Niszczyciele typu Tribal (II)
Z Wikipedii
Niszczyciele typu Tribal - seria brytyjskich okrętów klasy niszczycieli (wielkich niszczycieli) z okresu II wojny światowej, składająca się z 16 jednostek zbudowanych dla Royal Navy oraz 11 dla marynarki australijskiej i kanadyjskiej. Określane też były od pierwszego okrętu jako typ Afridi. Nazwę Tribal nosił także wcześniejszy typ brytyjskich niszczycieli z okresu I wojnie światowej.
Spis treści |
[edytuj] Historia powstania
Przyczyną powstania niszczycieli typu Tribal było wejście na świecie do służby dużych niszczycieli, przewyższających brytyjskie standardowe niszczyciele typów A-I (wyporność 1350 t, uzbrojenie: 4 działa 120 mm). Obawy brytyjskie wywoływały zwłaszcza japońskie okręty typu Fubuki (1680 t, 6 dział 127 mm). Również Włosi zbudowali serię dużych niszczycieli typu Navigatori, a Niemcy planowali budowę dużych niszczycieli Typu 1934. Dlatego brytyjska Admiralicja zdecydowała w 1934 zaprojektować serię niszczycieli, przewyższających okręty potencjalnego przeciwnika. Nacisk położono w nich na siłę artylerii, kosztem uzbrojenia torpedowego. Ich wyporność ograniczono do 1850 t - limitu dla niszczycieli - przewodników flotylli ("liderów"), nałożonego przez traktat londyński z 1930. Początkowo rozważano uzbrojenie ich w aż 10 dział 120 mm, ostatecznie ograniczono ich ilość do 8, co i tak czyniło nowe okręty jednymi z najsilniejszych niszczycieli.
W 1936 zamówiono pierwsze 7 okrętów, w ramach programu finansowego z 1935, po czym dalsze 9, w ramach programu z 1936. Otrzymały one nazwy od wojowniczych plemion i ludów, głównie zamieszkujących kolonie brytyjskie (Afridi, Gurkhowie, Maorysi, Mohawkowie, Nubijczycy, Zulusi, Aszanti, Beduini, Eskimosi, Mashona, Matabele, Pendżabczycy, Sikhowie, Somalowie), a ponadto Kozaków ("Cossack") i Tatarów ("Tartar"), stąd typ nazwany był Tribal (ang. "plemienny"), powtarzając część nazw dużych niszczycieli poprzedniego typu Tribal okresu I wojny światowej.
Stępkę pod budowę dwóch pierwszych niszczycieli HMS "Afridi" i "Cossack" położono 9 czerwca 1936, wodowano je także jako pierwsze 8 czerwca 1937. Jako pierwszy do służby wszedł "Afridi" 3 maja 1938, pozostałe okręty ukończono do marca 1939. Cena okrętów wynosiła średnio 340 000 funtów szt.
Okręty typu Tribal zamówiły następnie także dominia brytyjskie - w 1939 Australia, a w 1940 Kanada. Budowa okrętów australijskich przeciągała się, m.in. na skutek konieczności brytyjskich dostaw części i dwa z nich weszły do służby w 1942, a trzeci dopiero w 1945 (początkowo nazwany "Kurnai", w 1944 przemianowany na HMAS "Bataan", jako jedyny nie nosząc nazwy ludu). Cztery kanadyjskie okręty, budowane w Wielkiej Brytanii, weszły do służby w latach 1942-1943, cztery dalsze budowane w Kanadzie weszły do służby już po wojnie.
