Karol Szymanowski

Z Wikipedii

Dorobek kompozytorski Rodzaj twórczości Liczba dzieł Muzyka wokalna Pieśni 29 Muzyka chóralna 6 Muzyka instrumentalna Symfonie 4 Koncerty 2 Muzyka kameralna 11 Inne formy orkiestrowe 5 Opery 2 Operetki 1 Balety 2 Utwory na fortepian 17 RAZEM 80

Muzeum Karola Szymanowskiego w willi "Atma" w Zakopanem

Karol Maciej Szymanowski h. Korwin / Ślepowron, (ur. 3 października 1882 we wsi Tymoszówka na Ukrainie, zm. 29 marca 1937 w Lozannie) – wybitny polski kompozytor, pianista, pedagog i krytyk muzyczny, należał do grupy kompozytorów Młodej Polski, obok Grzegorza Fitelberga, Ludomira Różyckiego i Apolinarego Szeluto. Obok Fryderyka Chopina uznawany za najwybitniejszego polskiego kompozytora.

Spis treści 1 Życiorys 2 Twórczość 2.1 Ważniejsze aranżacje innych kompozytorów 3 Przypisy 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życiorys

Szymanowski pochodził z polskiej rodziny zamieszkującej na zachodniej Ukrainie. Drobne kalectwo (niepełnosprawna noga) ograniczało aktywność młodego Karola.

W wieku siedmiu lat rozpoczął domową edukację, z akcentem położonym na naukę muzyki. Najpierw uczył się pod kierownictwem ojca, a potem, od 1892 Gustawa Neuhausa, lokalnego nauczyciela muzyki, który odkrył u młodego Szymanowskiego zdolności kompozytorskie. W szkole Neuhausa zapoznał się z dorobkiem artystycznym romantyzmu, w szczególności niemieckiego. Następnie studiował w Warszawie u prof. Zygmunta Noskowskiego.

W latach 1903-1905 przebywał w Berlinie, gdzie zapoznał się z Ryszardem Straussem, który stał się jego mistrzem w nadchodzących latach. Zainspirowany jego muzyką skomponował swe pierwsze symfonie. W 1914 podróżując po Europie, będąc we Francji zapoznał się z modnym wówczas impresjonizmem, a w szczególności muzyką Claude'a Debussyego, która była kolejną inspiracją twórczą wchodzącego w okres największej płodności twórczej kompozytora. Okres wojny spędził w rodzinnej wsi Tymoszówce, intensywnie pracując. Skomponował wtedy między innymi III symfonię, I Koncert skrzypcowy i I Kwartet smyczkowy. W czasie rewolucji bolszewickiej rodzina Szymanowskich straciła swój majątek ziemski. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Karol odniósł pierwsze wielkie sukcesy artystyczne i ostatecznie został pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego.

Szymanowski był osobą homoseksualną^[1]. Jednym z jego dzieł, zawierających motywy homoerotyczne, jest opera Król Roger (1918-1924). Tworzył również wiersze. W latach 1917-1919 napisał powieść Efebos, poruszającą wprost tematykę homoseksualizmu. Dedykował ją swojemu kochankowi, 15-letniemu Borysowi Kochno. Kochno był tancerzem, pochodzącym z szlacheckiej rosyjskiej rodziny, w późniejszych latach, po wyjeździe do Paryża, był również związany z Sergiuszem Diagilewem oraz Colem Porterem. Powieść spłonęła we wrześniu 1939 r. w mieszkaniu kuzyna kompozytora Jarosława Iwaszkiewicza, który sporządził obszerne streszczenie utworu. Jednak jeden z rozdziałów, podarowany właśnie Kochno (w przekładzie rosyjskim samego Szymanowskiego) ocalał. Ten fragment został wydany w Niemczech^[2].

Dostał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury.

W 1930 Szymanowski cierpiący na gruźlicę na stałe zamieszkał w Willi Atma w Zakopanem skąd kierował Akademią Muzyczną w Warszawie (1930-1932) oraz często wyjeżdżał na leczenie do szwajcarskich sanatoriów. Zmarł w sanatorium w Lozannie w 1937.

Pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Jego serce spłonęło w powstaniu warszawskim.

