Twórczość malarska Leonarda da Vinci
Z Wikipedii
Leonardo da Vinci znany jest przede wszystkim z obrazów olejnych oraz fresków. Jego malarstwo było ściśle powiązane z jego filozofią i postawą życiową.
Spis treści |
[edytuj] Technika
W pracowni Verrocchia Leonardo zapoznał się z zasadami perspektywy. Doskonale obrazuje to studium perspektywiczne do tła Pokłonu Trzech Króli. Pokazuje licznie linie pomocnicze, prowadzące z punktów położonych przy dolnej krawędzi obrazu do puntu zbieżnego. Im dalej od obserwatora znajdują się przedmioty, tym wydają się mniejsze. Jednak dzięki tej metodzie można uchwycić tylko przedmioty należące do architektury, ewentualnie elementy natury o kształtach zbieżnych z geometrycznymi. Przy prezentowaniu żywych istot nie ma już możności zastosowania tak prostej konstrukcji. Jednakże malarz Piero della Francesca w dziele o teorii i praktyce perspektywy ukazał sposób traktowania ciała ludzkiego jako bryły geometrycznej. Po przestudiowaniu tej lektury Leonardo odszedł od zamiaru napisania podręcznika o perspektywie.
Niektórzy malarze ułatwiali sobie prace przy konstruowaniu perspektywy, używając spektrografu, który został naszkicowany przez Leonarda. Rysownik spoglądał przez szklaną szybkę na odwzorowany obiekt i umieszczał jego kontury na szkle. Leonardo polecał także podobną pomoc przy wykonywaniu rysunków aktów. Jednakże perspektywa liniowa nie odegrała znaczącej roli w jego późniejszych dziełach. Uznał, iż ludzka percepcja jest określona przez dodatkowe czynniki tj.: światłość, wilgotność powietrza, wobec których nie ma możności odtworzenia ich za pomocą konstrukcji matematycznej. W jego dziełach coraz większą rolę odgrywały perspektywa barwna i powietrzna.
W Traktacie o malarstwie Leonardo rozważał jak przedstawić rzeczy oddalone. Ukazywał przedmioty odległe jako przydymione i rozmyte. Leonardo określił to mianem perspektywy zanikania. Jest to widoczne zarówno w nastroju psychicznym, jak i efekcie wizualnym.
Leonardo w latach 1490-91 pracował nad traktatem o światłocieniu (chiaroscuro). Zdefiniował różne rodzaje źródeł światła (np.: światło pochodne, światło odbite) i jego odmiany, m.in.: aria restretta - światło wpadające przez okno i lumo libero - światło rozproszone w plenerze. Padanie światła na przedmiot określił mianem perchussione (uderzenie), podkreślają jego dynamiczny charakter. Leonardo zaznacza przy tym, iż światło i cień to najpewniejsze środki do poznania kształtów wszelkich ciał. [1]
Malarz od początku miał świadomość, iż przestrzenne rozmieszczenie przedmiotów można uzyskać dzięki odpowiedniemu rozłożeniu świateł i cieni. Modelowanie ciał przy użyciu ciemnych i jasnych punktów badał w swoich szkicach, a doprowadzał do perfekcji w malarstwie. Odkrył i w najdrobniejszych szczegółach opisał zjawisko umbra oraz penumbra.
Artysta był także propagatorem techniki malarskiej zwanej sfumato. Leonardo stosował tą technikę, by pokazać powietrze znajdujące się między przedmiotami. Leonardo w zapiskach o malarstwie podkreśla, że światło i cień muszą przechodzić w siebie bez tworzenia granic. W dziele Święta Anna Samotrzecia w pełni zrealizował te zasady.
W obrazach wprowadzał harmonię poprzez wewnętrzne uporządkowanie, oparte na zasadach symetrii, łagodnych przejściach światłocieni i "upoetycznieniu tła". Łączył różne kierunki malarstwa włoskiego Quattrocenta.
Gdy zaczynał pracę w zawodzie malarza używał tempery, ale wkrótce zaczął stosować farby olejne, gdyż dawały one więcej możliwości modelowania i cieniowania linii. Farby olejne pozwalały na oddanie obrazu w wielu warstwach malarskich, umożliwiając osiągnięcie głębi kolorów i bogactwa tonów
Farby, których używał, powstały z roślin, kory, ziemi i minerałów wymagających zmielenia i roztarcia na proszek, by otrzymać nadający się do użytku pigment. W swoich notatkach artysta wspomina o uczniach zajmujących się rozcieraniem farby przy użyciu tłuczka w moździerzu. By ułatwić tą czynność Leonardo skonstruował maszynę do ucierania farb, której wzorem była tłoczarka oliwy z Campo Zeppi. Związek między obróbką oliwek, a wytwarzaniem farb podkreśla fakt, iż da Vinci używał głównie farb olejnych. Leonardo eksperymentował z różnymi mieszkami, dodając np.: różne terpentyny, zmiażdżone nasiona gorczycy. Jako składniki podstawowe stosował zawsze olej z siemienia lnianego i orzecha włoskiego.
[edytuj] Przedstawienie
Mówiono o nim, że jak nikt inny potrafi napełnić swoje postacie wewnętrznym życiem. Znakiem rozpoznawczym postaci w jego malarstwie stał się lekki, ledwo zaznaczony uśmiech, ukazany m.in. na sławnym dziele Mona Lisa. Leonardo twierdził, że powinno się malować zarazem człowieka i jego wnętrze duchowe. To drugie starał się wyrażać przez gesty i ruchy ciała.