[edytuj] Okręty
| Nazwa (nr taktyczny) | położenie stępki, stocznia | wodowanie | wejście do służby | los |
|---|---|---|---|---|
| Okręty brytyjskie | ||||
| Afridi (F07) | 09. 06. 1936, Vickers | 08. 06. 1937 | 03. 05. 1938 | zatopiony 3. 05. 1940 |
| Cossack (F03) | 09. 06. 1936, Vickers | 08. 06. 1937 | 07. 06. 1938 | zatopiony 24. 10. 1941 |
| Gurkha (F20) | 06. 07. 1936, Fairfield | 07. 07. 1937 | 21. 10. 1938 | zatopiony 9. 04. 1940 |
| Maori (F24) | 06. 07. 1936, Fairfield | 02. 09. 1937 | 02. 01. 1939 | zatopiony 12. 02. 1942 |
| Mohawk (F31) | 16. 07. 1936, Thornycroft | 15. 10. 1937 | 07. 09. 1938 | zatopiony 16. 04. 1941 |
| Nubian (F36) | 10. 08. 1936, Thornycroft | 21. 12. 1937 | 06. 12. 1938 | wycofany 11. 06. 1949 |
| Zulu (F18) | 10. 08. 1936, Stephens | 23. 09. 1937 | 07. 09. 1938 | zatopiony 14. 09. 1942 |
| Ashanti (F51) | 23. 11. 1936, Denny | 05. 11. 1937 | 21. 12. 1938 | wycofany 12. 04. 1949 |
| Bedouin (F67) | 01. 06. 1937, Denny | 21. 12. 1937 | 15. 03. 1939 | zatopiony 15. 06. 1942 |
| Eskimo (F75) | 05. 08. 1936, Parsons / Vickers | 03. 09. 1937 | 30. 12. 1938 | wycofany 27. 06. 1949 |
| Mashona (F59) | 05. 08. 1936, Parsons / Vickers | 03. 09. 1937 | 28. 03. 1939 | zatopiony 28. 04. 1941 |
| Matabele (F26) | 01. 10. 1936, Scotts | 06. 10. 1937 | 25. 01. 1939 | zatopiony 17. 01.1942 |
| Punjabi (F21) | 01. 10. 1936, Scotts | 18. 12. 1937 | 29. 03. 1939 | zatopiony 1. 05. 1942 |
| Sikh (F82) | 24. 09. 1936, Stephens | 17. 12. 1937 | 12. 10. 1938 | zatopiony 14. 09. 1942 |
| Somali (F33) | 26. 08. 1936, Swan Hunter | 24. 08. 1937 | 12. 12. 1938 | zatopiony 20. 09. 1942 |
| Tartar (F43) | 26. 08. 1936, Swan Hunter | 21. 10. 1937 | 10. 03. 1939 | wycofany 6. 1. 1948 |
| Okręty kanadyjskie | ||||
| Athabaskan (G07) | 31. 10. 1940, Vickers | 18. 11. 1941 | 03. 02. 1943 | zatopiony 29. 4. 1944 |
| Haida (G63) | 29. 09. 1941, Vickers | 25. 08. 1942 | 18. 09. 1943 | wycofany 1964, okręt-muzeum |
| Huron (G24) | 15. 07. 1941, Vickers | 25. 06. 1942 | 28. 07. 1943 | wycofany 1965 |
| Iroquois (G89) | 19. 09. 1940, Vickers | 23. 09. 1941 | 10. 12. 1942 | wycofany 1966 |
| Athabaskan (II) (R79) | 15. 05. 1944, Halifax | 04. 05. 1946 | 20. 02. 1948 | wycofany 1969 |
| Micmac (R10) | 20. 05. 1942, Halifax | 18. 09. 1943 | 14. 09. 1945 | wycofany 1964 |
| Nootka (R96) | 20. 05. 1942, Halifax | 26. 04. 1944 | 09. 08. 1946 | wycofany 1964 |
| Cayuga (R04) | 07. 10. 1943, Halifax | 28. 07. 1945 | 20. 10. 1947 | wycofany 1964 |
| Okręty australijskie | ||||
| Arunta (I30, D5, D-130) | 15. 11. 1939, Cockatoo | 30. 11. 1940 | 30. 03. 1942 | wycofany 1969 |
| Warramunga (I44, D18, D-10) | 10. 02. 1940, Cockatoo | 06. 02. 1942 | 23. 11. 1942 | wycofany 1963 |
| Bataan (I91, D9, D-191) | 18. 02. 1942, Cockatoo | 15. 01. 1944 | 25. 05. 1945 | wycofany 1958 |
Stocznie: Vickers Armstrong w Newcastle upon Tyne, William Denny & Bros w Dumbarton (Denny), Fairfield Shipbuilding w Govan, Parson (kadłuby wykonywał Vickers Armstrong), Scotts Shipbuilding w Greenock, Thornycroft w Woolston, Alex Stephens w Govan (Stephens), Swan Hunter w Wallsend, Halifax Shipyards w Nowej Szkocji, Cockatoo Dockyard w Sydney.
"Afridi", "Cossack", "Somali" i "Tartar" były wyposażone w dodatkowe pomieszczenia sztanowe, jako przewodniki flotylli. Numery taktyczne z literami F zostały jesienią 1940 zamienione na takie same z literami G.
