Ulica Grodzka w Krakowie
Z Wikipedii
Ulica Grodzka w Krakowie - jedna z najstarszych ulic Krakowa, była fragmentem szlaku handlowego wiodącego z południa na północ, jest częścią tzw. Królewskiej Drogi, którą przejeżdżali królowie polscy udający się na Wawel.
Jej lewa strona na odcinku: Rynek Gł. - pl. Dominikański została po pożarze cofnięta nieco w głąb. Dzięki temu ulica stała się szersza, bardziej reprezentacyjna; przed pożarem ulica była o 1/3 węższa, co znacznie utrudniało ruch publiczny.
Przy niej skupiały się osady Okołu z romańskim kościołem św. Andrzeja i dziś już nieistniejące świątynie: Marii Magdaleny i Wszystkich Świętych. Ulica kończyła się bramą Grodzką, za którą prowadził gościniec ku Stradomiowi i do przeprawy na Wiśle. Jej nazwa występuje już w dokumentach miejskich z drugiej połowy XIII w.
[edytuj] Niektóre budynki
Nr 9. W domu tym mieszkała w XV w. Jadwiga - siostra Wita Stwosza, rzeźbiarza, twórcy ołtarza Mariackiego. Po pożarze z 1850 r. rozbudowano tę kamienicę łącząc ją z sąsiednim domem.
Nr 15. Dom należał do krakowskiego malarza z przełomu XVIII i XIX w., Michała Starachowicza, ilustratora historycznych wydarzeń z czasów insurekcji kościuszkowskiej, twórcy wielu portretów krakowskich osobistości i dekoratora licznych wnętrz.
Nr 22. W tym domu urodziła się w 1840 r. jedna z najwybitniejszych aktorek świata - Helena Modrzejewska. Na fasadzie budynku w setną rocznicę jej urodzin umieszczono pamiątkową tablicę.
Nr 32. Dom Podelwie zachował na elewacji nad portalem godło domu, kamienną rzeźbę lwa z XVI w.
Nr 38. Dom Pod Elefanty z godłami słonia i nosorożca. Na parterze, w lokalu sklepowym ma dobrze zachowane drewniane polichromowane stropy z XVIII.
Nr 39./41. w budynku tym, w drugiej połowie XV w. mieściła się podobno pracownia rzeźbiarska Wita Stwosza.
Nr 40. Pałac Stadnickich ma zdobioną fasadę w stylu drugiego rokoka z poł. XIX w.
Nr 52. - dawne Collegium Jezuitów, które powstało w pierwszej ćwierci XVII wieku. Jezuici utworzyli tu szkołę konkurującą z Uniwersytetem Jagiellońskim. Po kasacie zakonu w 1773 gmachy Collegium zostały zajęte na cele publiczne. W latach 1815-1846 mieściła się tu siedziba Senatu Rzeczypospolitej Krakowskiej, później gmach użytkował Sąd Wojewódzki, obecnie mieści się tutaj Collegium Broscianum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nr 53. Collegium Iuridicum pochodzi z końca XIV w. W 1403 r. budynek został zakupiony przez Uniwersytet Krakowski na pomieszczenie Wydziału Prawa. W 1719 r. Collegium przebudowano, z tego też czasu pochodzi barokowa fasada budynku z kamiennym portalem. Wewnątrz czworoboczny dziedziniec, otoczony w XVII w. arkadowymi krużgankami. W budynku zachowało się wiele detali architektonicznych jak portale i gotyckie obramowania okien.
