ប្រវត្តិ
From Wikipedia
ប្រវតិ្តគឺជាវិទ្យាសាស្រ្តដែលរៀនហេតុការណ៏របស់មនុស្ស។មានពីរគំនិតអំពីប្រវត្តិមួយដែលនិយាយថាប្រវត្តិជើ្ពមនៅពេលមនុស្សបានបង្កិតអក្សរ(១០០០០ឆ្នាំំហើយនៅទី្វបអាស៊ីខាងលិច)។ ប្រវត្តិមុនមនុស្សស្គាល់អក្សរគេហៅពេលនោះបុរេប្រវត្តិសាស្រ្ត។មួយទៀតដែលគិតថាប្រវត្តិជើ្ពមនៅ
ប្រទេសមួយពេលមាននិវេទន៏របស់ប្រទេសមួយ។ ស្គាល់ប្រវត្តិគឹជាសារះសំខាន់សំរាប់ស្វែងយល់បច្ចុប្បន្នកាលពីព្រោះសង្គមបច្ចុប្បន្នគឹជាលទ្ចផលរបស់អតីត។ហើយនិងពេលគេស្គាល់ប្រវត្តគេបានគិតដល់អនាគតកាល។
Contents |
[កែប្រែ] ប្រវត្តិ និង បុរេប្រវត្តិ
'បុរេប្រវត្តិសាស្រ្ត'
សំរាប់អ្នកប្រាជ្ញបុរេប្រវត្តិសាស្រ្តគឹជាពេលវេលាដែលមនុស្សអត់ស្គាល់ការសរសេរទេ។ថ្វីបើមនុស្សបានកើតឡើងហើយរស់នៅមានប្រហែល២លានឆ្នាំនៅលើផែនដីបុរេប្រវត្តិសាស្រ្តវែងមេនពិត។ អ្នកប្រាជញបានចែកពេលវេលារបស់មនុស្សដូចតទៅ៖
- បុរេប្រវត្តិសាស្រ្ត: ប្រហែល២លានឆ្នាំ។
- ប្រវត្តិ:១០០០០ឆ្នាំ។
[កែប្រែ] ប្រវតិ្តនៃបណ្តាទ្វីប
អត្ថបទនេះបង្ហាញនូវគំនិតដែលគិតថាប្រវត្តិចាប់ផ្តើមនៅពេលមនុស្សបងើ្កតការសរសេរ។ប៉ុនែ្តក៏មានគំនិតដែលគិតថាប្រវត្តិអត់ត្រូវការរសរសេរពីពោ្រះមានរបៀបផ្សេងៗទៀតសំរាប់បញ្ជីប្រវត្តិ។
[កែប្រែ] ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី
- ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី អាចនិយាយថាជាសំណុំមួយនៃប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើនតំបន់ឆ្នេរនៅដាច់ពីគ្នា៖ អាស៊ីខាងកើត, អាស៊ីខាងត្បូង និងមជ្ឍឹមបូព៌ាដែលជាតំបន់ដ៏ធំមួយថិតនៅចន្លោះទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប-អាស៊ី។ តំបន់ជុំវិញឆ្នេរជាទីកំណើតនៃអរិយធម៌បូរាណបំផុតលើពិភពលោក។ តំបន់ទាំងបីនោះសុទ្ធសឹងបានអភិវឌ្ឍអរិយធម៌ដំបូងបំផុតនៅលើដីមានជីរជាតិនៃខ្ពង់រាបក្បែរទន្លេ។ អរិយធម៌នៅតំបន់មេសូប៉ូតាមី, ខ្ពង់រាបនៃប្រទេសឥណ្ឌា និង នៅប្រទេសចិន មានលក្ខណះប្រហាក់ប្រហែលគ្នាផ្លាស់ប្តូរទៅវិញទៅមកនូវបច្ចេកវិទ្យានិងគំនិត ដូចជា គណិតវិទ្យា និងផលប្រយោជ។ សញ្ញាណផ្សេងទៀតដូចជាអក្សរ អាចត្រូវបានអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់នីមួយៗ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ បណ្តាទីក្រុង, បណ្តារដ្ឋ និងបណ្តាអាណាចក្រផងដែរ ត្រូវបានអភិវឌ្ឍលើវាលរាបទាំងនោះ។
ទ្វីបអាស៊ីមានប្រវត្តិមួយយ៉ាងចាស់។អារិយធម៌ធំដំបូងចាប់កំណើតនៅទី្វបនេះដូចជាប្រទេចិនប្រទេសឥណ្ឌានិងភូមិភាគមេសូផូតាមី។ពីព្រោះទ្វីបនេះជាទី្វបមួយធំអ្នកប្រាជ្ញចែកវាជាបួនផ្នែក៖
- អាស៊ីខាងកើត។
- អាស៊ីខាងត្បូង។
- អាស៊ីខាងលិច។
- អាស៊ីខាងជើង។
[កែប្រែ] ប្រវត្តិទ្វីបអឺរ៉ុប
- ប្រវត្តិទ្វីបអឺរ៉ុប
ប្រវត្តិនៅទី្វបអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្តើមជាមួយប្រទេសក្រិក។Herodoto គឹជាអ្នកទីមួយដែលចេះសរសេរប្រវត្តិ។ទស្សនវិជ្ជាក៏បានចាប់កំណើតនៅទីនោះ។
[កែប្រែ] ប្រវត្តិទ្វីបអាហ្រ្វីក
- ប្រវត្តិអាហ្រ្វីក
ប្រវត្តិនៅទី្វបអាហ្រ្វីកបានផ្តើមឡើងជាមួយប្រទេសអេហ្សីប។
[កែប្រែ] ប្រវត្តិទ្វីបអាមេរិក
- ប្រវត្តិទ្វីបអាមេរិក
ប្រវត្តិរបស់ទី្វបអាមេរិកផ្តើមឡើងបាន៨០០០ឆ្នាំជាមួយប្រជាជនTolteca។នៅសតវត្សរ៏ទី៩គ.ស.មានប្រជាជនថី្មហៅថាMayaដែលមានការសរសរនិងប្រតិទិនមួយដែលល្អបំផុតក្នុងប្រវត្តិរបស់ពិភកលោក។គេបានរកឃើញលេខ០ដែលជួយដល់អភិវឌ្ឍន៏របស់ចំណោទលេខនព្វន្ធ។
Contents [hide]
