Saksonia

Saksonia (śrdw.-łac. Saxonia, kraina Sasów; niem. Sachsen, również Saxe, górnołuż. Swobodny stat Sakska, dolnołuż. Zwězkowy kraj Sakska) – kraj związkowy w Niemczech graniczący z Polską, Czechami i z następującymi krajami związkowymi: Bawaria, Turyngia, Saksonia-Anhalt i Brandenburgia. Został utworzony w 1990 roku po zjednoczeniu Niemiec. Obejmuje on w przybliżeniu obszar dawnego królestwa Saksonii (patrz historia poniżej). Pod względem powierzchni Saksonia jest dziesiątym, a pod względem liczby ludności, szóstym spośród 16 niemieckich krajów związkowych.

W średniowieczu termin "Saksonia" odnosił się do innego regionu, obejmującego dzisiejsze kraje związkowe Dolna Saksonia, Brema i północną część Nadrenii Północnej-Westfalii. Nazwa pochodzi od germańskiego plemienia Sasów.

[edytuj] Geografia

Poza stolicą innymi głównymi miastami Saksonii są: Lipsk, Chemnitz, Zwickau, Plauen i Görlitz. Główne rzeki to: Łaba, Mulda, Elstera oraz tworząca polsko-niemiecką granicę Nysa Łużycka.

Tereny wschodniej Saksonii były dawniej południową częścią Łużyc. Do dzisiaj zamieszkują tam Serbołużyczanie.

Obszar Saksoni wznosi się stopniowo z północy ku południu, przechodząc nad granicą z Czechami w góry. Od Bawarii do Łaby rozciągają się Rudawy, w których Łaba utworzyła imponujący przełom (tzw. Szwajcaria Saksońska). Na wschód od rzeki znajdują się niższe niż Rudawy Góry Łużyckie.

Saksonia jest podzielona na 3 okręgi – Chemnitz, Drezno oraz Lipsk – które dzielą się na 22 powiaty:

Poza tym w kraju związkowym jest 7 miast, które nie należą do żadnego powiatu (kreisfreie Stadt – miasto wydzielone):

[edytuj] Największe miasta

Miasto	Powiat	Liczba mieszkańców 31 grudnia 2000	Liczba mieszkańców 31 sierpnia 2006
Lipsk	miasto wydzielone	493.208	504.415
Drezno	miasto wydzielone	477.807	500.714
Chemnitz	miasto wydzielone	259.246	245.959
Zwickau	miasto wydzielone	103.008	97.065
Plauen	miasto wydzielone	71.543	68.565
Görlitz / Zhorjelc	miasto wydzielone	61.599	57.391
Freiberg	Freiberg	45.428	42.901
Budziszyn / Budyšin, Bautzen	Budziszyn	43.353	41.937
Hoyerswerda / Wojerecy	miasto wydzielone	50.203	41.898
Pirna	Sächsische Schweiz	42.108	39.857
Freital	Weißeritzkreis	40.129	39.101
Riesa	Riesa-Großenhain	39.367	36.335
Radebeul	Meißen	32.246	33.146
Miśnia	Meißen	29.398	28.188
Delitzsch	Delitzsch	26.331	27.559
Limbach-Oberfrohna	Chemnitzer Land	27.552	26.694
Glauchau	Chemnitzer Land	27.285	25.857
Żytawa	Löbau-Zittau	27.454	25.002
Werdau	Zwickauer Land	26.077	24.095
Markkleeberg	Leipziger Land	23.157	23.918
Annaberg-Buchholz	Annaberg	24.495	22.883
Coswig	Meißen	24.035	22.231
Borna	Leipziger Land	20.010	22.202
Crimmitschau	Zwickauer Land	23.305	22.095
Reichenbach im Vogtland	Vogtlandkreis	23.469	21.693
Weißwasser / Běła Woda	Niederschlesischer Oberlausitzkreis	26.107	21.077
Döbeln	Döbeln	23.128	21.042
Auerbach	Vogtlandkreis	20.042	20.979

[edytuj] Historia

[edytuj] Założenie pierwszego państwa saksońskiego

Pierwsze księstwo Saksonii pojawiło się około roku 900 na terenie dzisiejszej Dolnej Saksonii i Nadrenii Północnej-Westfalii. Ówczesni władcy tego państwa byli cesarzami niemieckimi (Ottonowie) tworząc tzw. dynastię saską.

