Stalag Luft III
Z Wikipedii
Stalag Luft III - niemiecki obóz jeniecki przeznaczony dla zatrzymanych lotników sił alianckich. Obóz powstał w 1942 roku i w przeciwieństwie do innych obozów podlegał dowództwu niemieckich wojsk lotniczych. Zlokalizowanie obozu w słabo zaludnionym terenie w okolicy Żagania ponad 600 km od neutralnej Szwajcarii i blisko 300 km od wybrzeża Bałtyku miało za zadanie zniechęcenie do podjęcia prób ucieczki. Piaszczysta gleba, podwójne, wysokie ogrodzenie z drutu kolczastego, pozostawienie pustej przestrzeni pod barakami, a nawet zainstalowanie mikrofonów mających wychwycić jakąkolwiek podziemną działalność, miało uniemożliwić budowę tunelu. Z tego powodu do obozu trafiali przede wszystkim jeńcy, którzy już wcześniej podejmowali próby ucieczki. Początkowo byli to głównie Brytyjczycy, a później także obywatele USA, Australii, Nowej Zelandii, RPA, Kanady i oczywiście różnych krajów europejskich. Na przełomie lat 1944-1945 w obozie przetrzymywano ok. 10 tysięcy jeńców w tym ok. 100 Polaków.
[edytuj] Wielka ucieczka
Wcześniejsze próby ucieczki z obozu kończyły się zwykle zatrzymaniem uciekiniera i osadzeniem go w karcerze. Dopiero po przybyciu do obozu Rogera Bushella powstał plan precyzyjnie zorganizowanej i masowej ucieczki z obozu. W przygotowaniach brało udział ok. 600 ludzi. Przygotowywali oni fałszywe dokumenty, cywilne ubrania, mapy i inne rzeczy przydatne podczas ucieczki. Pomagały w tym przedmioty przemycane w paczkach dostarczanych przez Czerwony Krzyż. Aby zwiększyć szanse ucieczki planowano drążenie trzech tuneli, którym nadano nazwy "Tom", "Dick" i "Harry". Dwa pierwsze, położone w zachodniej części obozu, wydawały się najdogodniejszą drogą ucieczki. Jednak "Tom" został odkryty podczas jednej z rewizji, a wyjście z tunelu "Dick" w wyniku rozbudowy obozu znalazło się na terenie nowego sektora. Ostatnią szansą ucieczki podostał 111 metrowy tunel "Harry". Do jego budowy wykorzystano wszelkie możliwe materiały: deski z baraków i prycz, puszki i worki, z których zbudowano specjalną pompę dostarczającą powietrze. Gdy tunel był już gotowy chęć ucieczki zgłosiło 500 osób, jednak zakładano, że zdoła uciec ok. 200. W nocy z 23 na 24 marca 1944 roku uciekinierzy zebrali się w baraku, w którym znajdowało się wejście do tunelu. Okazało się wtedy, że tunel jest za krótki i kończy się przed linią lasu. Dodatkowo ogłoszony alarm lotniczy nie był na rękę uciekinierom planującym ucieczkę pociągiem. Pomimo niedogodności z tunelu zdążyło skorzystać 80 lotników zanim wartownicy zauważyli uciekinierów.
Ucieczka w pełni powiodła się tylko trzem lotnikom. Byli to Norwedzy Peter Bergsland i Jens Muller oraz Holender Bram van der Stock. Reszta uciekinierów została prędzej czy później schwytana. Na specjalny rozkaz Hitlera tzw. "Sagan-Befehl" wszyscy uciekinierzy mieli zostać rozstrzelani, lecz po interwencji Göringa ostatecznie zdecydowano się rozstrzelać pięćdziesięciu lotników.
Lista uczestników "Wielkiej ucieczki"
(r) - rozstrzelany (u) - uciekł
Brytyjczycy  |
Kanadyjczycy  |
RPA  |
|---|---|---|
| Albert Armstrong | R. McBride | Johannes S. Gouws (r) |
| Anthony Bethell | Henry J. Birkland (r) | Clement A.N. McGarr (r) |
| Gordon Brettell (r) | William J. Cameron | Rupert J. Stevens (r) |
| L. Brodrick | Gordon A. Kidder (r) | |
| Lester G. Bull (r) | Patrick W. Langford (r) | Grek  |
| Roger J. Bushell (r) | George E. McGill (r) | Sotiris Skanzikas (r) |
| Michael J. Casey (r) | Alfred B. Thompson | |
| Richard S.A. Churchill | James C. Wernham (r) | Holender  |
| Dennis H. Cochran (r) | George W. Wiley (r) | Bram van der Stock (u) |
| Ian K.P. Cross (r) | ||
| Harry A. Day | Polacy  |
Belg  |
| Johnnie Dodge | Antoni Kiewnarski (r) | Henri A. Picard (r) |
| Sydney H. Dowse | Włodzimierz Kolanowski (r) | |
| Brian H. Evans (r) | Stanislaw Król (r) | Litwin  |
| Bernard Green | Jerzy Mondschein (r) | Romas Marcinkus (r) |
| William J. Grisman (r) | Kazimierz Pawluk (r) | |
| Alastair D.M. Gunn (r) | Pawel Tobolski (r) | Francuz  |
| Charles P. Hall (r) | Bernard W.M. Scheidhauer (r) | |
| Anthony R.H. Hayter (r) | Australijczycy  |
|
| Edgar S. Humphreys (r) | James Catanach (r) | |
| Bertram A. James | Albert H. Hake (r) | |
| Thomas G. Kirby-Green (r) | Reginald V. Kierath (r) | |
| R. Langlois | John E. Williams (r) | |
| James L.R. Long (r) | Thomas B. Leigh (r) | |
| Henry C. Marshall | ||
| Alistair T McDonald | Nowozelandczycy  |
|
| Harold J. Milford (r) | Arnold G Christensen (r) | |
| Alexander D. Neely | John P.P. Pohe (r) | |
| Thomas R. Nelson | Michael M. Shand | |
| Keith Ogilvie | L. Trent | |
| Desmond L. Plunkett | ||
| Douglas A. Poynter | Norwedzy  |
|
| Paul Royle | Peter Bergsland (u) | |
| L. Reavell-Carter | Halldor Espelid (r) | |
| Robert C. Stewart (r) | Nils Fugelsang (r) | |
| John G. Stower (r) | Jens Muller (u) | |
| Denys O. Street (r) | ||
| Cyril D. Swain (r) | Czesi  |
|
| Gilbert W. Walenn (r) | Bedrich Dvorak | |
| John F. Williams (r) | Ivor B. Tonder | |
| Ray van Wymeersch | Ernst Valenta (r) |
[edytuj] Ewakuacja obozu
W obliczu szybko zbliżającej się Armii Czerwonej, 27 stycznia 1945 Hitler wraz Göringiem podjęli decyzję o ewakuacji obozu. Wieczorem tego samego dnia, ok. 10 000 jeńców, zostało wyprowadzonych kierunku miasta Spremberg. Na terenie obozu zostało ok. 500 chorych, których później dowieziono samochodami do Stalagu XIII D Nürnberg. Reszta po dotarciu do miasta Spremberg została pociągami rozwieziona do stalagów w Norymberdze, Moosburgu, Tarmstedt i Luckenwalde.
