Zamachy na Hitlera
Z Wikipedii
"Spisek bombowy". 20 lipca 1944 w Kwaterze Głównej Wehrmachtu w Wilczym Szańcu (Wolfsschanze) pod Kętrzynem szef Sztabu Armii Rezerwowej płk Claus Schenk von Stauffenberg dokonał zamachu na Adolfa Hitlera. Zamach nie przyniósł spodziewanych rezultatów (Hitler nie został zabity), a jego wykonawca ze swymi współtowarzyszami zapłacił za to życiem.Zamach nie powiódł się gdyż walizka w której był ładunek wybuchowy została oparta o nogę dębowego stołu który zamortyzował wybuch.
Nie była to jednak jedyna próba pozbycia się przywódcy Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP) i kanclerza III Rzeszy. Podłożem antyhitlerowskiego oporu były wielorakie przyczyny wyrażane w różnych formach – od odrzucania narodowosocjalistycznych norm życia, poprzez odmowę pełnienia służby wojskowej, po udzielanie pomocy ofiarom reżimu hitlerowskiego. Była jednak grupa ludzi podejmujących radykalną formę walki z nazistami – fizyczne unicestwienie Hitlera w latach 1933–1945. Ten z kolei rozprawiał się ze swymi przeciwnikami bezlitośnie.
Jako pierwszy stracił życie szef Sztabu Oddziałów Szturmowych (Sturmabteilungen – SA) Ernst Röhm z wieloma towarzyszami (Genossen) 30 czerwca 1934 w tzw. nocy długich noży. Było to skutkiem podejrzeń, że szykuje on (na czele liczącej 4 mln. członków Oddziałów Szturmowych) zamach przeciw władzy nazistowskiej. W nocy z 30 czerwca na 1 lipca Hitler rękoma członków Sztafet Ochronnych (Schutzstaffeln – SS) pozbył się swoich przeciwników, przede wszystkim członków SA. Usunął na zawsze m.in. Gregora Strassera, swego najgroźniejszego przeciwnika w NSDAP.
Zamachy na przywódców państw miały w historii miejsce wielokrotnie. Także w ciągu pierwszych 6 lat panowania Hitlera (1933–1939) około 40–50 razy planowano lub realizowano próby zgładzenia wodza III Rzeszy. Nie wszystkie z nich miały podłoże antynazistowskie.
26 listopada 1937 do Kancelarii Rzeszy (Reichskanzlei) wtargnął z pistoletem Josef Thomas z zamiarem zastrzelenia Hitlera. Aresztowano go i przekazano gestapo. Był to jednak akt człowieka niezrównoważonego psychicznie.
Zamiary usunięcia Hitlera na tle ideologicznym ujawniono już kilka tygodni po 30 stycznia 1933, tj. po objęciu władzy przez niego. W marcu 1933 aresztowano cieślę Kurta Luthera, komunistę podejrzanego o przygotowanie w Królewcu zamachu bombowego na Führera. Proces sądowy nie udowodnił jednak winy oskarżonego i sąd był zmuszony odstąpić od wymierzenia mu kary.
W 1936 został stracony Helmut Hirsch, obywatel USA pochodzenia żydowskiego, studiujący architekturę w Pradze, któremu udowodniono przygotowywanie zamachu bombowego na terenie norymberskich zjazdów NSDAP. Gestapo aresztowało go zanim zdołał przejąć materiały wybuchowe. W toku śledztwa ujawniono, że Hirsch utrzymywał kontakty z tzw. Czarnym Frontem, czyli Wspólnotą Bojową Rewolucyjnych Narodowych Socjalistów, której twórcą był Otto Strasser, brat zamordowanego 30 czerwca 1934 Gregora. Po zakończeniu drugiej wojny światowej ujawniono, że Czarny Front zamierzał dwukrotnie dokonać (w latach 1937 i 1938) zamachów bombowych na Hitlera.
8 listopada 1938 Maurice Bavaud, urodzony w Lozannie (Szwajcaria) kreślarz i student teologii, miał zabić Hitlera podczas ceremonialnego marszu na halę wodzów (Marsch auf die Feldherrenhalle) w Monachium. Uzbrojony w pistolet nie był w stanie – ze względu na zbyt dużą odległość – strzelić celnie do dyktatora. W następnych dniach próbował połączyć zabicie Hitlera z doręczeniem mu przesyłki pocztowej. Zamiar ten również nie powiódł się, a zamachowiec został aresztowany. Skazany na śmierć przez sąd ludowy w Berlinie w 1939, został stracony dwa lata później.
