Amedaedje
Èn årtike di Wikipedia.
L' amedaedje, c'est l' côpaedje-evoye des tiesticure d' ene biesse måye, po k' i n' soeye nén si waeraxhe (moulet), po k' il ecråxhe mî (boû, cokea) u po kel tchå n' åye nén ene mwaijhe nodeur (pourcea).
L' amedaedje si fjheut dvinltins avou on simpe coutea (k' on loméve amedroûle), et l' amedeu hagnive dins l' coirdon pol côper.
Asteure, c' est les årtisses k' amednut les biesses, sovint avou des usteyes esprès, inte di zeles li piçtrece di Burdizzo u l' amedrece.
Ådvins |
[candjî] Amedaedje avou les dints
[candjî] Sôres d' amedêyès biesses.
El Walonreye, on-z amedéve insi les bedots, lou boks, les cushets, les lapéns, les tchets, les tchéns. Ôte pårt, on côpéve insi les roncins, les bådets, les renes, les toreas.
[candjî] Tecnike.
On crinne li pea des boûsses avou on flîme, une ene lame di coutea. On fwait tchitchî l' kinike tot l' sitrindant pa padzo. On l' prind e s' boke et stinde li coirdon avou l' voenne k' on råye avou ses dints. Les doets k' ont fwait brotchî l' kinea vont co spotchî l' coirdon on moumint, po stantchî l' sonk. Adonpwis, l' amedeu poleut co raetchî sol playe.
[candjî] Istwere di l' amedaedje avou les dints el Walonreye
L' amedaedje avou les dints s' a fwait coramint disk' al guere 1914-1918. Bråmint moens inte les deus gueres. Les dierins amedeus ont ovré dosk' e 1956.
[candjî] L' amedaedje avou les dints ôte pårt.
On-z a côpé les biesses del minme façon dins tos les payis del daegn et disk' asteure (2004) e l' Amerike nonnrece. E l' Estonreye, c' esteut les femes k' a amedént avou leus dints et rascovri li playe avou ene loke u ene coine di leu dvantrin
[candjî] Dipus d' racsegnes so l' amedaedje avou les dints el Walonreye.
- Robert Dascotte: A propos de la castration avec les dents.
- Paul Gilles: Viyès dujhances del Hôte Hesbaye, divins Les Cayés Walons, 2004.
[candjî] Amedaedje tot spotchant l' coirdon
Ele si fwait so les åmeas, di stampé. On spotche les coirdons avou li "piçtrece di Burdizzo". On fwait cwate sipotchaedjes, deus d' tchaeke costé, mins nén onk djondant l' ôte po n' nén fé mori li pea des boûsses. Po tni l' biesse astok, on lyi meteut ene coide å cô et cåzu li stronner. So ç' tins la, i n' sinteut nén çou ki s' passéve padrî. Eto, li gaz carbonike ki montéve dins l' sonk a cåze do stronnaedje, ça fjheut come ene edoirmante drouke.
