San

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy rzeki. Zobacz też: San (autobus).

San
Lokalizacja	Europa Polska, Ukraina
Źródło	Przełęcz Użocka, Zbocza Opołonka ok 950 m npm
Ujście	Wisła Okoloce Sandomierza
Długość	443,4 km
Powierzchnia dorzecza	16 861 km²
Ważniejsze dopływy	Tanew, Wisłok, Solinka, Osława, Wiar
Średni roczny przepływ	124 m³/s przy ujsciu

Rzeka San, widok z zamczyska Sobień k. Załuża

Rzeka San i miejscowość Krzywcza

San (ukr. Сян) - rzeka w południowo-wschodniej Polsce, na niewielkim odcinku stanowiąca granicę z Ukrainą, prawobrzeżny dopływ Wisły. Długość - 443,4 km, w tym na odcinku około 55 km od źródeł tworzy granicę między Polską i Ukrainą. Powierzchnia zlewni - 16 861 km², w tym 14 390 km² w Polsce, 2 471 km² na Ukrainie.

Swój bieg San zaczyna na wysokości ok. 900 m n.p.m., na wschodnich zboczach szczytu Piniaszkowy w Bieszczadach Zachodnich, dokładnie na granicy Polski i Ukrainy, blisko miejscowości Sianki. W górnym biegu płynie na północny zachód, przepływa przez Bieszczady, gdzie tworzy malowniczy przełom przez Otryt. Na odcinku bieszczadzkim na Sanie utworzono dwa sztuczne zbiorniki wodne: Jezioro Solińskie i Jezioro Myczkowskie. Następnie w okolicach Sanoka San skręca na północ i przepływa przez Pogórze Środkowobeskidzkie, oddzielając od siebie Pogórze Przemyskie i Pogórze Dynowskie. W okolicach Dynowa skręca na wschód i, meandrując, dociera do Przemyśla. Na odcinku od źródła do Przemyśla San jest rzeką górską. Na wschód od Przemyśla, na terenie tzw. Bramy Przemyskiej zatacza łuk na północ i ponownie, tym razem już ostatecznie, przyjmuje kierunek północno-zachodni.

Na tym odcinku rzeka płynie Doliną Dolnego Sanu, stanowiącą część Kotliny Sandomierskiej. San zbiera liczne niewielkie dopływy z Pogórza Dynowskiego i Płaskowyżu Kolbuszowskiego na zachodzie oraz z Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Równiny Biłgorajskiej na wschodzie. Dolina Sanu jest na tym odcinku szeroka (do 10 km), pełna starorzeczy, wypełniona przez łąki i lasy łęgowe. San uchodzi do Wisły na północ od Sandomierza.

Dolina Sanu na odcinku od Przemyśla do Sandomierza stanowi korytarz komunikacyjny, którym biegną droga krajowa 862 i linia kolejowa Przemyśl–Rozwadów. W dolinie dolnego Sanu leżą Jarosław, Radymno, Przeworsk, Sieniawa, Leżajsk, Krzeszów, Ulanów (stolica flisaków), Rudnik nad Sanem, Nisko i Stalowa Wola. W dolinie górnego Sanu leżą Lesko, Zagórz, Sanok, Dynów i Przemyśl.

[edytuj] Historyczne nazwy

1097 Sanъ, reku Sanъ, k Sanovi, nad Sanomъ (1152), Sanu (1287), San 1339, Szan 1406, Sanok 1438, Saan 1439, Sayn 1445, San 1467, Szan 1517, Schan 1526. Nazwa rzeki ma etymologię prawdopodobnie pra-indoeuropejską, w znaczeniu "wartki, bystry strumień", i taki San właśnie jest na odcinku aż do Przemyśla .

Ciekawostką jest, że nazwa "San" w języku Gallów to "rzeka", czyli rzeka Shannon (ir: Siannan), Saona, Seine i San mają wspólny źródłosłów, pra-indeoeuropejski sufix -onna oznaczyłby źródło lub rzekę.

[edytuj] Dopływy Sanu

Ważniejsze dopływy Sanu:

w górnym biegu (do Przemyśla):
- Wołosaty,
- Solinka,
- Hoczewka,
- Osława,
- Sanoczek,
- Tyrawski Potok,
- Baryczka,
- Stupnica,
w dolnym biegu (od Przemyśla):
- Wiar
- Wisznia
- Rada
- Łęg Rokietnicki
- Szkło
- Lubaczówka
- Lubienia
- Wisłok
- Trzebośnica
- Tanew
- Bukowa

celtycki lew był również herbem woj. ruskiego w Polsce od 1340-1772

[edytuj] Osadnictwo

Przed okresem wędrówek ludów tereny znajdujące się w dorzeczu Sanu należały do związku plemiennego Lugiów. W pierwszych dziesięcioleciach IX wieku obszar ten był siedzibą Lędzian, którzy następnie dostali się pod panowanie koczowniczych Madziarów. Początki osadnictwa celtyckiego na terenie dorzecza Sanu sięgają IV wieku p.n.e. Celtowie osiedlili się w południowej jego części w rejonie nad Górnym i środkowym Sanem w okolicach Sanoka. Na terenie tym do chwili obecnej zlokalizowano 26 stanowiska archeologiczne z materiałami, które należy przypisać kulturze celtyckiej. Do najlepiej przebadanych należą osady w miejscowościach Pakoszówka, Sanok-Biała Góra oraz Trepcza. Na stanowisku w m. Trepcza jeszcze w latach 60-tych ubiegłego wieku znaleziono m.in. złotego statera celtyckiego. Prawdopodobnie wczesnośredniowieczna nazwa tych ziem określonej jako Galicja wzięła swój początek od jakiegoś plemienia celtyckiego.