Енĕш Нăрваш

Wikipediaри материал

Енĕш Нăрваш, — Чăваш Енĕн Тăвай районĕнчи ял.

Тупмалли

1 Истори
2 Статистика
3 Шкул
4 Музей
5 Паллă çыннисем
6 Ссылкăсем

[тӳрлет] Истори

Енĕш Нăрваш 1563 çулта Тимеш (Тăвай) ялĕнчен уйрăлса никĕсленнĕ. 1565 çулта кун çути курнă "Писцовой тата мишавай" кĕнекинче çапла çырнă: "Деревня новая, в ней три двора, что поставили ту деревню Тимяшевские чуваши Янших да Охметка, да Кебяк на порозшей мордовской земле у государева оброчные деревни - у Норваши вверх речки Норваши - за хорошевскими полями. Тому два года и живут в той деревне Янших с товарищи".

Тĕрле çулсенче ял ятне тĕрлĕрен каланă. Яла пуçлакансем çырма хĕрринче ларнăран ăна Çĕнĕ Çырма, Çĕнĕ ял тенĕ пулмалла. 1781-1782 çулсенче д.Янтиково (Синь Сирма) тесе çырни пур. 1859 çулта - Нăрваш çырминчи Аслă Нăрваш ялĕ тенĕ. 1867 çулхи карттă çинче - "Норваш, 403 двора" тесе палăртнă. 1898 çулта ялта чиркӳ туса лартнă хыççăн ăна Енĕш Нăрваш сали (вырăсла село Яншихово-Норваши) тесе калама та, хут çине çырма та тытăннă.

1927 çулчен ял Çĕрпӳ уесĕн Тăвай вулăсне кĕнĕ.

1927 çулхи юпа уйăхěн 1 Канаш районне кěнě. 1935 çулхи пуш уйăхěн 1 хыççăн Тăвай районне, 1962 çулхи раштав уйăхěн 20 хыççăн Канаш районне кĕнĕ. 1965 çулхи чӳк уйăхěн 3 хыççăн хальхи вăхăтчен Тăвай районне кĕрет.

Çулсем	Хронологи таблици
1563	Виçĕ чăваш куçса килсе яла никĕсленĕ
1565	Ял çинчен пуçласа Писцавай кĕнекере çырса кăтартнă
1700	Кивĕ ял çунса кайнă, çĕнни Сикте çăлĕ патне куçса ларнă
1710	Ревизи вăхăтĕнче ялта 24 кил шутланнă
1725	Ял çыннисене Христос тенне кĕртсе Шăхаль чиркӳ прихочĕ çумне çирĕплетнĕ
1763	Тĕне кĕнисене Нăрваш Сали чиркӳ прихочĕ çумне çирĕплетнĕ
1858	Ялта 139 кил шутланнă
1871	Ялта шкул ĕçлеме пуçланнă
1895	Ял çыннисен пухăвĕнче ялта чиркӳ лартма йышăннă
1898	Ялта чиркӳ туса пĕтернĕ, служба ирттерме пуçланă
1903	И.Я.Яковлев пулăшнипе шкулăн çĕнĕ çуртне туса пĕтернĕ
1905	Ялта пушар тухса 83 кил тĕппипе кĕлленнĕ
1908	Пушар тухса 30 кил çунса кайнă
1911	Ялта 427 кил шутланнă
1912	Чиркӳ çурчĕ çунса кайнă
1914	Çĕнĕрен туса лартнă чиркӳ ĕçлеме пуçланă
1922	Ялта комсомол ячейки йĕркеленнĕ
1927	Вулав çурчĕ уçăлнă
1930	Ял халăхĕн мăн пухăвĕнче "Енших" ятлă колхоз тума йышăннă
1930	Колхоза "Красная Чувашия" ят панă
1933	Колхоза пĕрремĕш трактор "Фродзон" илсе килнĕ
1934	Колхоз пĕрремĕш автомобиль туяннă
1939	Ялта пушар тухса 114 кил çунса кайнă
1955	Колхозра кукуруза акма пуçланă
1956	Ялти килсене электричество кĕнĕ
1957	Чиркĕве пăсса клуб тата ял совечĕпе колхоз правленийĕн çурчĕсене туса лартнă
1961	Вăтам шкулăн икĕ хутлă çĕнĕ çуртне туса ларнă, унта ачасене вĕрентме пуçланă
1967	Канашран Енĕш Нăрваша автобус çӳреме пуçланă
1979	Колхоз правленийĕ, ял совечĕ, почта уйрăмĕ, перекет касси çĕнĕ çурта куçнă
1981	Тăрмăша тухакан çула асфальт сарнă
1983	Ялта çĕнĕ культура çурчĕ туса пĕтернĕ
1987	Ялта ача сачĕ туса пĕтернĕ, ĕçлеме пуçланă
1990	Ялта историпе асăну музейĕ уçăлнă
1991	Ялта çĕнĕ чиркӳ çурчĕн никĕсне хывнă
2000	Яла çутçанталăк газне кĕртнĕ
2002	Ялта врач офисĕ ĕслеме пуçланă