[edytuj] Opis konstrukcji, ocena, modernizacje
Główną cechą niszczycieli typu Tribal było wyjątkowo silne uzbrojenie artyleryjskie, składające się z 8 dział kalibru 120 mm (zdecydowana większość okrętów tej klasy na świecie miała nie więcej, niż 6 dział głównego kalibru). Same działa były również udanej konstrukcji, cechujące się sporą szybkostrzelnością do 10 strz/min. Masa pocisków wystrzeliwanych przez okręt w ciągu minuty (minutowa salwa burtowa) wynosiła początkowo aż 1816 kg, przewyższajac francuskie wielkie niszczyciele typów 2400-tonowych (1212 kg) i Le Fanatsque (1616 kg), japońskie Fubuki (831 kg) i włoskie Navigatori (735 kg). Konsekwencją skupienia się na artylerii było słabsze uzbrojenie torpedowe, składające się z jednego poczwórnego aparatu torpedowego. Słabsze było również uzbrojenie przeciwpodwodne, jednakże okręty posiadały skuteczny hydrolokator Asdic.
Jak na okres przedwojenny, okręty dysponowały dość silnym uzbrojeniem przeciwlotniczym (jako pierwsze brytyjskie niszczyciele otrzymały poczwórne działko 40 mm "pom-pom"). W toku wojny uzbrojenie to stało się jednak niewystarczające i od końca 1940 zaczęto zastępować trzecią, rufową podstawę "X" z 2 działami 120 mm przez 2 działa uniwersalne 102 mm, skuteczne także przeciw celom nawodnym. Ponadto, od połowy 1941 wprowadzano na nich działka plot 20 mm Oerlikon: początkowo dwa pojedyncze na skrzydłach mostka, zwiększając ich ilość do 6 pod koniec 1942, w miejsce mało skutecznych wkm-ów, a na przełomie 1943/44 zastępując je przez 10 podwójnie sprzężonych działek. Okręty australijskie i kanadyjskie weszły do służby już z tymi ulepszeniami. Przy tym, kanadyjskie okręty miały nieco lepsze, wyższe umieszczenie działek 40 mm, na dachu małej nadbudówki rufowej. Niektóre okręty różniły się konfiguracją lekkiego uzbrojenia, m.in. "Nubian" i australijskie okręty w 1945 otrzymały pojedyncze działka 40 mm Boforsa.
Niszczyciele typu Tribal miały architekturę typową dla niszczycieli, z podniesionym pokładem dziobowym na ok. 40% długości kadłuba. Były one pod względem konstrukcji ewolucją wcześniejszych brytyjskich projektów, zwłaszcza typów G/H/I. Dzięki udanym liniom kadłuba i nowo wprowadzonemu kliprowemu dziobowi (łukowato wydłużonemu), miały one bardzo dobre własności morskie. Rufa była zaokrąglona w rzucie z góry, typowo dla brytyjskich niszczycieli. Nadbudówka dziobowa, z odkrytym mostkiem, powtarzała formę zastosowaną w niszczycielach typu I, ze ściętą górną przednią częścią, typową dla wszystkich następnych brytyjskich niszczycieli. Kadłub okrętów dzielił się poprzecznie na 16 przedziałów wodoszczelnych. Okręty miały trzy kotłownie i jedną maszynownię, w układzie liniowym. Spaliny z kotłowni były odprowadzane przez dwa kominy - wszystkie kolejne brytyjskie niszczyciele były jednokominowe. Siłownia nie sprawiała problemów eksploatacyjnych (ciśnienie pary 21,2 atm), za to pozwalała na uzyskanie wystarczającej prędkości 35-36 w i dużego zasięgu pływania, przewyższającego większość europejskich niszczycieli i wystarczającego dla wymogów służby na Pacyfiku.
Oprócz opisanych modernizacji uzbrojenia, prowadzono inne modernizacje. Od 1941 montowano na okrętach radary różnych typów. Od końca 1941 demontowano rufowy maszt oraz obniżano drugi komin o 1,2 m w celu polepszenia ostrzału wkm-ów plot. Znaczne modernizacje, głównie uzbrojenia i wyposażenia, przeszły okręty australijskie i kanadyjskie po wojnie.
Niszczyciele typu Tribal były ogólnie udanym projektem, główną ich wadą był stosunkowo wysoki koszt. Kierując się względami ekonomicznymi, Brytyjczycy nie budowali już niszczycieli o takiej silnej artylerii, a kolejne typy dużych niszczycieli J/K/N i L/M były nieco mniejsze i miały bardziej zbalansowane uzbrojenie, z 6 dział 120 mm i 8-10 wyrzutni torpedowych. Jednakże, były one też mniej udane, mając gorsze własności morskie i mniejszy zapas wyporności na modernizacje. Przez to, połowa wyrzutni torpedowych była i tak na ogół na nich demontowana dla instalacji uzbrojenia przeciwlotniczego - pojedynczego działa 102 mm, które mimo to było słabsze, niż na modernizowanych Tribalach.