Kościół św. św. Piotra i Pawła został wzniesiony jako pierwszy w Krakowie obiekt architektury barokowej, na miejscu niewielkiej gotyckiej świątyni, która spaliła się w 1455 r. Budowę kościoła rozpoczęto w 1596 pod kierunkiem Józefa Britiusa, dla przybyłego do Krakowa w 1583 r. zakonu jezuitów. Następnie budową kierował architekt zakonny Jan Maria Bernardoni z Como. Na skutek błędów budowy, mury wznoszonej świątyni zaczęły się rysować, tak, że musiano je rozebrać, by pogłębić fundamenty. Dopiero budowniczy króla Zygmunta III Wazy, Jan Trevano z Lombardii, w l. 1605 - 1619 doprowadza ostatecznie budowę do końca. Plan kościoła i fasady wzorowane sa na wczesnobarokowych jezuickich kościołach rzymskich Il Gesu Vignoli i S. Andrea della Valle Maderny. Jak archetypy rzymskie, kościół krakowski wzniesiono na planie krzyża łacińskiego, a zamiast naw bocznych wybudowano dwuszereg połączonych ze sobą kaplic. Przecięcie nawy z transeptem nakryto wielką kopułą. Wnętrze kościoła zdobi dekoracja stiukowa wykonana w l. 1619 - 1633 przez artystę włoskiego Jana Chrzciciela Falconiego.
W bębnie kopuły, w niszach, umieszczone są złocone posągi czterech ewangelistów, dzieła Falconiego. Na środku prezbiterium, w posadzce - płyta nagrobkowa Piotra Skargi Pawęskiego, jezuity, nadwornego kaznodziei królewskiego.
Nr 54. Kościół św. Andrzeja sąsiadujący z jezuicką świątynią, fundował z najprawdopodobniej ok. 1086 r. książę Władysław Herman i jego żona Judyta, jako votum z okazji narodzin syna Bolesława.
Jest to trzynawowa romańska bazylika z nawą poprzeczną. Mury wzniesiono z drobnej kostki kamiennej, narożniki z większych ciosów z piaskowca. W zachodniej fasadzie wznoszą się dwie smukłe wieże, dołem czworoboczne, w górnych partiach przechodzące w ośmioboki. Trójdzielna loggia w górnej części fasady wraz z ażurowymi prześwitami bliźniaczych okien wież dodaje lekkości tej części kościoła. Widoczne wąskie otwory strzelnicze są dowodem także obronnego niegdyś charakteru budowli. Obecne hełmy wież pochodzą z 1693 r.
Wnętrze świątyni zostało w epoce baroku ozdobione stiukami wykonanymi przez Baltazara Fontanę i polichromią zapewne braci Karola i Innocentego Montich.
W skarbcu kościelnym znajdują się gotyckie, jedne z najstarszych w Europie, figury jasełkowe, mozaikowy obrazek bizantyński z XIII w., hafty i tkaniny ozdobne. W 1316 r. przy kościele wzniesiono budynki klasztorne dla zakonu klarysek. W 1241 r. w kościele św. Andrzeja schronili się mieszkańcy otaczającej go ówcześnie osady zwanej "Okół" i przetrwali oblężenie podczas najazdu tatarskiego.
Nr 58. Kościół św. Marcina postawiony w XVII w. na miejscu dawnego romańskiego, pochodzącego z w. XII, fundacji Piotra Własta. Obecną barokową świątynię wybudowal dla zakonu karmelitanek bosych nadworny architekt królewski Jan Trevano.
W 1816 r. kościół przekazano krakowskiej gminie ewangelickiej założonej jeszcze w 1555 r. W głównym ołtarzu zasługuje na uwagę dekoracyjny obraz Henryka Siemiradzkiego, z końca XIX w.
Nr 65. Kamienica Prymasowska zbudowana w XVII w., przebudowana w stylu klasycystycznym w w. XIX. Mieszczą się tu obecnie biura i urzędy Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej "Stare Miasto".
Nr 64. - Arsenał Władysława IV w stylu wczesnobarokowym pochodzi z 1643. Przebudowany i podwyższony w 1898 był siedzibą Instytutu Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od 2005 - Wydziału Polonistyki.
Nr 67. Kościół św. Idziego wzniesiono w początkach XIV w. Ta mała gotycka świątynia wraz z sąsiednimi, niskimi domami z XVII w. tworzy pod masywem murów wawelskich malowniczy zaułek, otoczony zielenią.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Wykaz właścicieli domów od średniowiecza do dzisiaj
