Metrum (muzyka)
Z Wikipedii
Metrum - współczynnik utworu muzycznego, określający regularny rozkład akcentów. Metrum organizuje rytm i dzieli całość na mniejsze odcinki zwane taktami.
Wyróżnia się dwa proste schematy metryczne:
- Metrum dwuczęściowe (zwane inaczej dwumiarowym): w podstawowym schemacie takt taki składa się z dwóch miar, z czego pierwsza jest mocna (akcentowana), a druga słaba nieakcentowana.
- Metrum trzyczęściowe (inaczej: nieparzyste lub trzymiarowe): pierwszy dźwięk trójki jest mocny (akcentowany), a dwa następne słabe.
Określenie metrum parzyste jest pojęciem szerszym, dotyczy zarówno metrum dwumiarowego, jak i będącego jego złożeniem metrum czteromiarowego.
W notacji muzycznej metrum utworu zapisuje się za kluczem i znakami chromatycznymi w postaci dwóch cyfr. Cyfra dolna oznacza nutę, która jest podstawową jednostką metryczną dla danego utworu. I tak: 1 oznacza całą nutę, 2 półnutę, 4 ćwierćnutę, 8 ósemkę itd. Górna cyfra oznacza ilość nut (lub ich odpowiedników) w jednostce metrycznej. W podanym przykładzie zapisu metrum podstawową jednostką metryczną jest ćwierćnuta. Schemat metryczny dwumiarowy mogą więc realizować dwie ćwierćnuty, jedna ćwierćnuta i dwie ósemki, cztery ósemki i wszelkie inne kombinacje dowolnych nut, jak długo suma ich wartości daje dwie ćwierćnuty.
W muzyce dawnej jako jednostki metrycznej używano całych nut lub półnut. W czasach nowożytnych zaczęto używać ćwierćnut oraz ósemek (rzadziej szesnastek) i te do dziś są najczęściej przyjmowane jako jednostka metryczna.
Składając dwa podstawowe schematy metryczne można uzyskać bardziej skomplikowane schematy metryczne nazywane ogólnie metrum złożonym.
Połączenie dwóch lub większej ilości schematów metrycznych:
- Metrum czteromiarowe- powstaje przez połączenie dwóch schematów dwumiarowych. Najczęściej spotykany przykład metrum złożonego przyjmuje postać 4/4.
- Metrum sześciomiarowe- powstaje przez połączenie dwóch schematów trzymiarowych. Spotykany w taktach ósemkowych, w formie metrum 6/8.
Systemy złożone zachowują typowy dla systemów prostych układ akcentów, z tym że akcenty w drugim schemacie są bardziej wyciszone niż w pierwszym.
Składanie większej ilości schematów prostych i mieszanie ich ze sobą (schematy metryczne mieszane) pozwala stworzyć nieograniczoną ilość dowolnie skomplikowanych schematów metrycznych.
Przykłady dzieł muzycznych dla różnych schematów metrycznych:
- dwie-pierwsze - Orlando di Lasso Psalm
- dwie-drugie - Jan Sebastian Bach Anglaise z III Suity
- dwie-czwarte - Joseph Haydn Sonata E-dur
- dwie-ósme - Karol Szymanowski Nikczemny Szpak
- trzy-drugie - Jan Sebastian Bach Sarabanda z IV Suity
- trzy-czwarte - Fryderyk Chopin Mazurek op. 33 nr 1
- trzy-szesnaste - Aleksander Skriabin Sonata nr 10
- cztery-drugie - Jan Sebastian Bach Fuga E-dur
- cztery-ósme - Karol Szymanowski Kołysanka gniadego konia
- cztery-szesnaste - Johannes Brahms Sonata f-moll
- pięć-ósmych - Karol Szymanowski Maski
- sześć-ósmych - Emerson, Lake and Palmer Bitches Crystal
- Sześć-szesnastych - Robert Schumann Die Hockläder Witwe
- siedem-czwartych - Cream Passing The Time
W muzyce współczesnej często odchodzi się od jednolitego systemu metrycznego dla całego utworu muzycznego, na rzecz metrum zmiennego w czasie. I tak na przykład progresywna grupa Yes w swej kompozycji Close to the Edge dokonała kilkunastu zmian metrum używając schematów: trzy-drugie, cztery-drugie, cztery-czwarte, dwanaście-ósmych i dziewięć-szesnastych. Natomiast jednolite metrum jest elementem charakterystycznym dla tradycyjnych tańców.