[edytuj] Służba okrętów - II wojna światowa
Podczas II wojny światowej, niszczyciele typu Tribal były intensywnie używane, na wszystkich teatrach działań wojennych. O intensywności ich użycia świadczy, że z 16 brytyjskich niszczycieli ocalały tylko 4. Dwa zatopiono w 1940, trzy w 1941, siedem w 1942, nadto jeden kanadyjski w 1944. 6 padło ofiarą lotnictwa, 3 okrętów podwodnych, 2 torped okrętów nawodnych, 1 baterii nadbrzeżnych, 1 zatonął w kolizji.
[edytuj] Działania na Atlantyku i Morzu Północnym 1939-1942
Przed wojną, brytyjskie Tribale tworzyły dwie flotylle niszczycieli w składzie 8 okrętów: 4. Flotyllę wchodzącą w skład Floty Śródziemnomorskiej i 6. Flotyllę we Flocie Metropolii (Home Fleet) (przydział okrętów był później zmienny). Po wstąpieniu Wielkiej Brytanii do II wojny światowej, 4. Flotylla została przerzucona do Floty Metropolii i wszystkie okręty patrolowały na Atlantyku i Morzu Północnym, biorąc udział w blokadzie Niemiec i eskorcie konwojów pomiędzy Wielką Brytanią a Norwegią. Najbardziej znaną akcją tego okresu było uwolnienie przez niszczyciel HMS "Cossack" 303 brytyjskich jeńców z niemieckiego okrętu "Altmark" na norweskich wodach terytorialnych 16 lutego 1940. 18 lutego 1940 HMS "Gurkha" jako pierwszy zatopił okręt podwodny U-53.
Większość niszczycieli wzięła udział w kampanii norweskiej, na początku której 9 lutego 1940 utracono na skutek ataku lotnictwa niemieckiego pierwszy z nich, HMS "Gurkha" (15 ofiar). 13 kwietnia 1940 cztery Tribale (HMS "Cossack", "Bedouin", "Eskimo", "Punjabi") wraz z 5 innymi niszczycielami i pancernikiem HMS "Warspite" w drugiej bitwie pod Narwikiem zatopiły lub zmusiły do samozatopienia 7 niszczycieli niemieckich, lecz wszystkie przy tym odniosły uszkodzenia, największe "Eskimo". Tribale brały udział w dalszych działaniach w Norwegii, transportując także wojska na pokładach, a następnie ewakuując je m.in. z Andalsnes i Namsos, przy tym 3 maja 1940 zatopiony został pod Namsos przez lotnictwo niemieckie HMS "Afridi". Wspierały też wojska naziemne w toku walk o Narwik. Po kampanii norweskiej, niszczyciele typu Tribal działały już w mniejszych grupach.
Pod koniec 1940 i na początku 1941, Tribale aktywnie działały głównie na północnym Atlantyku i Morzu Północnym, zwalczając niemiecką żeglugę i biorąc udział w rajdzie sił specjalnych na Lofoty na początku marca 1941 (operacja Claymore - HMS "Somali", "Eskimo", "Punjabi", "Bedoiun" 6. Flotylli i inne okręty). 7 maja i 28 czerwca HMS "Somali" i "Tartar" przechwyciły w okolicy Jan Mayen niemieckie okręty rozpoznania meteorologicznego, uzyskując materiały dla wywiadu. Pod koniec maja 1941, 4. Flotylla kmdra Philipa Viana (HMS "Cossack", "Zulu", "Sikh" i "Maori" oraz polski ORP "Piorun") wzięła udział w akcji poszukiwania pancernika "Bismarck". W nocy na 27 maja niszczyciele przeprowadziły bezskuteczne ataki torpedowe na "Bismarcka" i utrzymywały z nim kontakt, nie pozwalając na ucieczkę. 28 maja 1941 lotnictwo niemieckie zatopiło niszczyciel HMS "Mashona" (46 ofiar), też biorący wraz z "Tartarem" udział w poszukiwaniach..
