Zofia Potocka
Z Wikipedii
Zofia Potocka (ur. 12 stycznia 1760 w Konstantynopolu, zm. 24 listopada 1822 w Berlinie), trzecia żona Stanisława Szczęsnego Potockiego, którego poślubiła 17 kwietnia 1798 roku. Miała z nim 3 synów: Aleksandra, Bolesława i Mieczysława oraz córki Zofię i Olgę.
Z pochodzenia Greczynka, jej nazwisko panieńskie brzmiało Zofia Celine - Clavone. Pochodziła z biednej rodziny. Była niezwykle piękna, inteligentna i sprytna dziewczyna. W wieku 17 lat została sprzedana przez matkę i ciotkę, które były Istambulskimi kurtyzanami, Karolowi Boscampowi, ministrowi polskiego króla. Pełniła przy nim funkcję dziewczyny do towarzystwa.
W czerwcu 1779 roku po pewnych perypetiach została żoną Józefa Witta, syna komendanta twierdzy w Kamieńcu. Małżeństwo to było bardzo niedobrane i zawarte wbrew ojcu Józefa. Państwo Wittowie w podróż poślubną wybrali się do Warszawy oraz innych dworów europejskich budząc wszędzie zachwyt nad niezwykłą uroda pani Wittowej. Została wtedy okrzyknięta najpiękniejszą kobietą Europy co było nie lada wyczynem zważywszy na to, ze była wtedy w zaawansowanej ciąży. Wtedy też urodził się państwu Wittom ich jedyny syn Jan. Zofia została wtedy kochanką hrabiego Prowansji, późniejszego króla Ludwika XVIII i jego brata. Była także kochanką faworyta Katarzyny Wielkiej, księcia Potiomkina. Po jego śmierci poznała pana na Tulczynie Stanisława Szczęsnego Potockiego, jednego z największych i najmożniejszych / ale i chyba najmniej inteligentnych/ magnatów kresowych. Stanisław Szczęsny był także wojewodą ruskim i generałem w armii rosyjskiej. W 1798 roku Zofia dzięki znacznej pomocy Potockiego rozwiodła się z Józefem Wittem i wyszła za mąż za Szczęsnego Potockiego. Ślub był podwójny w obrządku katolickim i prawosławnym ze względu na religie panny młodej, a dodatkowo był to ukłon w stronę carowej Katarzyny. Stanisław Szczęsny Potocki był żonaty trzykrotnie. Jego pierwsza żoną była Gertruda Komorowska, z która zawarł małżeństwo bez zgody swoich surowych rodziców, trochę z miłości, trochę pod przymusem ze względu na ciąże panny młodej. Gertruda Komorowska nie doczekała rozwiązania, została zamordowana z rozkazu rodziców Potockiego. Drugą żoną Potockiego była Józefina z Mniszchów, niezwykle utalentowana i wielokroć przewyższająca rozumem Potockiego. Mieli razem podobno jedenaścioro dzieci. Zofia nim formalnie została żoną Potockiego urodziła mu trójkę nieślubnych dzieci Konstantego, Mikołaja i Helenkę, które zmarły w dzieciństwie. Z formalnego związku miała piątkę dzieci: Aleksandra, Mieczysława, Zofie, Olgę i Bolesława /który najprawdopodobniej nie był synem Stanisława Potockiego tylko jego wnuczkiem / ze związku ze swoim pasierbem Szczęsnym Potockim/.
Po śmierci Stanisława Potockiego sądziła się z dziećmi Józefiny Mniszchówny i dla swoich dzieci udało jej się zatrzymać prawie cały majątek, dzięki wsparciu swojego pasierba Szczęsnego Potockiego którego była kochanka i carskiego gubernatora Nowosilcowa, którego po śmierci Potockiego została faworytą. Jej syn Mieczysław wyrokiem sądu został właścicielem rodowego Tulczyna. Najstarszy syn Aleksander był wielkim patriota, młodszy Boleslaw ufundował gimnazjum. Córki Zofia i Olga wyszły za carskich oficerów.
Zofia Glavani Witt - Potocka zmarła w Berlinie 24 listopada 1822 po długiej i ciężkiej chorobie Została pochowana w Humaniu tuz obok swojej ukochanej Zofiówki - jednego z piękniejszych parków założonego specjalnie dla niej i podarowanego przez zakochanego w niej Potockiego.