Władysław Jaworski

Z Wikipedii

Władysław Leopold Jaworski (ur. 10 kwietnia 1865 w Karsach koło Pacanowa, zm. 14 lipca 1930 w Milanówku koło Warszawy), prawnik polski, polityk konserwatywny, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek PAU.

Był synem Leopolda (dzierżawcy wsi Koczanka) i Teofily z Bahrów. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Sandomierzu, później do gimnazjum Św. Anny w Krakowie (do 1884). W latach 1884-1888 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, następnie pracował w krakowskiej Prokuratorii Skarbu. Uzupełniał studia na uniwersytetach w Berlinie i Paryżu (1890-1891). W 1895 habilitował się na UJ (na podstawie pracy Prawo nadzastawu wedle ustawodawstwa austryackiego, przygotowanej pod kierunkiem Franciszka Ksawerego Fiericha) i został docentem w Katedrze Prawa Cywilnego. Po uzyskaniu tytułu doktora praw na UJ (1899) został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem II Katedry Prawa Cywilnego. Od 1905 był profesorem zwyczajnym, a w 1910 przeszedł na Katedrę Prawa Cywilnego, Nauki Administracji i Prawa Administracyjnego.

Od 1920 był członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, od 1928 członkiem czynnym akademii. Wchodził również w skład Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1921 członek rzeczywisty, 1929 członek zwyczajny). Niezależnie od pracy naukowej i dydaktycznej był aktywnym działaczem politycznym. Związany ze środowiskiem krakowskich "stańczyków", zainicjował tam nurt neokonserwatywny, kładący nacisk w walce z opozycją na politykę ekonomiczną. W latach 1901-1914 pełnił mandat poselski na Sejm Krajowy, a 1911-1918 do austriackiej Rady Państwa. W Radzie Państwa opracował koncepcję zbliżenia ludowców i konserwatywców (dla ograniczenia wpływów Stronnictwa Narodowej Demokracji na wsi), przyczyniając się do stworzenia tzw. bloku namiestnikowskiego, zrzeszającego konserwatystów krakowskich, demokratów i ludowców. Był członkiem kierownictwa Stronnictwa Prawicy Narodowej (1907-1918), prezesem Naczelnego Komitetu Narodowego (1914-1916), przewodniczącym Sekcji Zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego (1914-1918). Był odznaczony (pośmiertnie) Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta. Z małżeństwa z Anną z Wszeteczków miał syna Iwo (profesora prawa powszechnego na Uniwersytecie Wrocławskim); wnuk Władysława, również Władysław, był profesorem obiegu pieniężnego Szkoły Głównej Planowania i Statystyki.

Zainteresowania naukowe Jaworskiego obejmowały prawo cywilne, prawo administracyjne, prawo państwowe oraz filozofię prawa. Podjął próbę ujednolicenia systemów prawa cywilnego trzech prawodawstw zaborczych; opracował zagadnienia prawa małżeńskiego oraz stosunków między rodzicami i dziećmi. Podkreślał wartość kodeksów, podał prawną charakterystykę rodziny, zdefiniował domniemanie i fikcję w prawie polskim. Opracował artykuł 1 dla projektu konstytucji polskiej, z założeniem, że państwo stanowi porządek prawny, ustalony na niezmiennie trwałej podporze, za jaką uznał moralność katolicką, a wyłącznym organem urzeczywistniającym porządek prawny jest prezydent. Krytycznie odniósł się do konstytucji marcowej, sprzeciwiając się szczególnie ustrojowi demokracji parlamentarnej. Domagał się oparcia struktury aparatu władzy na dualizmie - rządzenia i kontroli. W 1927 przygotował projekt kodeksu agrarnego, w którym wprowadził pojęcie "przedsiębiorstwa rolnego" (niepodzielnej jednostki gospodarczej).

Przygotował wydanie krytyczne Mów Juliana Dunajewskiego (1896-1914). Współpracował z czasopismami, m.in. "Czasem" i "Czasopismem Prawniczym i Ekonomicznym". Utrzymywał kontakty z wieloma intelektualistami, m.in. Stanisławem Tarnowskim i Michałem Bobrzyńskim; do grona uczniów Jaworskiego zaliczali się Konstanty Grzybowski, Jan Gwiazdomorski, Adam Vetulani i inni. Ogłosił wiele prac naukowych, m.in.:

• Z literatury prawa prywatnego (1885)
• Nauka o służebności według prawa austryackiego (1892)
• Sprawiedliwość a prawo (1892)
• Komentarz do austryackiego kodeksu cywilnego (1900-1904, 3 części, ze Stanisławem Wróblewskim)
• O statystyce prawa prywatnego (1900)
• Kodeks cywilny austryacki (1903-1905, 2 tomy)
• Parcelacya ze stanowiska prawnego (1904)
• Z dziejów odrodzenia politycznego Galicji (1905, z Michałem Bobrzyńskim i Józefem Milewskim)
• Polen als Brueckenkopf in Politik und Wirtschaft (1917)
• Prawo państwa polskiego (1919-1921, 4 części)
• Prawo cywilne na ziemiach polskich (1919-1920, 2 tomy)
• Nauka prawa administracyjnego (1924)
• Projekt kodeksu agrarnego (1928)
• Projekt konstytucji (1928)
• Notatki (1929, pamiętnik)

Źródła:

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
• Józef Buszko, Władysław Jaworski, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XI, 1964-1965