Spółgłoska szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna
Z Wikipedii
Spółgłoska szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna to rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [ʒ]
Spis treści |
[edytuj] Artykulacja
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [ʒ]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- koniuszek języka i jego brzeżek kontaktuje się tuż za górnymi dziąsłami, tworząc szczelinę
- więzadła głosowe periodycznie drgają - jest to spółgłoska dźwięczna
[edytuj] Warianty
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [ʒʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy spółgłosce welaryzowanej: [ʒˠ]
- napięcie mięśni gardła - mówimy o spółgłosce faryngalizowanej: [ʒˁ]
- zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o spółgłosce labializowanej [ʒʷ]
[edytuj] Terminologia
Spółgłoskę [ʒ] zaliczamy do spółgłosek syczących czyli sybilantów.
[edytuj] Przykłądy
- w języku polskim: może, morze [mɔʒε]
- w języku czeczeńskim: ƶiy [ʒi:] "owce"
- w języku francuskim: jour [ʒuʀ] "dzień"
- w języku nawaho: łizh [ɬiʒ] "mocz"
- w języku tureckim: jale [ʒa'le] "rosa"
| Dwu‐ wargowe |
War‐ gowo‐ zębowe |
Zębowe | Dzią‐ słowe |
Zadzią‐ słowe |
Retro‐ fleksyjne |
Podnie‐ bienne |
Miękko‐ podnie‐ bienne |
Języcz‐ kowe |
Gar‐ dłowe |
Nagło‐ śniowe |
Krta‐ niowe |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m | ɱ | n̪ | n | ɳ | ɲ | ŋ | ɴ | |||||||||
| Zwarte | p b | * * | t̪ d̪ | t d | ʈ ɖ | c ɟ | k ɡ | q ɢ | ʡ | ʔ | |||||||
| Szczelinowe | ɸ β | f v | θ ð | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | ç ʝ | x ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h ɦ | ||
| Półotwarte | β̞ | ʋ | ð̞ | ɹ | ɻ | j | ɰ | ||||||||||
| Drżące | ʙ | r | * | ʀ | * | ||||||||||||
| Uderzeniowe | * |  † |
ɾ | ɽ | * | ||||||||||||
| Boczne szczelinowe | ɬ ɮ | * | * | * | |||||||||||||
| Boczne półotwarte | l | ɭ | ʎ | ʟ | |||||||||||||
| Boczne uderzeniowe | ɺ | * | * | * | |||||||||||||
| Koartykulacja | ||||||
| ʍ | w | ɥ | ɕ | ʑ | ɧ | ɫ |
| Zwarto-szczelinowe | ||||||
| pf | ts | tʃ | tɕ
dʑ |
tɬ
dɮ |
kx | qχ |
