Skrzyp

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Skrzyp
Skrzyp polny
Systematyka
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Gromada	skrzypy
Podgromada	Equisetophytina
Klasa	skrzypowe
Podklasa	Equisetidae
Rząd	skrzypowce
Podrząd	Equisetineae
Rodzina	skrzypowate
Rodzaj	skrzyp
Nazwa systematyczna
Equisetum L.

Skrzyp (Equisetum L.) - jedyny współcześnie występujący rodzaj należący do typu (gromady) skrzypów. Liczy ok. 30 gatunków, w Polsce występuje 10 (m.in. skrzyp polny, skrzyp leśny, skrzyp bagienny, skrzyp błotny, i skrzyp olbrzymi). Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australazji oraz Antarktyki.

Skrzypy sprzed milionów lat dorastały do 30 metrów wysokości i tworzyły las. Z ich martwych, zatopionych w bagnach pni powstawał węgiel.

[edytuj] Charakterystyka

Pokrój: Roślina wieloletnia. Zwykle 0,2-1,5 m wysokości. Skrzyp olbrzymi - do 2,5 m; tropikalny amerykański gatunek Equisetum giganteum do 5 m, a Equisetum myriochaetum do 8 m.
Liście: ułożone okółkowo i zrośnięte bocznie w pochewkę otaczającą łodygę. Na spodzie tarczowatych liści zarodnionośnych tworzą się zarodnie
Owoce: Zarodnik, opatrzony wstęgowatymi wyrostkami ściany komórkowej, tak zwanymi hapterami, które przyczyniają się do rozprzestrzeniania zarodników wykonując higroskopowe ruchy.
Przedrośla: Są drobne, zielone, a ich płeć mogą określać niekiedy warunki środowiskowe.
Rozmnażanie: Dominującym pokoleniem u skrzypów jest sporofit. Zbudowany jest z płożącej się pod ziemią, rozgałęzionej łodygi (kłącza) i odchodzących od niej, pionowo wzniesionych pędów nadziemnych. Łodyga (nadziemna i podziemna część) zbudowana jest z na przemian ułożonych członów długich - międzywęźli i krótkich - węzłów. Z węzłów na pędach nadziemnych wyrastają okółkowo ułożone liczne pędy boczne (również członowane) i małe, łuskowate liście. Od podziemnej części łodygi odrastają korzenie i bulwki pędowe. Bulwki są magazynami substancji zapasowych rośliny, wykorzystywanych podczas jej wiosennego rozwoju, przed rozpoczęciem fotosyntezy. Funkcje asymilacyjne u skrzypów, ze względu na znikomą powierzchnię liści, pełnią głównie nadziemne części łodygi, zwłaszcza gęste odgałęzienia boczne. Skrzypy wytwarzają dwa rodzaje pędów nadziemnych: zarodnionośne i płonne. Wiosną u skrzypu polnego (Equisetum arvense) wyrastają z kłącza bezzieleniowe pędy zarodnionośne. Na ich wierzchołkach znajdują się skupienia sporofilów z zarodniami (sporofilostany), zebrane w kształcie kłosa. Po rozsianiu zarodników pędy te zamierają. Następnie pojawiają się zielone, trwałe pędy płonne - asymilacyjne. U innych gatunków skrzypów pędy zarodnionośne zawierają chlorofil i po wysianiu zarodników żyją nadal, spełniając rolę asymilacyjną.
Biotop

Skrzypy, zależnie od gatunku, rosną w różnych, przeważnie wilgotnych i zacienionych środowiskach, np. na wilgotnych glebach piaszczystych (skrzyp polny), podmokłych łąkach (skrzyp błotny i skrzyp bagienny), w lasach (skrzyp leśny), nad brzegami potoków, w runie lasów liściastych. Niektóre mogą żyć w suchszych miejscach, np. nasypy kolejowe (skrzyp polny). W bardzo wielu przypadkach skrzypy są trudnymi do wytępienia chwastami polnymi i łąkowymi.

Skrzyp olbrzymi

Pod względem rytmiki rozwojowej skrzypy można podzielić na trzy typy:

Niezielony i nierozgałęziony pęd zarodnionośny wytwarzany jest wczesną wiosną. Ma zabarwienie brunatne, ponieważ jego łodyga nie zawiera chlorofilu. Pęd wiosenny zakończony jest kłosem zarodnionośnym zbudowanym z tarczowatych listków. Na każdym z tych listków występuje do 20 zarodni wytwarzających liczne zarodniki. Po wyprodukowaniu zarodników obumiera. Na jego miejscu pojawiają się zielone i przeważnie rozgałęzione pędy asymilacyjne.
Niezielony i nierozgałęziony pęd zarodnionośny wyrasta na wiosnę, ale nie obumiera, lecz zazielenia się i rozgałęzia.
Pędy zarodnionośne i płonne są jednakowe i wytwarzane jednocześnie.

[edytuj] Gatunki

W Polsce występuje 10 gatunków skrzypu (Equisetum), na całym świecie tylko 15 gatunków - jedynego rodzaju tej klasy paprotników.

Największym rosnącym u nas skrzypem jest skrzyp olbrzymi - osiąga ponad 1 metr wysokości. Jest rośliną chronioną.

Skrzyp polny

Podrodzaj: Equisetum
- skrzyp bagienny (Equisetum fluviatile)
- skrzyp błotny (Equisetum palustre)
- skrzyp gałęzisty (Equisetum ramosissimum)
- skrzyp leśny (Equisetum sylvaticum)
- skrzyp łąkowy (Equisetum pratense)
- skrzyp olbrzymi (Equisetum telmateia)
- skrzyp polny (Equisetum arvense)
- skrzyp pstry (Equisetum variegatum)
- skrzyp zimowy (Equisetum hyemale)
- Equisetum bogotense
- Equisetum diffusum
Podrodzaj: Hippochaete
- Equisetum giganteum
- Equisetum myriochaetum
- Equisetum laevigatum
- Equisetum scirpoides

[edytuj] Zastosowanie

Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski : ziele skrzypu
- Zbiór : przez całe lato.
- Działanie : moczopędne. Używany jest w nieżytach dróg moczowych i w profilaktyce kamicy nerkowej. Wykazuje również właściwości remineralizujące. W dolegliwościach reumatycznych i artretycznych oraz w zaburzeniach krążenia stosowane są kąpiele z dodatkiem wyciągu ze skrzypu.

[edytuj] Ciekawostki

Są też dla geologów poszukujących złota cenną przesłanką poszukiwawczą, bo lubią rosnąć tam gdzie może być potencjalne wzbogacenie. Dzięki dużej zawartości krzemu ma szerokie zastosowanie w kosmetyce - wyciąg ze skrzypu wzmacnia włosy i paznokcie.