Z okazji 125. rocznicy urodzin oraz 70. rocznicy śmierci kompozytora, 16 listopada 2006 sejm RP ogłosił rok 2007 rokiem Karola Szymanowskiego.

[edytuj] Twórczość

W pierwszej fazie swej twórczości Szymanowski wyraźnie pozostawał pod wpływem muzyki romantyzmu, wzorując się na Ryszardzie Straussie i na swym niedoścignionym mistrzu Chopinie. Począwszy od 1914 r. poddał się wpływom impresjonizmu, stając się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli modernizmu.

Szymanowski wypracował swój własny bardzo liryczny styl muzyczny oparty na bogatej, innowacyjnej orkiestracji. Wprowadził też do swej muzyki motywy polskiego folkloru, w tym podhalańskiego i kurpiowskiego, na co miały wpływ głównie częste pobyty w Zakopanem.

Dzieła kompozytorskie
Lata pracy	Tytuł dzieła	Forma muzyczna
1899-1900	Dziewięć preludiów na fortepian, Op. 1	Zbiór miniatur fortepianowych
1990-1902	Sześć pieśni, Op. 2	Zbiór pieśni na głos I fortepian
1901-1903	Wariacja b-moll, Op. 3	wariacja na fortepian
1900-1902	Cztery etiudy, Op. 4	Miniatura fortepianowa
1902	Trzy fragmenty z poematów Jana Kasprowicza op.5	Pieśń na głos i fortepian
1904	Salome, Op. 6 (sł. Jan Kasprowicz)	Pieśń na głos i orkiestrę
1904	Łabędź, Op. 7 (sł. Wacław Berent)	Pieśń na głos i fortepian
1903-1904	Sonata fortepianowa nr. 1 c-moll, Op. 8	Sonata
1904	Sonata d-moll na skrzypce I fortepian, Op. 9	Sonata
1900-1904	Wariacje na polski temat ludowy h-moll, Op. 10	wariacja na fortepian
1904-1905	Cztery pieśni, Op. 11 (sł. Tadeusz Miciński)	Pieśń na głos i fortepian
1904-1905	Uwertura koncertowa E-dur, Op. 12	Utwór orkiestrowy
1905-1907	Pięć pieśni, Op. 13	Pieśń na głos i fortepian
1905-1907	Fantazja, Op. 14	Miniatura fortepianowa
1906-1907	Symfonia nr 1 f-moll, Op. 15	Symfonia
1907	Trio, Op. 16	Trio instrumentalne (fortepian, skrzypce, wiolonczela)
1907	Dwanaście pieśni, Op. 17	Pieśń na głos i fortepian
1908	Pięć pieśni, Op. 18	Pieśń na głos i fortepian
1905-1909	Preludium I fuga cis-mol	Miniatura fortepianowa
1908-1909	Loteria mężów	Operetka
1909-1910	Symfonia nr 2 B-dur, Op. 19	Symfonia
1909	Sześć pieśni, Op. 20 (sł. Tadeusz Miciński)	Pieśń na głos i fortepian
1910-1911	Sonata fortepianowa nr 2 A-dur, Op. 21	Sonata
1910	Barwne pieśni, Op. 22	Pieśń na głos i fortepian
1910	Romans D-dur, Op. 23	Duet na skrzypce i fortepian
1911	Pieśni miłosne Hafiza, Op. 24	Pieśń na głos i fortepian
1912-1913	Hagith, Op. 25	Opera
1914	Pieśni miłosne Hafiza, Op. 26	Pieśń na głos i orkiestrę
1914-1916	Symfonia nr 3 "Pieśń o nocy", Op. 27	Symfonia
1915	Nokturn i tarantela, Op. 28	Miniatura na skrzypce i fortepian
1915	Metopy, Op. 29	Miniatura fortepianowa
1915	Mity, Op. 30	Miniatura na skrzypce i fortepian
1915	Pieśni księżniczki z baśni, Op.31	Pieśń na głos i fortepian
1915	Trzy pieśni, Op. 32 (sł. Dymitr Dawydow)	Pieśń na głos i fortepian
1915-1916	Dwanaście etiud, Op. 33	Miniatura fortepianowa
1916	Maski, Op. 34	Miniatura fortepianowa
1917	Koncert skrzypcowy nr 1, Op. 35	Koncert skrzypcowy
1917	Sonata fortepianowa nr 3, Op. 36	Sonata
1917	Kwartet Smyczkowy nr 1, Op 37	Kwartet smyczkowy
1917	Demeter, Op 37 bis	Pieśń na alt, chór żeński i orkiestrę
1917	Agawe, Op. 38	Pieśń na alt, chór żeński i orkiestrę
1918	Trzy kaprysy Paganiniego, Op. 40	Miniatura na skrzypce I fortepian
1918	Cztery pieśni, Op. 41 (sł. Rabindranat Tagore)	Pieśń na głos i fortepian
1918	Pieśń meuzina szalonego, Op. 42	Pieśń na głos I fortepian
1920	Mandragora, Op. 43	Balet
1925	Marsz uroczysty	Marsz na orkiestrę
1925	Dwie pieśni baskijskie, Op. 44	Pieśń na głos i fortepian
1918-1924	Król Roger, Op. 46	Opera
1921	Słopiewnie, Op. 46 bis (sł. Julian Tuwim)	Pieśń na głos i fortepian
1922	Trzy kołysanki, Op. 48	Pieśń na głos i fortepian
1922-1923	Rytmy dziecięce, Op. 49 (sł. Kazimiera Iłłakowiczówna)	Pieśń na głos i fortepian
1924-1925	Dwanaście mazurków, Op. 50	Miniatura fortepianowa
1924	Idom se siuhaje dołu, śpiewający	Piosenka góralska na głos i fortepian
1925	Kniaź Patiomkin, Op. 51 (do dramatu Tadeusza Micińskiego)	Utwór orkiestrowy
1925	Kołysanka (La bereceuse d'atacho enia), Op. 52	Duet na skrzypce i fortepian
1925-1926	'Stabat mater, op. 53	Utwór na głosy solowe, chór i orkiestrę
1926	Cztery pieśni, Op. 54 (sł. James Joyce)	Pieśń na głos i fortepian
1923-1931	Harnasie, Op. 55	Balet
1927	Kwartet smyczkowy nr 2, Op. 56	Kwartet smyczkowy
1928	Vocalise-Etude	Pieśń
1928-1929	Sześć pieśni kurpiowski	Pieśń na chór a cappella
1930	Veni creator, Op. 57	Utwór na sopran, chór, organy i orkiestrę
1930-1932	Pieśni kurpiowskie, Op. 58	Pieśń na głos i fortepian
1930-1933	Litania do Marii Panny, Op. 59	Utwór na sopran, chór i orkiestrę
1932	Symfonia nr 4, (Symphonie concertante), Op. 60	Symfonia
1932-1933	Koncert skrzypcowy nr 2, Op. 61	Koncert skrzypcowy
1933-1934	Dwa mazurki, Op. 62	Miniatura fortepianowa