Leonardo wyszedł poza tradycyjny repertuar gestów malarstwa i poszukiwał nowych ruchów. Dążył do tego by ciało w pełni wyrażało emocje. W tym zakresie pokazał pełnię kunsztu w Ostatniej Wieczerzy, gdzie każdy apostoł wykonuje inny gest, oddający jego stan uczuciowy. Leonardo stosował także kontrapost jako sposób wprowadzania dynamicznych napięć w kompozycji postaci. By doskonalić się w tym aspekcie Leonardo polecał obserwowanie ludzi na ulicy i utrwalanie ich ruchów w szkicach.
Uważał, że malarstwo jest ukoronowaniem sztuki, gdyż daje możność przekazywania form i bogactwa świata. Zalecał uczniom by poznawali abstrakcyjne kształty, np: chmury, dym, by pobudzić do pracy wyobraźnię. Radził także zachowywać matematyczną precyzję.
Artyści renesansowi inaczej postrzegali pejzaż i krajobraz aniżeli ludzie w innych epokach. W XV w. odkryto jego walory. Rysunek krajobrazu, wykonany w 1473 r. przez Leonarda jest uznawany jako jedno z pierwszych, czystych przedstawień pejzażu. Od XV w. krajobrazy przedstawiane w tle obrazów religijnych czy portretów były żywe i bliskie przyrodzie. Leonardo opanował sztukę ukazania krajobrazu jako jednolitej, zwartej przestrzeni, która posiada głębię. W swoich pracach poszukiwał harmonii stworzenia, wszechogarniającego spokoju natury. Wszystkie szczegóły scalały się w jedną, ogólną atmosferę. Podstawą tych osiągnięć stały się obserwacje przyrody. Dzięki temu artysta doszedł do wniosku, że przedmioty widziane przez ludzkie oko wydają się tym mniej ostre, w im mniejszej odległości od obserwatora się znajdują. Leonardo postrzegał krajobraz jako nieustannie zmieniający się widok przyrody w zależności od światła, cienia i pory roku. W dziełach artysty krajobraz przedstawiony w tle stanowi nierozerwalny składnik danej sceny. Malarz uznawał, iż krajobraz ma w sobie właściwość przekazywania nastrojów. W pejzażu dzieł Leonarda można odnaleźć występowanie charakterystycznych cech: dalekie i wysokie szczyty górskie, szerokie tafle wody, czy też mgły rozmywające krajobraz na podobieństwo akwareli.
[edytuj] Wykonanie
Leonardo wykonywał swoje obrazy w sposób bardzo powolny i nadzwyczaj drobiazgowy. Często dokonywał drobiazgowych poprawek, a nawet zmiany pierwotnych koncepcji. W porównaniu z innymi artystami renesansu stworzył niewiele dzieł.
[edytuj] Prace o malarstwie
- Traktat o malarstwie (włos. Trattato della Pittura):
Opublikowano go w 1651 r.
[edytuj] Przykłady
| Nazwa | Data powstania | Muzeum | Miasto |
|---|---|---|---|
| Zwiastowanie | 1470-73 r. | Galeria Uffizi | Florencja |
| Madonna z goździkiem | 1472-78 r. | Stara Pinakoteka | Monachium |
| Madonna Benois | 1478 r. | Ermitaż | Sankt Petersburg |
| Madonna z Dzieciątkiem i kotkiem | 1478 r. | ---- | ---- |
| Wizje świętego Bernarda | 1478 r. | ---- | ---- |
| Portret Ginevry Benci | 1478-80 r. | National Gallery of Art | Waszyngton |
| Święty Hieronim na pustyni | 1479-81 r. | Pinakoteka Watykańska | Watykan |
| Pokłon Trzech Króli | 1481-82 r. | Galeria Uffizi | Florencja |
| Meduza | przed 1482 r. | ---- | ---- |
| Dama z gronostajem | 1483-90 r. | Muzeum Czartoryskich | Kraków |
| Madonna w grocie - I wersja | 1483-90 r. | Luwr | Paryż |
| Portret muzyka | 1490 r. | Biblioteka Ambrosiana | Mediolan |
| Madonna w grocie - II wersja | 1490-1508 r. | National Gallery | Londyn |
| Ostatnia Wieczerza | 1495-97 r. | Sankta Maria della Grazie | Mediolan |
| Bitwa pod Anghiari | 1503-06 r. | ---- | ---- |
| Mona Lisa | 1503-06 r. | Luwr | Paryż |
| Św. Anna Samotrzecia | 1506-13 r. | Luwr | Paryż |
| Jan Chrzciciel | 1513-16 r. | Luwr | Paryż |
 Zwiastowanie |
 Madonna w grocie - I wersja |
 Madonna w grocie - II wersja (znana również jako Madonna wśród skał) |
 Madonna z goździkiem |
 Madonna Benois |
 Święty Hieronim na pustyni |
 Portret Ginevry Benci |
 Pokłon Trzech Króli |
 Portret muzyka |
 Jan Chrzciciel |
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Przypisy
- ↑ Leonardo da Vinci, Lot wyobraźni, O cieniu i świetle, str. 284
[edytuj] Bibliografia
- Buchholz E. L., Leonardo da Vinci, Życie i twórczość, Pracownia Wydawnicza "ElSet", 2005, ISBN 3-8331-1830-X
- Gelb M. J., Leonardo da Vinci odkodowany, tłum. J. Moderski, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2005, ISBN 83-7301-688-0
- Gierowski J. A., Historia Włoch, Wyd. Ossolineum, Wrocław 1985, ISBN 83-04-01943-4
- Nicholl Ch., Leonardo da Vinci, Lot wyobraźni, Warszawa 2006, Wyd. W.A.B., ISBN 83-7414-220-0
- Semenzato C., Blask renesansu, Sztuka europejska 1470 - 1512, Wyd. Arkady, Warszawa 1994, ISBN 83-213-3734-1