Pierwszy rzeczywisty zamach bombowy miał miejsce po rozpoczęciu wojny z Polską w 1939. Hitler, wówczas naczelny dowódca Niemieckich Sił Zbrojnych, nie zamierzał rezygnować z ceremonialnych uroczystości partyjnych. Do nich należały coroczne spotkania w Piwnicy Mieszczańskiej (Bürgerbräukeller) w Monachium 8 listopada na cześć poległych towarzyszy z ruchu narodowo-socjalistycznego oraz marszu na Feldherrenhalle.
8 listopada 1939 o 20:00 Hitler przybył do Piwnicy Mieszczańskiej i wygłosił wojownicze przemówienie. Mimo aplauzu zebranych już o 21:00 opuścił lokal, gdyż spieszył się do Berlina, gdzie planowano wojnę przeciw Francji i Wielkiej Brytanii. 20 minut później Piwnicą Mieszczańską wstrząsnął wybuch, załamał się filar i runął sufit sali biesiadnej w pobliżu podium, na którym chwilę wcześniej zakończył przemówienie Hitler. Spod rumowiska wyciągnięto 8 zwłok i ponad 60 rannych. Nie było jednak wśród nich Hitlera, który wbrew zwyczajom skrócił o 30 minut swoje wystąpienie.
Zamachowiec Johann Georg Elser, czeladnik stolarski został ujęty zanim nastąpił wybuch. Na granicy niemiecko-szwajcarskiej w okolicy Jeziora Bodeńskiego, gdy próbował opuścić Niemcy, został zatrzymany przez straż graniczną z Konstancji (Konstanz). Rewizja bagaży Elsera wykazała, że zawierały one dane dotyczące bomb i materiałów wybuchowych, detale metalowe oraz widokówkę Piwnicy Mieszczańskiej z zaznaczonymi na niej niektórymi elementami konstrukcji. Nieco dziwne wydaje się, że Elser zatrzymał tego rodzaju dowody przy sobie. To dzięki nim stał się głównym podejrzanym za zamach w Monachium. Gestapo w Monachium rozpoczęło niezwłocznie śledztwo, które jednak na polecenie Heinricha Himmlera przejął Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (Reichssicherheitshauptamt) w Berlinie. Reichsführer SS nie był przekonany, że Elser działał bez mocodawców. Ponieważ w nocy z 8 na 9 listopada 1939 w holenderskiej miejscowości Venlo oddział specjalny SS uprowadził dwóch oficerów wywiadu brytyjskiego (kpt. Payne S. Best i mjr R. H. Stevens), zaczęto snuć podejrzenia, że Elser działał z polecenia brytyjskich służb specjalnych. Sądzono też, że zamach był zemstą Otto Strassera (i Czarnego Frontu) za śmierć jego brata Gregora. Nie rozstrzygnięto jednak, czy Himmler faktycznie podejrzewał brytyjskie służby specjalne i Czarny Front o współudział w zamachu, czy też chodziło mu jedynie o pozyskanie odpowiedniego materiału dla propagandy hitlerowskiej.
Wątpliwości budzi przygotowanie zamachu w pojedynkę. Możliwe zatem, że współpracowały z Elserem osoby wtajemniczone, które umożliwiły mu przez miesiąc na pozostawanie w Piwnicy Mieszczańskiej po zamknięciu lokalu (w godzinach nocnych). W tym czasie wydrążył on otwór w głównej kolumnie (usuwając za każdym razem ślady swojej działalności), po czym umieścił w nim i zamaskował bombę zegarową własnej konstrukcji, nie budząc niczyjego podejrzenia. Śledztwo prowadzone przez SS, połączone z torturami, nie ujawniło jednak współsprawców zamachu. Elsera do końca wojny osadzono w obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau, by go ostatecznie zgładzić 9 kwietnia 1945.
