Liam Ó Maoilíosa
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Polaiteoir agus náisiúnaí Éireannach ab ea é Liam Ó Maoilíosa (25 Bealtaine, 1895 – 8 Nollaig, 1922), nó Liam Mellows as Béarla.
[athraigh] Saol
Saolaíodh Liam Ó Maoilíosa i Manchain, Sasana, mac le tuismitheoirí Éireannacha sa bhliain 1895. Tógadh é i gContae Loch Garman in Éirinn, agus bá náisiúnaí é ón aois óg. Chuaigh sé isteach i bhFianna Éireann (gluaiseacht phoblachtach do bhuachaillí), agus tar éis tamaill bhí sé gníomhach le hÓglaigh na hÉireann freisin. Cuireadh faoi ghlas é cúpla uair, agus d'éalagh sé amach as Príosún Reading chun teacht ar ais go hÉireann chun páirt a ghlac in Éirí Amach na Cásca. Bhí sé ina cheannaire ar an Roinn Iartharach don IRA, agus rinne sé ionsaí mírathúil ar stáisiún de chuid an Constáblacht Ríoga na hÉireann in Órán Mór, Contae na Gaillimhe.
Tar éis teipeadh an tÉirí Amach, theith Ó Maoilíosa go dtí Stáit Aontaithe Mheiriceá. Thosaigh sé ag obair anseo le John Devoy, agus rinne siad na h-ullmhucháin don turas a rinne Éamon de Valera sa tír idir na blianta 1919 agus 1920. D'fhill sé ar ais go hÉireann arís nuair a bhris an Cogadh Angla-Éireannach amach. Rinne an IRA Stiúrthóir Soláthairtí de i rith an chogadh, agus bhí sé freagrach as ceannach airm.
Toghadh Ó Maoilíosa isteach sa Chéad Dáil sa bhliain 1918, agus é ina iarrthóir le Sinn Féin ón ndáil-cheantar Gaillimh Thoir agus an Mhí Thuaidh. Bhí sé go láidir in éadan an gConradh Angla-Éireannach a bhí síníthe sa bhliain 1921, agus bhí sé i measc na ceannairí a bhí lonnaithe sna Ceithre Cúirteanna nuair a bhris amach Cogadh Cathartha na hÉireann i mí Meitheamh 1922. Níor mhair an suíomh ach dhá lá, áfach, agus bhí orthu géilleadh a dhéanamh. Deirtear go raibh seans ag Ó Maoilíosa agus Earnán Ó Máille éalú a dhéanamh, ach dhiúltaigh siad é.
Cuireadh Ó Maoilíosa agus na frith-chonraitheoirí eile faoi ghlas i bPríosún Mhuinseo. Ar an 8 Nollaig, lámhachadh Ó Maoilíosa, Ruairí Ó Conchúir, Seosamh Mac Calbhaigh agus Risteard Bairéid, mar bheart díoltais ar scaoileadh an Teachta Dála Seán Mac Héil ar 6 Nollaig.
[athraigh] Cuimhneachán
Tá dealbh in ómos Liam Ó Maoilíosa le fáil san Fhaiche Móir i ncathair na Gaillimhe, agus tá na bearraic Dún Úi Maoilíosa ainmnithe ina dhiaidh é chomh maith. Tá dealbh eile in Óran Mór. Tá a chuid athfriotail coitianta sna fógraí bháis baill an IRA Sealadach a bhfuair bás ar seirbhís fuinniúil, a mbíonn san nuachtán, An Phoblacht.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.