W dalszym ciągu Tribale uczestniczyły w służbie konwojowej na Atlantyku, przy czym 27 października 1941 HMS "Cossack" zatonął po storpedowaniu przez okręt podwodny U-563 w nocy 23/24 października. Po wstąpieniu ZSRR do wojny, pod koniec 1941 flota brytyjska, w tym 6. Flotylla, rozpoczęła działania także w Arktyce i na północy Norwegii. HMS "Punjabi" i "Tartar" oraz krążowniki HMS "Aurora" i "Nigeria" w dniach 27 lipca - 6 sierpnia 1941 odbyły one pierwszy rajd na Spitsbergen, ewakuując stamtąd robotników i niszcząc zapasy węgla. 26 grudnia 1941 HMS "Somali", "Ashanti", "Bedouin", "Eskimo" wzięły udział w rajdzie zespołu "Z" na norweskie Lofoty (operacja Anklet, z krążownikiem HMS "Arethusa" i polskimi niszczycielami eskortowymi ORP "Kujawiak" i ORP "Krakowiak")
Od początku 1942 Tribale osłaniały konwoje do ZSRR, przy czym 17 stycznia 1942 niemiecki okręt podwodny U-454 zatopił HMS "Matabele" (konwój PQ-8), 1 maja 1942 HMS "Punjabi" zatonął w kolizji z pancernikiem HMS "King George V" (konwój PQ-15), a 24 września 1942 HMS "Somali" zatonął po storpedowaniu 20 września przez okręt podwodny U-703 (konwój QP-14), po czym ocalałe niszczyciele tego typu wycofano stamtąd, a 6. Flotylla została rozwiązana.
[edytuj] Działania na Morzu Śródziemnym 1940-1943
Po wstąpieniu Włoch do wojny, niszczyciele HMS "Nubian" i "Mohawk" przeniesiono w maju 1940 na Morze Śródziemne, do 14. Flotylli niszczycieli Floty Śródziemnomorskiej w Aleksandrii, w składzie której były aktywnie używane w operacjach przeciwko flocie włoskiej. 9 lipca 1940 brały udział w bitwie koło Punta Stilo. 22 i 25 września HMS "Nubian" ostrzeliwał pozycje włoskie pod Sidi Barrani. Wraz z 3 krążownikami uczestniczyły w akcji zespołu "X", zakończonej zatopieniem w nocy 12 listopada 1940 włoskiego konwoju 4 statków i uszkodzeniem przez "Mohawk" starego torpedowca "Niccolo Fabrizi" w rejonie Brindisi. W grudniu niszczyciele wspierały wojska lądowe w Libii. Brały następnie udział w bitwie pod Matapanem, w której "Nubian" dobił torpedą ciężko uszkodzony krążownik "Pola". 16 kwietnia 1941 w nocy oba Tribale z niszczycielami HMS "Jervis" i "Janus" jako zespół "K" zatopiły konwój 5 statków i 3 włoskie niszczyciele "Luca Tarigo", "Baleno" i "Lampo", jednakże HMS "Mohawk" sam został przy tym storpedowany przez "Luca Tarigo" i zatonął.
HMS "Nubian" aktywnie uczestniczył w ewakuacji Krety, lecz został uszkodzony przez niemieckie bombowce nurkujące 26 maja 1941 (był remontowany do października 1942). Na Morzu Śródziemnym zaczęły natomiast operować niszczyciele 4. Flotylli z Gibraltaru, eskortując konwoje na Maltę. 12 grudnia 1941 w nocy "Sikh" i "Maori" oraz niszczyciele "Isaac Sweers" i HMS "Legion" starły się z włoskimi krążownikami lekkimi koło przylądka Bon i HMS "Sikh" zatopił torpedami krążownik "Alberico da Barbiano" (w starciu zatonął też "Alberto di Giussano"). 12 lutego 1942 HMS "Maori" został zatopiony przez samoloty niemieckie w bazie na Malcie.
22 marca 1942 "Sikh" i "Zulu" brały udział w drugiej bitwie w Zatoce Syrta, w osłonie konwoju na Maltę MW-10, nie dopuszczając przeważających włoskich sił do konwoju. 15 czerwca 1942 HMS "Bedouin" został uszkodzony w bitwie z włoskimi krążownikami w osłonie konwoju operacji Harpoon i unieruchomiony, po czym został zatopiony przez włoski samolot torpedowy SM.79. W sierpniu 1942, 6. Flotylla ("Ashanti", "Eskimo", "Tartar" i "Somali") wzięła udział w operacji dowozu zaopatrzenia na Maltę Pedestal. 4 sierpnia "Sikh" i "Zulu" wzięły udział w zatopieniu okrętu podwodnego U-372 koło Jaffy. 14 września 1942 "Sikh" i "Zulu" wzięły udział w nieudanej próbie wysadzenia desantu w Tobruku (operacja Agreement), podczas której "Sikh" został zatopiony przez niemieckie nadbrzeżne działa przeciwlotnicze 88 mm, a "Zulu" zatonął po zbombardowaniu przez niemieckie bombowce nurkujące.