[edytuj] Ważniejsze aranżacje innych kompozytorów

• Grzegorz Fitelberg:
  • na orkiestrę symfoniczną: Etiuda b-moll op. 4 nr 3, Nokturn i tarantella op. 28, Pieśń Roksany z opery Król Roger (op. 46), Cztery tańce polskie
  • na głos i orkiestrę symfoniczną: Trzy fragmenty z poematów Kasprowicza op. 5, pieśni op. 13 nr 2 i 4, nr 6 z Pieśni miłosnych Hafiza op. 24, Pieśni kurpiowskie op. 58 nr 1, 3, 5, 7, 9.
• Paweł Kochański:
  • Pieśń Roksany z op. Król Roger, transkrypcja na skrzypce i fortepian (1926)
  • Taniec z "Harnasiów" na skrzypce i fortepian, transkrypcja Kochańskiego i Szymanowskiego (1931)
  • Pieśń kurpiowska z op. 58 nr 9, transkrypcja na skrzypce i fortepian Kochańskiego i Szymanowskiego (1931)
• Roman Padlewski: opracowanie czterech pieśni z op. 58 na skrzypce i fortepian (Suita kurpiowska, 1942)

[edytuj] Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Muzeum Karola Szymanowskiego "Atma" w Zakopanem
• Karol Szymanowski w "Atmie", 1934 r., fragment filmu Mariana Wimmera