Do pierwszych dni drugiej wojny światowej zamachami na Hitlera zajmowały się osoby cywilne, choć od 1938 w nielicznych wypadkach z zamiarem takim nosiły się też osoby wojskowe. Jako pierwsza podjęła taki zamiar grupa oficerów kontrwywiadu wojskowego Abwehry z gen. mjr. Hansem Osterem na czele. Zamach, mający być początkiem przewrotu politycznego w Niemczech, miał polegać na wtargnięciu oficerów do Kancelarii Rzeszy i zastrzeleniu dyktatora. Nie doszedł jednak do skutku ze względu na zawarcie paktu monachijskiego (29 września 1938). Jawne wystąpienie przeciw Hitlerowi, gdy ten odniósł spektakularny sukces utrzymania pokoju w Europie, mogłoby skompromitować przeciwników wodza.
Sytuacja zmieniła się po wybuchu wojny niemiecko-polskiej 1 września 1939. Opozycja antyhitlerowska w siłach zbrojnych pozyskała atuty do likwidacji Hitlera. Jednak po 8 listopada 1939 wszystkie próby zamachu pozostały w sferze pobożnych życzeń ze względu na wzmożone środki bezpieczeństwa w otoczeniu wodza. Tak było aż do 1942.
Po rozpoczęciu wojny przeciw ZSRR wzmógł się opór antyhitlerowski, przede wszystkim wśród oficerów Sztabu Grupy Armii Środek. Znane są tu dwie postacie: gen. mjr. Henninga von Tresckowa i por. Fabiana von Schlabrendorfa, którzy 13 marca 1943 na lotnisku w Smoleńsku umieścili bombę w samolocie, którym Hitler wracał do Kętrzyna po inspekcji wojsk. Bomba jednak nie zadziałała.
21 marca 1943 w berlińskim arsenale demonstrowano zdobyczny sprzęt wojskowy. Obecny na wystawie płk Rudolf Christoph von Gersdorff miał zabić wodza bombami umieszczonymi w kieszeniach swego płaszcza. Zamach nie doszedł do skutku, ponieważ Hitler opuścił wystawę wcześniej aniżeli się spodziewano.
W listopadzie 1943 podczas pokazu – z udziałem Hitlera – nowego sprzętu wojskowego i umundurowania w Dowództwie Wojsk Lądowych mjr Axel von dem Bussche zamierzał dokonać na Hitlera zamachu samobójczego. Jednakże akcja nie została przeprowadzona, bo wcześniej wystawę zbombardowało lotnictwo alianckie.
Było jeszcze wiele innych prób usunięcia dyktatora III Rzeszy. Do niedoszłych zamachowców zalicza się: gen. mjr. Helmuta Stieffa, por. Josefa Hoffmanna oraz młodych oficerów: Günthera Gerekiego oraz Ewalda Heinricha von Kleista.
Dopiero po prawie 5 latach od zamachu Elsera wybuchła bomba ponownie przeznaczona dla Hitlera, którą podłożył płk Claus Schenk von Stauffenberg. 20 lipca 1944 r. o 13:42 w Kwaterze Głównej Wehrmachtu w Wilczym Szańcu podczas omawiania sytuacji na froncie wschodnim wybuch zniszczył salę konferencyjną, zabijając lub ciężko raniąc 7 osób. Pozostałych 17 uczestników narady (włącznie z Hitlerem) odniosło lżejsze rany i kontuzje. Następstwem zamachu i przewidywanej śmierci Hitlera miał być przewrót wojskowy i przejęcie władzy w Niemczech przez spiskowców pod osłoną planu Walkiria (Walküre), tzn. operacji wojskowej przewidzianej do stłumienia masowych wystąpień robotników przymusowych na obszarze Rzeszy. Po przejęciu władzy miano przystąpić do rokowań z aliantami o zawieszenie broni.
Jednakże Walkiria została zdławiona w zarodku. Nie udało się zlikwidować przywódcy NSDAP i kanclerza III Rzeszy, jak też wzniecić ogólnoniemieckiego powstania. Hitler bowiem zamach przeżył. Niemal natychmiast wierni mu paladyni rozpoczęli kontrakcję. Na rozkaz dowódcy Armii Rezerwowej gen. Ernsta Friedricha Fromma w nocy z 20 na 21 lipca został rozstrzelany płk Stauffenberg i trzej jego najbliżsi współpracownicy. Z pozostałymi przeciwnikami Hitlera krwawo rozprawiły się sądy ludowe (Volksgerichte).
Zobacz też: Zamach 20 lipca