Od listopada 1942 z Malty operował "Nubian", zwalczając włoską żeglugę przybrzeżną i konwoje, wiosną 1943 dołączyły do niego także "Tartar" i "Eskimo". M.in. 4 maja 1943 "Nubian" wraz z HMS "Petard" zatopił statek "Campobasso" (3566 BRT) i torpedowiec "Perseo". Brały następnie udział w osłonie operacji desantowych na włoskie wyspy. W październiku 1944 trzy Tribale opuściły Morze Śródziemne.
[edytuj] Działania na Atlantyku i w kanale La Manche 1943-45
W maju 1943 do służby konwojowej i patrolowej na Atlantyku weszły pierwsze dwa kanadyjskie Tribale: HMCS "Iroquis" i "Athabaskan". Działając w składzie 1. Grupy Wsparcia w Zatoce Biskajskiej, "Athabaskan" 28 sierpnia 1943 został uszkodzony niemiecką bombą kierowaną Hs 293 na południe od przylądka Finisterre (remont do grudnia). W drugiej połowie roku do służby weszły pozostałe z pierwszej serii kanadyjskich Tribali: HMCS "Haida" i "Huron". Po odbyciu od listopada 1943 5 konwojów do ZSRR, kanadyjskie Tribale razem z HMS "Ashanti" zostały przebazowane nad kanał La Manche i wraz z "Tartarem", "Nubianem" i "Eskimo", weszły w styczniu 1944 w skład nowo utworzonej 10. Flotylli Niszczycieli. W jej składzie zwalczały niemiecką żeglugę przybrzeżną i kutry torpedowe w kanale La Manche, głównie w nocnych akcjach. W nocy na 26 kwietnia "Haida", "Huron", "Athabaskan", "Ashanti" z krążownikiem przeciwlotniczym HMS "Black Prince" zatopiły u brzegów Bretanii niemiecki torpedowiec T-29 i uszkodziły T-24 i T-27. Podczas kolejnego starcia w nocy na 29 kwietnia z niszczycielami "Haida" i "Athabaskan", "Haida" zniszczyła T-27, lecz "Athabaskan" został zatopiony torpedą T-24.
W nocy na 9 czerwca 1944 10. Flotylla w składzie: 19. dywizjon: HMS "Tartar", "Ashanti", HMCS "Haida", "Huron", 20. dywizjon: HMS "Eskimo" oraz niszczyciele HMS "Javelin" i polskie OORP "Błyskawica" i "Piorun", starła się w bitwie koło wyspy Ushant (Ouessant) z niemieckimi niszczycielami. Cztery Tribale 19. dywizjonu zatopiły w niej niemieckie niszczyciele Z32 i ZH1 oraz uszkodziły Z24, przy czym "Tartar" został uszkodzony.
13 czerwca 1944 HMS "Ashanti" wraz z ORP "Piorun" zaatakował niemiecki konwój koło Jersey, topiąc dwa trałowce M-83 i M-343. 21 czerwca "Haida" i "Eskimo" zatopiły okręt podwodny U-971. 28 czerwca "Eskimo" i "Huron" zatopiły trałowiec M-4611. W nocy z 14 na 15 lipca, "Tartar", "Haida" i ORP "Błyskawica" zatopiły niemieckie patrolowce Uj-1420 i Uj-1421. 5 sierpnia "Tartar", "Ashanti", "Haida", "Iroquis" z krążownikiem HMS "Bellona" zaatakowały konwój, topiąc trałowce M-263 i M-486, patrolowiec V-414 i mały statek "Otto", "Haida" odniosła niewielkie uszkodzenia od ognia eskortowca SG-3. W nocy z 14 na 15 sierpnia "Iroquis" wraz z krążownikiem HMS "Mauritius" i niszczycielem "Ursa" zatopił okręty pomocnicze Sp-157 i "Richthofen" oraz uszkodził trałowiec M-275, a z 22 na 23 sierpnia ten sam zespół zatopił trałowiec M-385 i patrolowce V-702, V-717, V-729, V-730. W związku z zanikiem aktywności floty niemieckiej i wyzwoleniem Europy Zachodniej, pod koniec 1944 i na początku 1945, Tribale używane były głównie do zadań eskortowych, m.in. na Morzu Północnym.
