Motî:rashir
Èn årtike di Wikipedia.
rashir (codjowaedje)
I. [v.c.]
1. rimete ashid (ene sakî ki n' l' esteut pus). Dj' el vans rashir dins l' fåtûle. Rashidoz lu so s' sele. F. rasseoir.
2. (mot d' cortijhî) mete (des legumes) coûtchî dins ene fosse, ene parfonde roye, po les wårder. Il ont rashid tos leus poreas dins ene fosse po l' ivier. Ass ddja rashid tes andives e t' cåvåd ? F. coucher.
3. mårker so on redjisse, mete so papî, scrire ene sadju la k' tertos l' pout vey. Rashidoz ci cwitance la e redjisse. Avoz vs rashid les contes å live ? On sôbricot, u on såvadje no, c' est on no k' on vs dene et k' on vos houke avou, mins ki n' est rashid nole pårt. C' esteut l' vî scretaire cominå k' aveut fwait les fåtes tot rashidant nosse pa (M. Hicter). Dji m' ashideu dvant l' pitite tåve wice ki nos rashidéns nos scrijhaedjes (G. Simonis). On dit eto: escrire. F. inscrire, coucher par écrit. >> fé rashir èn efant: fé marker s' no et si dåte di skepiance, et si stok di famile al comene. F. déclarer à l'état-civil. >> esse rashid avou les baståds: èn pont aveur di pa di cnoxhou dins les redjisses del comene. Clô t' djaive: t' es rashid do costé des baståds; on n' sait d' la k' t' es, et cwand t' es revoye, t' as co deus eures a roter (ramexhné pa J. Haust). >> rashir ene vinte å cadasse: li fé mete å no do novea prôpietåre. F. enregistrer.
4. riscrire ôte pårt, riscrire comifåt. Vos dvrîz rashir les contes di 2001-2002. Loukîz a : aveuri, acertiner. F. transcrire, remettre en ordre, vérifier.
5. sicrire en èn ôte lingaedje. Li tite c' est: "L' imitåcion d' Djezus-Crisse, rashiowe e walon lidjwès", et l' rashideu, c' est l' tchenonne Jean Bosly. rl a: ratourner, translater. F. traduire.
6. (mot d' oujhene di stofe) rassonrer (ene machine). I fåreut rashir les gades del plocteuse (J. Wisimus). rl a: rashidrece. F. remettre en ordre, en service.
7. (mot d' cinsî) rôler (ene tcherwêye tere) On rashît ene tere po-z espaitchî l' viermiyaedje. F. rouler, tasser.
8. (mot d' marxhå) rimete on fier a on tchvå, cwand on lyi a yeu rtaeyî l' pî. Asteure, i fåt rashir li fier. F. reposer. >> rashir on fier a ene sakî: vini berdeler avou leye, li tins k' el fier a ristinde rafroedixhe. Onk di ces djoûs, dji vs irè rashir on fier (J. Wisimus). F. faire un brin de causette.
9. (imådjreçmint) decider d' ene sacwè k' on-z a bén tuzer. So cwè avoz rashid vosse diagnostik, docteur ? C' est malåjhey di rashir on neute djudjmint. Loukîz a : astoker, clawer. F. poser, fixer.
II. [v.s.c.]
1. rafroedi, et divni pus deur, tot djåzant do pwin. Li pwin cmince ddja a rashir. Leyîz rashir li pan divant d' l' edåmer. F. refroidir, reposer, devenir rassis.
2. rafroedi. Leyîz rashir li fier a ristinde.
3. disgonfler, tot cåzant del påsse k' a lvé. Ratindoz disk' a tant k' el påsse soeyaxhe rashiowe.
4. s' ashir, si rpoizer. I n' a nén yeu l' tins d' rashir, k' on l' a fwait xhamter. rl a: si rschaper.
5. leyî rpoizer on likide k' est brouyî. Leyîz lu rashir, vosse cafè, après, vos åroz do clair padzeu (A. Carlier & W. Bal). Por mi, ci tonea d' bire ci doet co rashir sacwants djoûs. F. décanter, reposer. >> fé rashir el laecea dins les téles: li leyî ene nute, po rascode li crimme k' årè monté ådzeu.
6. prinde li gosse des plantes ki sont dins l' aiwe, tot djåzant do té. Metoz m' rashir on bon té d' tiyoû. F. infuser.
7. (mot d' cinsî, di terasseu) si baler, tot cåzant d' ene tere k' a stî rmouwêye. Leyîz rashire ci boket la divant d' el semer. I fåt k' les teres rashidénxhe, divant d' fé ene terasse. F. se tasser. >> leyî rashire ene rote: (mot d' bouteus ås rotes) leyî baler l' arotchmint, divant d' mete les coûtches di dzeu.
III. si rashir [v.pr.]
1. s' ashir, dabôrd k' on-z esteut rastampé. Vos vs ploz rashire, asteure k' on-z a tchanté l' tchant des Walons. Rashî tu ene miete; t' as bén l' tins di dmorer on moumint avou nozôtes, taiss, insi (F. Twisselman). Vinoz vos rashir dilé l' feu (F. Deprêtre et N. Nopère). Vén s' ti rashir one miete, t' end a fwait assez. Rashidoz vs on moumint, vos n' avoz nén si håsse (J. Wisimus). F. se rasseoir, se reposer.
2. dischinde a tere, tot djåzant d' èn oujhea, d' èn avion, d' on dragon volant. El pidjon s' a vnou rashir sol toet (F. Deprêtre et N. Nopère). L' avion s' a stî rashir dins les steules (J. Coppens). Loukîz a : si rabate. F. atterrir, se poser.
3. (mot d' éndjolisse) ariver so ene éndjole, tot djåzant d' on fitchî ki voyaedje so les fyis. Li vude fitchî (avou 0 Ko) s' a rashiou dins on ridant esprès po ls evoyaedjes (L. Mahin).
4. trover ene novele djîsse. Eyou çk' i l' a-st evoyî s' rashir ? (A. Carlier & W. Bal). Il a stî binåjhe assez di s' aler rashir dilé s' mere (J. Coppens). F. se réinstaller.
5. ridivni pus coet, tot djåzant di djins ki s' margayèt. Leu bisbrouye si rashirè tote seule. Leyîz l' bén påjhûle, i s' rashirè bén tot seu, dandjreus. F. se tasser, se calmer. >> rashir les niers: acoeti les niers tot cåzant d' ene drougue k' on prind.
6. raptiti, tot cåzant d' ene viye djin. I cminçreut ddja a s' rashir. rl a: si racrapoter, ratchitchî. F. se ramasser, se recroqueviller, se rabougrir.
7. divni pus clair, tot djåzant d' on likide k' esteut brouyî. F. se purifier, se décanter. rl a: si rapurer.
8. si mete (a ene plaece). Ci sômî la si rashirè droci sol meur. F. se placer, se poser.
IV. [v. å prono, sins djin] si mete. I s' rashid do sonk dins les voennes do cervea. F. se déposer.
Etimolodjeye : viebe ashir, betchete r(i)-
Parintêye
- rashid(e), rashiou (owe)
- rashidaedje, rashideu, rashidrece
- Dipus d' racsegnes sol rashidaedje a l' estat civil
- Dipus d' racsegnes sol rashidaedje d' ene langue a ene ôte
