Synagoga Tempel w Krakowie
Z Wikipedii
Synagoga Tempel w Krakowie | |
Data budowy | 1862 |
Data zniszczenia | II wojna światowa |
Tradycja | reformowana |
Architekt | Ignacy Hercok |
Budulec | murowana |
Obecnie | czynna synagoga |
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
Synagoga Tempel – reformowana synagoga znajdująca się na Kazimierzu w Krakowie, przy ulicy Miodowej 24. Jest obecnie jedną z dwóch czynnych synagog w Krakowie, w której nabożeństwa odbywają się wyłącznie od czasu do czasu.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Synagoga została zbudowana w Krakowie w latach 1860-1862, według projektu Ignacego Hercoka, przez Stowarzyszenie Izraelitów Postępowych. Do synagogi uczęszczali Żydzi, którzy skłaniali się ku asymilacji kulturowej. Nabożeństwa odprawiano na sposób XIX wiecznej zreformowanej liturgii. Raz w tygodniu wygłaszano kazania w języku polskim i niemieckim głównie przez kaznodziejów z wykształceniem akademickim. Tempel posiadał chór, w którym w okresie międzywojennym śpiewały kobiety. Synagoga była kolejno przebudowywana w latach 1868, 1893 i 1924 r., kiedy to bryła synagogi została ostateczne ukształtowana i pozostaje taka do dnia dzisiejszego. Wówczas dobudowano parterowe nawy boczne.
Podczas II wojny światowej, hitlerowcy zdewastowali synagogę, urządzili w niej magazyn a w nawie północnej stajnię dla koni. Po wojnie w synagodze znów odbywały się nabożeństwa, modlili się w niej zarówno postępowcy jak i ortodoksi, dla których w bocznym pomieszczeniu budynku umieszczono salę modlitewną. W 1947 r., w północnej części synagogi powstała mykwa. W Templu regularnie odbywały się nabożeństwa aż do śmierci ostatniego kantora Abrahama Lesmana w 1985 r. W latach 1995-2000 trwały szeroko posunięte prace remontowe i konserwatorskie. Obecnie synagoga mimo iż jest nieprzerwanie czynna, to nabożeństwa odbywają się w niej kilka razy do roku m.in. w Festiwal Kultury Żydowskiej. Pod koniec czerwca 2006 r., nieznani wandale pomalowali synagogę antyżydowskimi napisami.
Przez wiele lat synagoga była krytykowana przez ortodoksyjną społeczność żydowską uczęszczającą głównie do synagogi Remuh. Obecnie jest jedyną na świecie synagogą Izraelitów reformowanych.
[edytuj] Architektura
Wolnostojąca synagoga została wybudowana w stylu mauretańsko-renesansowym. Posiada bardzo bogate wyposażenie oraz dekoracje elewacji, z elementami neorenesansowymi. Na elewacji i ścianach bocznych znajdują się dwudzielne, arkadowe okna w których znajdują się unikalne 36 barwnych witraży z przełomu XIX i XX w., ufundowanych przez członków kongregacji. Nad głównym wejściem, pod trójkątnym przyczółkiem fasady, umieszczono tablice Dekalogu, wykonane z czarnego marmuru. Pod tablicami umieszczono tekst 100,4 psalmu: Wstępujcie w bramy Jego z pieśnią dziękczynną, z hymnami pochwalnymi na Jego dziedzińce. Wnętrze wielkiej sali modlitewnej ozdabiają stiuki, stylizowane wzory na stropie i ścianach galerii, wspartej na żelaznych ozdobnych filarach. Na ścianie wschodniej znajduje się wspaniałe Aron ha-kodesz wykonane z białego karraryjskiego marmuru, umieszczona jest w półokrągłej apsydzie, oddzielona od pomieszczenia ścianką z arkadami, wspartymi na czterech marmurowych kolumnach. Na środku sali głównej stoi bima, umieszczona po wojnie za którą znajduje się pulpit kantora.
Na początku lat 90. XX w., synagoga została poddana przebudowie, według projektów Beniamina Torbego, w wyniku tego uzyskała swój dzisiejszy eklektyczny z domieszką elementów neoromańskich charakter.
- Synagoga jest obiektem, który stanowi wartość zabytkową. Została ona wpisana do krajowego rejestru zabytków nieruchomych pod numerem A-701 20 lipca 1986 r.
[edytuj] Otoczenie synagogi
Tempel stał kiedyś w niewielkim ogrodzie otoczonym murem, niestety w wyniku regulacji z dawnego ogrodu pozostał tylko skrawek znajdujący się za budynkiem.
Za synagogą Tempel, w części ogrodu przylegającej do sąsiednich kamienic, powstaje Centrum Społeczności Żydowskiej.
[edytuj] Sławne osoby związane z synagogą
- Ozjasz Thon – kaznodzieja synagogi
- Markus Schönfeld, Jakób Goldwasser, Izydor Jurowicz,
- Leon Hochstim, Maksymilian Ehrenpreis, Regina Schönfeld,
- Wilhelm Krongold, Adolf Reifer.
[edytuj] Galeria
WikiProjekt:Synagogi w Polsce Portal:Synagogi |
Stara • Remuh • Izaaka Jakubowicza • Wolfa Poppera • Wysoka • Kupa • Tempel • Deichesa
Bne Emuna • Kowea Itim I'Tora • Chewra Thilim • Ahawat Raim • Tignera • Zuckera • Mizrachi
Szejrit Bne Emuna • Ahawat Tora • Szir • Na Górce • Reb Arons Klaus • Damasza • Michała Cypresa
Chasydów Radomskich • Chasydów z Bobowej • Chewra Ner Tamid
Synagoga im. Małżonków Nożyków w Warszawie • Synagoga Remuh w Krakowie • Synagoga Tempel w Krakowie • Synagoga Reicherów w Łodzi • Synagoga Chewra Nosim w Lublinie • Synagoga w Jeszywas Chachmej Lublin • Synagoga Pod Białym Bocianem we Wrocławiu • Nowa Synagoga w Gdańsku-Wrzeszczu • Synagoga Chewra Lomdei Misznajot w Oświęcimiu • Synagoga Bajs Nusn w Nowym Sączu • Synagoga w Bobowej