Dài-uăng
Lài-nguòng: Wikipedia
Dài-uăng (hĕ̤k Dài-uàng, 台灣, Mìng-nàng-uâ: Tâi-oân, Ĭng-ngṳ̄: Taiwan) sê Tái-bìng-iòng gà̤-dēng gì 1 bĭh dō̤-sê̤ṳ, găk Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók Hók-gióng Sēng dĕ̤ng-buô, sê Dṳ̆ng-huà Mìng-guók ciō-iéu gì guāng-hăk kṳ̆-mĭk. "Dài-uăng" buōng-lài găi-dŏng tĕ̤k có̤ "Dài-uàng", Háng-cê siā có̤ "臺員".
Gô-dā̤ Să̤-huŏng iâ giéu Dài-uăng có̤ "Formasa" (téng Buò-dò̤-ngà-ngṳ̄ "Ilha Formosa" lì gì, é-sé̤ṳ sê "mī-lâ̤ gì dō̤-sê̤ṳ").
[Siŭ-gāi] Lĭk-sṳ̄
Gū-cā-cā, cêu ô gōng Nàng-dō̤ ngṳ̄-hiê gì nguòng-sṳ̄ gṳ̆-mìng dêu lŏ̤h Dài-uăng. Ék-dĭk gáu 15 sié-gī, dŭ mò̤ sêu Háng-cŭk ùng-huá gì īng-hiōng.
1624 - 1662 nièng, Dài-uăng ké̤ṳk Hò̤-làng tūng-dê. Hò̤-làng céng-hū diêu Hók-gióng ièng-hāi gṳ̆-mìng buăng gáu Dài-uăng kŭi-huák.
1662 nièng 2 nguŏk 1 hô̤, Dâng Sìng-gŭng (鄭成功) gŭng-dôi páh iàng Hò̤-làng gŭng-dôi, ciéng-liāng Dài-uăng.
1863 nièng, Chĭng-dièu ciŏng-gŭng Siĕ Lâung (施琅) páh iàng Dâng Sìng-gŭng, iù-sê, Dài-uăng siàng-ùi Chĭng-dièu gì liāng-tū.
1895 nièng Gák-ū Ciéng-cĕng (甲午戰爭), Dài-uăng gák ké̤ṳk Nĭk-buōng.
1945 nièng Nĭk-buōng sék-bâi, Dṳ̆ng-guók Guók-mìng-dōng kăi-sṳ̄ lī-dê. 1949 nièng, Guók-mìng-dōng diŏh nô̤i-ciéng sék-bâi, cāu kó̤ Dài-uăng. Iù-sê, Dài-uăng cêu dâi-biēu Dṳ̆ng-huà Mìng-guók, ék-dĭk gáu gĭng-dáng.
[Siŭ-gāi] Ìng-kēu
Gŏng-gé̤ṳ 2005 nièng gì gū-liông, Dài-uăng ô 2,290 uâng nè̤ng, ô 98% sê Háng-cŭk. Diŏh Háng-cŭk dài-dŏng ô 86% sê cā-gĭ gì Háng-cŭk iè-mìng, bău-guăng gōng Mìng-nàng-uâ gì Holo-nè̤ng gâe̤ng gōng Káh-uâ gì Káh-gă-nè̤ng, gì-tă gì Háng-cŭk dŭ sê 1949 nièng tié Guók-mìng-dōng cāu-huāng Dài-uăng gì dâi-lṳ̆k-nè̤ng.
Gó ô 2% (dâi-mō̤ buóh 50 uâng nè̤ng) gì ìng-kēu sê Dài-uăng gì nguòng-cê̤ṳ-mìng (原住民), pī-ṳ̀ Bàng-puŏ-cŭk (平埔族).
[Siŭ-gāi] Ùng-huá
Dài-uăng gì ùng-huá ciō-iéu sê téng Dṳ̆ng-guók diòng lì gì, iâ sêu diŏh Nĭk-buōng gâe̤ng Mī-guók ùng-huá gì īng-hiōng. 1990 nièng-dâi kī, Dài-uăng kăi-diēng buōng-tū-huá ông-dông, cêng sâ̤ Dài-uăng buōng-iòng ùng-huá (Holo, Káh-gă gâe̤ng nguòng-cê̤ṳ-mìng) dŭ kiū bô-hĭng.
