Motî:tins (ki passe)
Èn årtike di Wikipedia.
tins 1 [o.n.]
1. durance des sacwès. Eployîz bén vosse tins, tins ki vs estoz djonnes (J. Wisimus). Vos eployîz må vosse tins. Li tins distrût tot. F. temps., Ingl. time; Ny. tijd. >> Avou l' tins: tot crexhant. Avou l' tins, i dvént pus ome. Avou l' tins, i lyi vénrè del mostatche (J. Wisimus). Avou l' tins et l' pacyince, on vént a bout d' tot. F. progressivement, graduelleemnt, petit à petit. >> Ça n' a k' on tins: c' est ene passe, ene môde. F. vogue. >> aveur bén l' tins: a) èn nén esse pressé. Il a bén l' tins d' rawårder. b) aveur bén l' moyén. F. être dans l'aisance. >> èn nén aveur li tins: esse pressé. Dji n' a nén l' tins ça. Dji n' a nén ene munute di tins da minne. >> On a mî l' tins ki l' moyén: dijhêye (po rire) d' onk ki n' fwait rén. >> prinde li tins: èn nén esse pressé. Ça prind do tins d' arindjî l' corti. >> Cwand on n' a nén l' tins, on l' prind; u: >> Ti prindrès bén l' tins d' mori !: dijhêyes po onk ki dit k' i n' a nén l' tins, ki boute tofer. >> I fåt prinde li tins come i vént; u: >> I fåt prinde li tins come i vént et les djins po çk' i sont: i n' si fåt nén casser l' tiesse po les canlaedje des djins, i n' fåt nén transi po des réns. F. profiter; ne pas s'inquiéter. >> I lyi è fåt, do tins !: Il est tårdou. >> si dner do bon tins: u: >> passer do bon tins: bén viker. rl a: bontins (gaiye djin). >> li tins m' shonne long: dji m' anoye. >> awè l' tins long:; u: >> aveur li tins long: a) s' anoyî. Vo t' la cwandminme; ki dj' a yeu l' tins long ! b) ratinde ene sacwè k' on s' rafeye. Il a l' tins long d' vey si mame. Dj' a l' tins long del rivey. F. attendre avec impatience. >> awè l' tins long après ene sakî: si dloujhî k' ele est evoye. Dj' a si l' tins long après vos. F. s'ennuyer de (qqn qui vous manque).; Ingl. to miss. >> piede si tins; u: >> touwer l' tins; u: >> passer s' tins; u: >> balziner° l' tins evoye; u: >> troyler l' tins evoye: sayî d' tchicter po kel tins passe, télfeye estô d' bouter. I fåt bén k' on passe si tins a ene sacwè. I passe si tins po rén. F. tuer le temps, bricoler, s'occuper. >> Kî piede si tins end a beacôp: c' est k' i n' a waire d' ovraedje. >> wangnî do tins; u: wangnî tins: tårdjî po fé ene sacwè, tot ratindant mî. F. temporiser. >> Kî wangne tins wangne veye: Li tins, c' est d' l' årdjint. >> On n' såreut rwangnî l' tins pierdou: Tins pierdou ni s' ratrape djamåy. >> må passer s' tins: passer on laid cwårt d'eure. Si on l' apice, i pasrè må s' tins (H. Forir). >> Gn a-t i tant d' tins k' çoula ?: gn a-t i si lontins k' ça ? >> Li tins court evoye; u: Gn a rén ki va pus vite kel tins: les anêyes passèt raddimint. >> Il est grand tins: C' est strapant. >> Ns avans co do tins dvant nos: Gn a rén ki broûle. >> les troes cwårts° do tins: F. la plupart du temps. >> al dilongue do tins: al longue do tins. F. au fil du temps, à la longue. >> dispoy li tins !: la ddja si lontins. Franwal: ahåyant po: "Ça fait un bail". >> avå l' tins: tenawete cwand on a ene miete di tins. Dji vos frè çoula avå l' tins F. à temps perdu. >> so waire di tins; u: so rén d' tins; u: so pont d' tins; u: so pô d' tins; u: dissu pont d' tins; u: so rén do monde di tins: raddimint. I lyi a fotou ene boune deguzene, so rén do monde di tins. Il a morou so si waire di tins. F. en un rien de temps, en moins de temps qu'il ne faut pour le dire. >> må° pô d' tins: divant pô d' tins. F. bientôt, prochainement, avant peu, sous peu. >> ostant d' tins: li minme durêye. I fåt ostant d' tins po batijhî on pourcea ki po batijhî on prince. >> I fåt l' tins a tot: totafwait dmande do tins.
