Franciszek Sapieha
Z Wikipedii
Franciszek Sapieha herbu Lis (ur. 28 sierpnia 1772 w Warszawie, zm. 30 maja 1829 w Dereczynie), generał artylerii litewskiej, generał insurekcji kościuszkowskiej.
Był synem Aleksandra Michała i Magdaleny z Lubomirskich.
Ze względu na pozycję matki na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego przez pewien czas nie był uznawany przez ojca. Wychowywał się w Puławach z młodymi Czartoryskimi.
We wrześniu 1792 złożył przysięgę jako Konsyliarz konfederacji targowickiej. Brał udział w poselstwie dziękczynnym do Katarzyny II, Nie odgrywał w nim jednak większej roli.
Franciszek był członkiem sprzysiężenia powstańczego 1794 roku, po odmowie objęcia dowództwa powstania na Litwie przez dalekiego kuzyna Franciszka, Kazimierza Nestora Sapiehy Tadeusz Kościuszko wystosowuje 14 kwietnia 1794 list do Franciszka, prosząc go objęcie tej funkcji. List wpadł w ręce rosyjskie, mimo to polecenie do Franciszka dociera inną drogą. Mimo to formalnie przywództwa Franciszek nie przyjmuje. Świadomy swojej niekompetencji Franciszek prosi Kościuszkę 2 maja o zdjęcie z funkcji generała dywizji. Zwolnienie to uzyskuje 14 maja. Po kilku reogranizacjach dywizji i nieudanych operacjach wojskowych Fracniszek, teraz nie pełniący już żadnej oficjalnej funkcji wycofuje się w wojska po 8 czerwca. Po upadku powstania składa 3 grudnia 1794 w Warszawie na ręce rosyjskiego generała Buxhovdena zapewnienie, iż przeciw Rosji walczyć nie będzie. Późniejsze kontakty z Mikołajem Repninem doprowadziły do amnestii.
Uczestniczył w koronacji Pawła I w roku 1797, po czym odsunął się od życia publicznego. Podróżował wiele po Europie, prowadząc hulaszczy tryb życia, popadając nieustannie w długi. Jednym z jego plenipotentów był w latach 1825-1829 Paweł Edmund Strzelecki, który dopomógł mu wyratować dobra Franciszka od zlicytowania przez wierzycieli. Na plenipotencji Strzelecki zaoszczędził sumę wystarczającą na studia i przyszłe podróże.
Podobno przegrał w karty 15 milionów złotych.
Zmarł 30 maja 1829 w Dereczynie.
Był ojcem Eustachego Kajetana.
