, za lata 1976-1979, za lata 1980-1984, za lata 1985-1990, za lata 1991-1992, za rok 1993, Tom XVI, Tom XVII, Tom XVIII, Tom XIX, Tom XX.
- Na granicach antycznego świata, Materiały z konferencji – Rzeszów, 20-21 XI 1997
- Hammer S. - Tacyt, Dzieła, Warszawa, Czytelnik 2005.
[edytuj] Linki zewnętrzna
- Kontakt Archeologické múzeum Púchovskej kultúry, Župný dom Nábrežie slobody 522/1, 020 01 Púchov
- Kultura puchowska artykuł w jęz. ang.
- Warsztaty kultury puchowskiej pod Krakowem, art. w jęz. ang.
- Kultura puchowska, artykuł w jęz. niem.
[edytuj] Przypisy
- ↑ o Kotynach : "Iuxta Hermunduros Naristi ac deinde Marcomani et Quadi agunt. Praecipua Marcomanorum gloria viresque, atque ipsa etiam sedes pulsis olim Boiis virtute parta. Nec Naristi Quadive degenerant. Eaque Germaniae velut frons est, quatenus Danuvio peragitur. Marcomanis Quadisque usque ad nostram memoriam reges mansere ex gente ipsorum, nobile Marobodui et Tudri genus: iam et externos patiuntur, sed vis et potentia regibus ex auctoritate Romana. Raro armis nostris, saepius pecunia iuvantur, nec minus valent.Retro Marsigni, Cotini, Osi, Buri terga Marcomanorum Quadorumque claudunt. E quibus Marsigni et Buri sermone cultuque Suebos referunt: Cotinos Gallica, Osos Pannonica lingua coarguit non esse Germanos, et quod tributa patiuntur. Partem tributorum Sarmatae, partem Quadi ut alienigenis imponunt: Cotini, quo magis pudeat, et ferrum effodiunt. Omnesque hi populi pauca campestrium, ceterum saltus et vertices montium iugumque insederunt. Dirimit enim scinditque Suebiam continuum montium iugum, ultra quod plurimae gentes agunt, ex quibus latissime patet Lygiorum nomen in plures civitates diffusum. Valentissimas nominasse sufficiet, Harios, Helveconas, Manimos, Helisios, Nahanarvalos", w przekładzie S. Hammera "W stecz patrząc, widzimy Marsyngów, Kotynów, Osów i Burów, którzy z krajem Markomanów od tyłu graniczą. Z tych, Marsyngowie i Burowie językiem i trybem życia mocno przypominają Swebów. O Kotynach świadczy ich język galicki, o Osach panońskich, że nie są Germanami, a nadto ta okoliczność, że ponoszą daniny. Część tych danin nakładają na nich Sarmaci, część Kwadowie, jako na cudzoziemców. Kotynowie na domiar wstydu pracują jeszcze w kopalniach żelaza. Wszystkie te ludy niewiele zajęły równin, zresztą tylko w dąbrowach i na szczytach gór (i w paśmie górskim) osiadły. Swebię dzieli bowiem i przecina nieprzerwane pasmo gór, poza którymi mieszka bardoz wiele ludów."