2. moumint. Gn a ddja do tins k' on n' l' a pus veyou. F. temps, moment. >> Gn a on ptit tins; u: gn a ene houbonde° di tins: gn a on moumint. F. il y a un certain temps. >> vla on ptit tins; u: a kéke tins did ci: nawaire. F. dernièrement.. >> rawårder on ptit tins: on moumint. Contråve: lontins. >> on grand long tins: tote ene hapêye. Il a stî on grand long tins k' i n' vineut pus (ramexhné pa L. Remacle). >> gn a bén do tins: gn a lonmint. On dit eto: gn a des razans, des razanêyes, des rassiekes. F. il y a bien lontemps. >> å dbout d' on tins: après on moumint. F. après un certain temps. >> a tins: timpe assez. Dj' a stî presse a tins. rl a: a tinzayeure. >> di tins d' eure: timpe, di boune eure. On s' levrè d' tins d' eure (ramexhné pa L. Remacle). rl a: yeure. F. tôt. >> divant ni tins ni eure: divant l' ådje. I s' ont maryî divant ni tins ni eure. F. avant l'heure. >> ci n' est nén dvant l' tins: dijhêye a onk (ene) k' on-z a dvou ratinde après lu (leye). Franwal: ahåyant po: "Ce n'est pas trop tôt". >> inte ses tins: cwand i n' a pont d' ovraedje. F. pendant ses moments de loisir. >> I gn a on tins po tot: dijhêye cwand on continowe a rire, et k' rfåreut esse serieus. >> I gn a co do tins dvant k' i n' fwaiye nute: response cwand on vs dit d' aler pus rade. F. Ne nous pressons pas. >> So ç' tins la: so ces etrevéns la. F. pendant ce temps, au même moment, entretemps. >> tchoezi l' tins: tchoezi l' bon moumint. F. temps propice. >> il est tins: C' est l' moumint. F. le moment est venu. >> fé ene sacwè so s' tins: å moumint k' i fåt. F. en temps opportun. >> fé ene sacwè foû tins: å moumint k' i n' fåreut nén. F. intempestivement. >> il est nosse tins po-z eraler: c' est l' moumint d' eraler.
3. trevén. Dj' a co veyou l' tins k' on sårtéve. Il a stî l' tins k' on-z aléve danser tos les dimegnes. Les tins sont deurs. F. temps, époque, période. >> di ç' tins la; u: a ç' tins la: adon, di ces trevéns la. F. à cette époque. >> di tos tins: dispu todi. >> li tins passé; u: li (bon) vî tins vî tins: li tins k' est houte (et ki n' esteut kécfeye nén si bon k' on l' dit). I djåze todi do tins passé. Li tins passé, c' esteut ir. El tins passé est houte. F. passé. >> do tins passé; u: divins l' tins passé; u: e vî tins; u: do vî tins; u: do tins do vî Bon Diu; u: do tins do vî Hinri; u: do tins des Romins; u: do tins d' nos ratayons: dinltins, divinltins. F. autrefois, jadis, auparavant, anciennement, à un autre âge. >> di nosse tins: dinltins, cwand k' c' est on pus vî k' endè djåze. Di m' tins, on n' poleut nén magnî del tchå el vénrdi (P. Defagne). >> C' esteut l' bon tins: C' esteut pus plaijhi d' viker adon k' asteure. >> li tins d' asteure: asteure. F. présent. >> å tins d' ådjourdu: å djoû d' ouy. F. à notre époque. >> å tins ki court: di ces tins cial. F. par les temps qui courent. >> li tins a vni: avni. F. futur. >> Les tins ont candjî: On n' vike pus l' minme ki dinltins. >> Il a stî tot on tins: Po ene sacwè k' a duré tot on tins, mins ki n' egzistêye pus. Il a stî tot on tins k' dj' aléve djouwer ås cwårdjeus tos les djoûs. F. durant toute une période. >> I vénrè on tins: on bea djoû, dins l' avni, ci serè come ça. I vénrè on tins k' ça toûnrè må. I vénrè on tins k' on n' divrè pus travayî. F. un jour viendra. >> tos ces tins ci; u: viè ces tins ci; u: so les dierins tins; u: divins les dierins tins: tos ces dierins djoûs ci. Dj' a stî sovint evoye tos ces tins ci. F. ces derniers temps.