[edytuj] Działania na Pacyfiku 1942-1945
Pierwszy z australijskich Tribali HMAS "Arunta" rozpoczął służbę bojową w lecie 1942. W końcu sierpnia dostarczył posiłki wojskom walczącym z Japończykami w Zatoce Milne. 29 sierpnia 1944 zatopił japoński okręt podwodny Ro-33 koło Port Moresby. HMAS "Arunta" i "Warramunga" następnie działały na południowozachodnim Pacyfiku, w składzie amerykańskiej 7. Floty, zajmując się głównie eskortą transportów, a także samemu transportem wojsk pomiędzy wyspami i wsparciem ogniowym desantów. 9-10 stycznia 1943 "Arunta" ewakuowała żołnierzy z Timoru. W marcu 1943 weszły w skład Task Force 74. M.in. w listopadzie 1943 "Warramunga" wspierała desant na Nowej Brytanii, w marcu 1944 na Wyspach Admiralicji. W nocy na 20 lipca 1944 "Warramunga" z dwoma kutrami torpedowymi PT-144 i PT-149 zniszczyła 3 japońskie barki desantowe koło Nowej Gwinei. 15 września oba niszczyciele wspierały desant na Morotai. 20 października 1944 oba niszczyciele w składzie Task Group 77.3 wspierały desant w Zatoce Leyte. "Arunta" wzięła następnie udział w bitwie o Leyte - w starciu w cieśninie Surigao 24/25 października 1944. Następnie w dalszym ciągu wspierały operacje desantowe na Filipinach, a później wyspach Indonezji. 5 stycznia 1945 podczas desantu w Zatoce Lingayen, "Arunta" została lekko uszkodzona przez japoński samolot. "Warramunga" i nowo wprowadzony do służby "Bataan" znalazły się wśród okrętów uczestniczących w Zatoce Tokijskiej przy podpisaniu kapitulacji Japonii 2 września 1945.
W 1945 na Daleki Wschód - do Trincomalee przerzucono niszczyciele brytyjskiej 10. Flotylli: HMS "Tartar", "Eskimo" i "Nubian". 13 marca 1945 "Eskimo" wspierał desant na wybrzeżu Birmy. 12 czerwca niszczyciele przechwyciły mały konwój japoński w rejonie Penang i "Nubian" zatopił ścigacz okrętów podwodnych Ch-57, a "Eskimo" transportowiec "Kuroshio Maru".
[edytuj] Modernizacje powojenne
Kanadyjskie powojenne Tribale: "Micmac" i "Nootka" otrzymały takie samo uzbrojenie główne (6 x 120 mm, 2 x 102 mm), lecz jako lekkie uzbrojenie plot zastosowano 6 działek 40 mm Boforsa (2xII, 2xI) i 2 działka 20 mm. Natomiast "Athabaskan" (II) i "Cayuga" otrzymały jako główne uzbrojenie 8 dział 102 mm. Pod koniec lat 40. na kanadyjskich Tribalach zdemontowano ostatnie stanowisko 2 dział 120 mm kosztem wzmocnienia uzbrojenia przeciwpodwodnego - otrzymały one po 2 miotacze bomb głębinowych Squid. W połowie lat 50. wszystkie kanadyjskie Tribale otrzymały zunifikowane uzbrojenie w postaci 4 dział 102 mm w dwóch stanowiskach na dziobie, podwójnie sprzężonej armaty plot 76 mm na rufie, 4 pojedynczych działek 40 mm Boforsa, 2 miotaczy Squid i 4 wyrzutni torped. Zmodernizowano przy tym wyposażenie elektroniczne i inne elementy wyposażenia.
Australijskie okręty "Arunta" i "Waramunga" po wojnie również otrzymały miotacz bomb głębinowych Squid kosztem zdemontowania ostatniego stanowiska dwóch dział 120 mm. Poczwórne działko 40 mm "pom-pom" zamieniono na podwójnego Boforsa 40 mm, uzyskując zestaw uzbrojenia: 4 x 120 mm, 2 x 102 mm, 8 x 40 mm (1xII, 6x1), Squid i 4 wyrzutnie torped. Na "Bataan" zamieniono jedynie uzbrojenie przeciwlotnicze na Boforsy.
[edytuj] Służba po II wojnie światowej
W 1948 cztery pozostałe brytyjskie Tribale zostały skasowane, z uwagi na zużycie.