W roku 1137 władzę w Saksonii objęli Welfowie. Kraj osiągnął największe rozmiary za panowania Henryka Lwa, ale po jego śmierci Saksonia zaczęła słabnąć i w roku 1180 znaczne obszary na zachód od Łaby przeszły pod panowanie biskupów z Kolonii. Resztki przeszły pod panowanie pomniejszych dynastii niemieckich książąt i zostały podzielone w 1260 roku na Saksonię-Lauenburg i Saksonię-Wittenberg.

[edytuj] Powstanie drugiego państwa saksońskiego

Saksonia-Wittenbergia (obecnie Saksonia-Anhalt) została w 1423 roku podporządkowana marchii Miśnieńskiej (istniała ona od 1089 roku; rządzili nią Wettinowie). Powstało silne państwo, obejmujące Saksonię, Turyngię (której obszar Wettinowie opanowali w 1264 roku) oraz Saksonię-Anhalt, którego władcy byli elektorami. Mimo że państwo znajdowało się dość daleko od centrum dawnej Saksonii było ono zwane Górną Saksonią, a z czasem po prostu Saksonią.

W 1485 roku dynastia Wettinów podzieliła się na dwie linie (ernestyńską, która zachowała prawa elektorskie, i albertyńską). Spowodowało to oddzielenie obecnej Turyngii od reszty państwa. Mimo to znaczenie rządzonej przez linię albertyńską zmniejszonej Saksonii wzrosło, zwłaszcza po odzyskaniu w 1547 roku praw elektorskich. W roku 1635 Saksonia wzmocniła się o Łużyce. W latach 1697-1763 kraj pozostawał w unii personalnej z Polską (zobacz: August II Mocny i August III). W XVIII wieku Saksonia była ważnym ośrodkiem kulturowym, ale została spustoszona w wyniku wojen (m.in. wojny północnej).

[edytuj] Saksonia w XIX i XX wieku

Na początku XIX stulecia Saksonia stanęła u boku Prus przeciwko Napoleonowi, jednak po klęsce swego sojusznika w bitwie pod Jeną (1806) Saksonia przeszła na stronę Francji. Elektor saski został za to nagrodzony tytułem królewskim, a w 1807 roku został dodatkowo księciem warszawskim (zobacz: Księstwo Warszawskie).

Po klęsce Napoleona, na kongresie wiedeńskim (1815) Saksonia została zmuszona do oddania swoich północnych terytoriów Prusom (dzisiejsza Saksonia-Anhalt).

W 1831 roku królestwo uzyskało konstytucję, a dwa lata później przystąpiło do Niemieckiego Związku Celnego. Podczas wojny prusko-austriackiej w 1866 roku Saksonia stanęła po stronie Austrii. Po klęsce swojego sojusznika musiała wstąpić do Związku Północnoniemieckiego. Pięć lat później (1871) stała się częścią Cesarstwa Niemieckiego. Po 1918 roku była regionem administracyjnym Republiki Weimarskiej, a potem III Rzeszy. W dwudziestoleciu międzywojennym dużymi wpływami cieszyli się tu socjaldemokraci i komuniści (tzw. czerwona Saksonia). Po 1945 stała się częścią radzieckiej strefy okupacyjnej. W roku 1952 została zlikwidowana jako odrębna jednostka administracyjna. Z Saksonii pochodził długoletni przywódca SED i NRD Walter Ulbricht. Pod koniec lat osiemdziesiątych Saksonia była jednym z najbardziej niepokornych regionów NRD. To właśnie w Lipsku i Dreźnie odbywały się najliczniejsze demonstracje przeciwko reżimowi SED ("Jesteśmy jednym narodem!"). Powróciła w 1990 roku jako kraj związkowy zjednoczonych Niemiec. Od zjednoczenia największymi wpływami cieszy się tutaj CDU, rządząca niepodzielnie landem od 1990 roku. Długoletnim premierem Saksoni był znany niemiecki chadek Kurt Biedenkopf.