[тӳрлет] Статистика

Çулсем	Кил-çурт шучĕ	Халăх йышĕ
1565	3
1710	24
1763	99	553
1858	139	1152
1861		1135
1867	225	1344
1870	235	1157
1878		551 арçын
1895	322	1941
1897	353	1918
1901	353	2083
1907	427	2188
1911	427	2216
1924	460	1836
1930	510	2336
1940	437	2329
1945	470	1816
1950	526	2187
1974	613	2783
1991	618
1998	637	1767
1999	642	1690
2000	648	1723
2001	652	1661
2002	652	1668
2003	652	1656
2004	652	1631
2005	656	1636

[тӳрлет] Шкул

1871 çулхи октябрь пуçламĕшĕнче Енĕш Нăрвашра Николай Максимович Богородицкий пуп тăрăшнипе чиркӳ прихучĕн шкулĕ уçăлнă. Октябрĕн 12-мĕшĕнче пирвайхи уроксем пулаççĕ. Шкула 30 ар çын ача çӳреме пуçланă. Паллă датăсем

Çулсем	Хронологи таблици
1871	Енĕш Нăрваш чиркӳ прихучĕн шкулĕ уçăлнă
1874	Енĕш Нăрваш шкулĕнче учитель пулса М.Т.Тимофеев ĕçлеме тытăннă.
1879	Енĕш Нăрваша пуçласа И.Я.Яковлев шкул çурчĕ тума çĕр уйăрса пама ыйтма килнĕ.
1882	Енĕш Нăрвашра халăха çутта кăларас енĕпе ĕçлекен министертсвăн вырăс мар халăхсен пĕр класлăучлищине уçнă.
1902	Енĕш Нăрвашри пĕр класлă училищăна икĕ класлă учлиĕ шутне куçарнă.
1920	Енĕш Нăрваш шкулĕ çумĕнче ликбез уçăлнă.
1932	Енĕш Нăрвашри шкула "Ялти хресчен çамрăкĕсен шкулĕ" ята панă.
1935	Ялти хресчен çамрăкĕсен шкулĕнчен çичĕ çыл вĕренмелли шкул туса хунă.
1939	Енĕш Нăрвашра вăтам пĕлӳ паракан шкул ĕçлеметытăннă.
1958	Енĕш Нăрвашра икĕ хутлă кирпĕч шкул çурчĕ купалама тытăннă.
1961	Шкулăн çĕнĕ çуртне хутя янă.
1971	Енĕш Нăрваш шкулĕн 100 çулхи юбилейĕ. Шкула Чăваш АССР Верховнăй Совет Президиумен Хисеп Грамотипе наградăланă.
1975	Икĕ хутлă шкул çурчĕ çумне кирпĕчрен тĕртсе спорт залĕ купаланă.
1990	Шкул районта чи малтан "БК-0010-01" компьютер туяннă.
1991	Ялти историпе асăну музейне "Халăх музейĕ" ята панă.
1991	Енĕш Нăрваш шкулĕн 120 çулхи юбилей.
1996	Енĕш Нăрваш шкулĕн 125 çулхи юбилей.
1996	Енĕш Нăрваш шкулне Чăваш Республикин Хисеп Грамотипе наградăлани çинчен Чăваш Республикин Президенчĕ Н.В.Федоров Указ кăларнă.
1996	Чăваш Республикин Президенчĕ Н.В.Федоров Енĕш Нăрваш шкулĕнче пулнă, шкула Чăваш Республикин Хисеп Грамотипе наградăланă.
2002	Шкул Интернет сеть системине кĕнĕ.
2002	Кушкăри татат Нăрваш Салинчи кĕçĕн классене Енĕш Нăрваш шкулĕ çумне пĕрлештернĕ.

[тӳрлет] Музей

Ялти музея, "Историпе асăну музейĕ" ят парса, 1990 çулхи декабрĕн 21-мĕшенче уçнă. Музей И.Я.Яковлев тăрăшнипе 1903 çулта туса лартнă шкул çурчĕнче вырнаçнă. Историпе асăну музеĕнче çакăн пек пӳлĕмсем ĕркеленĕ:

- этнографипе ял пурнăçĕ;

- шкул историйĕ;

- колхоз историйĕ;

- çĕршыва хӳтелекенсен пӳлĕмĕ;

- И.Я.Яковлевăн асăну пӳлĕмĕ;

- художниксен пӳлĕмĕ;

- картинăсемпе скульптурăсен пулĕмĕ;

- музей фондчĕн хранилищи.

1991 çулхи майăн 28-мĕшĕнче Енĕш Нăрвашри историпе асăну музейне "Раççей Федерацийĕн халăх музейĕ" ята панă. Халĕ вăл "Енĕш Нăрваш историпе асăну халăх музейĕ" ятлă.

Музейра пурĕ 5316 экспонат. Вĕсен шучĕ кунсеренех хутшăнса пырать.