Australijskie HMAS "Bataan" i "Warramunga" oraz kanadyjskie HMCS "Cayuga" i "Athabaskan" (II) wzięły od lipca-sierpnia 1950 udział w wojnie koreańskiej. M.in. 20 września kanadyjskie Tribale wspierały operację dywersyjną - próbę zniszczenia mostu w okolicy Kunsan, a w październiku "Warramunga" i "Athabaskan" wspierały desant w Wonsan. Na początku grudnia wszystkie cztery, z dwoma innymi niszczycielami, ewakuowały Nampho. Następnie okręty uczestniczyły w blokadzie morskiej zachodniego wybrzeża Korei, połączonej z ostrzeliwaniem celów naziemnych, w tym takich, jak pociągi. 17 maja 1951 kanadyjskie Tribale wróciły do Kanady, lecz ponownie skierowano je do Korei we wrześniu. 30 października 1951 "Cayuga" odniósł niewielkie uszkodzenia od ognia dział lądowych na wyspie Sokto. Później w wojnie wzięły udział także HMCS "Iroquis" i "Nootka".
Pod koniec lat 50. australijskie Tribale wycofano do rezerwy, następnie w latach 60. skasowano. Kanadyjskie Tribale również wycofano w latach 60., HMCS "Haida" jako jedyny z serii pozostawiono jako okręt-muzeum w Hamilton.
[edytuj] Dane techniczne:
- wyporność:
- standardowa: 1854 t
- pełna: 2519 t
- wymiary:
- długość: 114,9 m
- szerokość: 11,12 m
- zanurzenie maks: 3,96 m
- napęd: 2 turbiny parowe Parsonsa o mocy łącznej 44 000 KM (3 kotły parowe Admiralicji), 2 śruby
- prędkość maksymalna: 36 węzłów
- zasięg: 5700 mil morskich przy prędkości 15 węzłów, 3200 Mm /20 w.
- zapas paliwa: 524 t mazutu (505 t na okrętach australijskich i kanadyjskich)
- załoga: 190 (w toku wojny: 260-300)
[edytuj] Uzbrojenie:
1938-1940:
- 8 dział 120 mm Mk.XII na podwójnych podstawach Mk.XIX, osłoniętych maskami (4xII).
- długość lufy: L/45 (45 kalibrów), donośność maksymalna 15.520 m, kąt podniesienia +40°, masa pocisku 22,7 kg, zapas amunicji 300 pocisków na działo (w tym 50 oświetlających)
- 4 automatyczne działka przeciwlotnicze 40 mm Vickers Mk.VII "Pom-pom", poczwórnie sprzężone (1xIV)
- długość lufy: L/40,5, donośność maksymalna w poziomie 6220 m, w pionie 3960 m, masa pocisku 0,764 kg,
- 8 wkm plot 12,7 mm Vickers (2xIV)
- 4 wyrzutnie torpedowe 533 mm (1xIV) (4 torpedy Mk.IX)
- zrzutnia i 2 miotacze bomb głębinowych (20 bomb głębinowych)
1941-1948
- 6 dział 120 mm Mk.XII na podwójnych podstawach Mk.XIX, osłoniętych maskami (3xII)
- 2 działa uniwersalne 102 mm Mk.XVI na podwójnej podstawie Mk.XIX, osłonięte maską (1xII)
- długość lufy: L/45, donośność maksymalna 18.150 m, w pionie 11.890 m, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 15,88 kg
- 4 automatyczne działka plot 40 mm Vickers Mk.VII "Pom-pom", poczwórnie sprzężone (1xIV)
- 2-6 automatycznych działek plot 20 mm Oerlikon, pojedynczych (od 1941-1942, później ilość zwiększana do 10 (5xII))
- 8 wkm plot 12,7 mm Vickers (2xIV) (do 1942)
- 4 wyrzutnie torpedowe 533 mm (1xIV) (4 torpedy Mk.IX)
- zrzutnia i 2 miotacze bomb głębinowych (20-30 bomb głębinowych)
[edytuj] Wyposażenie
- hydrolokator Asdic
- system kierowania ogniem artylerii: główny dalmierz i punkt kierowania ogniem Mk.I, 3,6-metrowy dalmierz i punkt kierowania ogniem przeciwlotniczym Mk.II (na nadbudówce dziobowej)
- radar dozoru powietrznego Typ 286 (na niektórych od 1941), później Typ 291, od 1944 dozoru nawodnego Typ 293.
- radar kierowania ogniem Typ 285 (od 1941)
- radar dozoru nawodnego Typ 271 ("Haida" i "Huron")
[edytuj] Bibliografia
- С.В.Патянин: Эсминцы типа "Трайбл", seria Morskaja Kollekcja 1/2002
