Paweł Edmund Strzelecki

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Paweł Edmund Strzelecki (ur. 20 lipca 1797 w Głuszynie k. Poznania, zm. 6 października 1873 w Londynie) – polski podróżnik, geolog, geograf; badacz Australii.

Paweł Edmund Strzelecki urodził się w Głuszynie (obecnie część Poznania) w rodzinie zubożałego szlachcica herbu Oksza. Ojciec jego Franciszek Strzelecki pochodził prawdopodobnie ze wsi Strzelce Wielkie, będącej niegdyś własnością Mikołaja Wątróbki Strzeleckiego, leżącej w widłach Wisły i Sanu na Nizinie Sandomierskiej. Studiował geografię i geologię w Heidelbergu i Edynburgu (informacja nie zweryfikowana). Od dzieciństwa marzył o podróżach. Zakochał się w Adynie, lecz pan Turno odmówił mu ręki swej córki. Na wschodzie kraju przez kilka lat zarządzał wielkimi majątkami księcia Franciszka Sapiehy, zbierając kapitał na swe zamierzone podróże. W latach 1812-1816 zniknął z rodzinnego domu, a odnalazł go przypadkiem w Krakowie jego starszy brat Piotr, wracający z kampanii napoleońskiej. Po śmierci Franciszka Sapiehy w 1829 roku otrzymał Strzelecki wielki majątek, który pozwolił mu na późniejsze wieloletnie podróże po całym świecie. Niektóre źródła podają, że w obawie przed represjami po upadku powstania listopadowego w 1831r. Strzelecki opuścił Polskę. Nieszczęśliwy finał romansu z Adyną, a zwłaszcza ich nieudana wspólna ucieczka, skłoniły Pawła do wyjazdu z kraju. W 1834 r. wyruszył z Liverpoolu w 9-letnią podróż dookoła Ziemi. W trakcie tej podróży:

1834-1835 prowadził wielotematyczne badania przyrodnicze w Ameryce Północnej (Appalachy, Floryda, Meksyk). Najważniejsze odkrycia z tego okresu to złoża rud miedzi w Kanadzie (nad jeziorem Ontario). W Ameryce Południowej badał natomiast tamtejsze wulkany i złoża surowców mineralnych.
1836 prowadził badania geologiczne i obserwacje meteorologiczne w Ameryce Południowej (Brazylia, Urugwaj, Chile).
w roku 1838 kontynuował badania na Hawajach i wyspach Polinezji.
lata 1839-1843 to okres eksploracji Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii.

Podczas pobytu w Australii zbadał najwyższe pasmo górskie tego kontynentu – Wielkie Góry Wododziałowe, a jego najwyższy szczyt nazwał na cześć przywódcy insurekcji Górą Kościuszki (Mt. Kosciuszko). Po południowo-wschodniej stronie gór odkrył krainę, nazwaną przez Pawła Edmunda Strzeleckiego Gippsland. Okazało się też, że odkryta przez niego dolina Latrobe obfituje w pokłady węgla brunatnego, ropy naftowej i złota. Strzelecki opracował też szczegółową i pierwszą tak dokładną mapę geologiczną Nowej Południowej Walii i Tasmanii.

Pomnik Pawła Edmunda Strzeleckiego w Jindabyne

W 1843 (październik) powrócił do Europy. W 1845 wydał w Londynie pierwszą naukową książkę o Australii: "Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van Diemena". Był członkiem The Royal Society of London (od 1853).

Jego imieniem nazwano w Australii pasmo górskie, 2 szczyty, jezioro, rzekę i miasteczko.

Góry Strzeleckiego (Strzelecki Ranges) – Wiktoria
Góra Strzeleckiego (Mount Strzelecki) – 636 m n.p.m. – Terytorium Północne
Góra Strzeleckiego (Strzelecki Peaks) – 756 m n.p.m. – Wyspa Flindersa
Rzeka Strzeleckiego (Strzelecki Creek) – 190 km dł. Australia Południowa
Pustynia Strzeleckiego (Strzelecki Desert) – na zachód od jeziora Eyre.
Rezerwat Przyrody Strzeleckiego (Strzelecki Regional Reserve) w obszarze Pustyni Strzeleckiego.
Miasteczko "Strzelecki".
W północnej Kanadzie znajdziemy też Zatokę Strzeleckiego

W 1997 roku Narodowy Bank Polski wyemitował komplet monet upamiętniający 200. rocznicę urodzin Strzeleckiego.

W 2002 w Perth, stolicy stanu Zachodnia Australia powstała organizacja polonijna Mt.Kosciuszko Inc, której celem jest przybliżenie zarówno postaci P.E. Strzeleckiego jak i jego osiągnięć w dziedzinie odkryć geograficznych na terenie Australii. Jest też jednym ze sponsorów ogólno-australijskiego konkursu pod nazwą National History Challenge.

W 2004 roku zorganizowana została wyprawa śladami Strzeleckiego. W ciągu 2 miesięcy jej uczestnicy przejechali ponad 15 tys. kilometrów w poszukiwaniu nazw i miejsc związanych z tym słynnym Polakiem. Reportaż z wyprawy został opublikowany w polskiej edycji magazynu National Geographic (marzec 2005)