4. vicaedje. F. conjoncture. >> Les tins sont deurs; u: i fwait tchir tins: i fwait målåjhey viker, tot est tchir. >> fé l' tchir tins: a) vinde tchir ses martchandijhes. b) dire k' on est dins l' mizere. F. crier misère. >> fé ene potêye di boure divant l' tchir tins: s' aprester po des pus laids djoûs. >> vinde meyeu tins: meyeumartchî. Divant l' guere, on vikéve meyeu tins k' ouy (motî da J. Haust). F. à meilleur compte. >> vey do tins: aveur bråmint des rujhes. Elle end a veyou, do tins, avou ci efant la. F. souffrir, peiner, avoir des problèmes.
5. ådje. >> di m' djonne tins: cwand dj' esteut djonne. F. jeunesse, enfance. >> Li djonnesse n' a k' on tins: ele ni deure nén todi. >> dj' a yeu m' tins: dj' a stî djonne, et dj' end a profité. Amuzez vos, djonnesse, mi, dj' a yeu m' tins (A. Carlier & W. Bal). >> Gn a nou tins ki n' vegne et nouk ki n' passe: on dvénrè rade grand, cwand on-z est co ptit, et on dvénrè vî, cwand on-z est djonne. F. rien n' est éternel. >> avou l' tins, on-z a d' l' ådje: djeu d' mot (repetaedje), eployî: a) po dire a onk k' i dvént råjhnåve tot divnant vî. b) po dire k' on-z è va rexhe. F. On y arrivera. >> kibén d' tins av': kéne ådje avoz ? Kibén d' tins a-t i, vosse pitit ? (ramexhné pa L. Remacle). F. quel âge. >> diplomter l' aloye divant s' tins: coûtchî avou ene feme divant di s' maryî. F. relations sexuelles avant le mariage.
6. termene k' i fåt po ene sacwè. So deus ans d' tins, il a stî rwiné. Il a morou so troes djoûs d' tins. F. délai. >> diner l' tins: leyî ene termene longue assez. On n' lyi a dné nou tins po payî. F. accorder un délai. >> i n' mi dene ni tins ni moumint: i vout ça do côp. F. aucun délai. >> èn diner nou tins: voleur k' ene sacwè arive do côp. I n' dene pont d' tins po-z eraler. I n' si dene nou tins. F. être impatient. >> n' aveur ni tins ni moumint: bouter tofer. F. ne s'accorder aucun répit.
7. termene k' on sieve a åk. >> il a fwait s' tins: a) (d' ene djin) il est vî assez. Il est moirt a nonante ans: on pout dire k' il a fwait s' tins (P. Defagne). b) (sacwè) c' est tot uzé. On pantalon k' a fwait s' tins.
8. termene k' ene feme (u ene biesse-ås-tetes) ratind. rl a: meytins. F. grossesse, terme. >> esse a s' tins; u: fé s' tins: esse å moumint k' ene feme si doet acoûtchî, k' ene vatche doet veler, evnd. Elizabete esteut a s' tins et ele meta å monde on valet (Evandjîle). F. être à terme. >> passer s' tins: esse houte do djoû k' on s' divreut acoûtchî. F. dépasser son terme.. >> veler, s' acoûtchî dvant s' tins: divant ç' djoû la. Elle a velé dvant s' tins. Il a vnou å monde divant l' tins. F. avant terme, prématurément. >> Dj' a stî poirté m' tins: dji n' so nén on dmey-doûs, come onk k' a skepyî dvant s' tins.
9. termene k' on doet aler sôdård, k' on doet dmorer al prijhon. F. service militaire, terme de milice. >> Fé s' tins; u: Fé s' tins d' sôdârd: fé s' siervice a l' årmêye. >> aveur fwait s' tins: poleur rexhe di prijhon. F. avoir purgé sa peine.
10. eure del moirt. Vos m' froz mori dvant m' tins. Ça m' frè mori dijh ans dvant m' tins. F. heure (de la mort).
11. mezeure di muzike. bate li mzeure a cwate tins.
12. sôre di codjowaedje d' on viebe. Codjowez mu "fé" a tos les tins et a totes les djins.
13. Tins: imådje do tins come ene djin. On rprezinte li Tins pa on vî ome k' a des aiyes, ene få dins ene mwin, et ene ôrlodje å såvion divins l' ôte (H. Forir).
14. nén tins di: nén d' kession di (po-z espaitchî ene sakî d' fé ene sacwè et l' mancî s' el oizreut fé). >> I n' sereut nén tins !; u: i n' sereut nén vosse tins !; u: i n' est nén tins di; u: i n' åreut nén (yeu) stî tins di; u: i n' åreut nén stî d' vosse tins di: i n' est nén d' kession, i n' åreut nén stî kession di. I n' sereut nén tins k' i våye cweri di m' bire. I n' åreut nén stî tins d' aduzer s' båshele; målureus, vozôtes. Ça n' sereut nén do t' tins d' fé ene afwaire pareye ! Franwal: ahåyant po: "Ce serait inacceptable. Gardez-vous bien de. Ne vous risquez pas à. Que je ne vous y prenne pas. Il vous en coûterait. Il vous en cuirait. Que je vous y prenne ! Je voudrais voir ça ! Il est interdit de. Le moment est mal choisi. Il est hors de question de". Disfondowes: tins, tans; Gm tans. Etimolodjeye: latén tempus (minme sinse).
| do tins di, u: sol tins di, u: tins di [divancete] mostere li durêye di l' accion. Tins di s' maladeye, il esteut grigneus. Do tins del prumire guere, on-z a yeu sovint fwin. Ça a arivé sol tins d' messe. Tins d' l' esté, ci n' est pus k' ene djin. Ci n' est co rén, tins do djoû,mins c' est del nute, valet. rl a: di, del. F. pendant, durant. >> do tins d' doze eures; u: do tins d' l' eure: sol tins d' nonne. On dit eto: après-marinde, aprandjire. F. sur le temps de midi, pendant l'heure di midi.
| tins ki u: do tins ki u: sol tins ki u: dins l' tins ki [aloyrece] Do tins k' vos î estoz, alez foyî l' corti. Tins k' dj' î pinse, dji va responde a mes emiles. Sol tins k' Magrite ridjheut co traze feyes e s' priyire, Li ci k' ele ricmandéve endaléve a l' avire (L. Lagauche). Vos côproz l' crås et l' coyene, et vos froz des bounès trintches, sol tins ki dj' vons e corti avou matante (R. Dedoyart). Il a dmoré ashî, sol tins ki s' camaeråde eva a grandès ascoxheyes (A.Henin). F. pendant que, tandis que.
| dispu l' tins ki u: dispoy li tins ki [aloyrece] dispoy ki. Dispu l' tins k' djel dimande, ça divreut ddja esse fwait. F. depuis que.
| å minme tins [advierbire] eshonne å minme moumint. Dji rapoitrè les comissions å minme tins. F. ensemble, simultanément.
Minme mot :
- tins (k' i fwait), ingl. weather)
Parintêye :
Mots d' aplacaedje:
- bontins (prétins)
- bontins (gaiye djin)
- lontins
- cwate-tins
- waeyén-tins
- meytins
Mots d' etroclaedje:
- dinltins
- divinltins
- tinzintins
- tinzayeure
- toltins
Minme sitok etimolodjike
- prétins
- contrutins