21 Dywizja Piechoty Górskiej

Z Wikipedii

21 Dywizja Piechoty Górskiej (21. DPG) – polska Wielka Jednostka II Rzeczypospolitej.

Spis treści 1 Okres międzywojenny 2 Udział w wojnie obronnej 1939 r. 3 Odtworzenie dywizji w ramach AK 4 Skład podczas kampanii wrześniowej

[edytuj] Okres międzywojenny

Sztab 21 DPG i jej pododdziały stacjonowały m.in. w Nowym Sączu, Bielsku, Białej, Cieszynie, Krakowie, a tuż przed wybuchem wojny – również w Boguminie.

Na początku października 1938 r. dywizja uczestniczyła w akcji zajęcia Zaolzia.

[edytuj] Udział w wojnie obronnej 1939 r.

21 Dywizja Piechoty Górskiej pod dowództwem gen. bryg. Józefa Rudolfa Kustronia wchodziła w skład GO "Bielsko" (od 3 września pod nazwą GO "Boruta") gen. Mieczysława Boruty-Spiechowicza w Armii "Kraków" z zadaniem obrony linii Cieszyn-Bohumin i osłony południowego skrzydła Armii.

W dniach 1-2 września dywizja broniła się w rejonie Cieszyna przed atakami niemieckiego XVII Korpusu. Wieczorem 2 września planowano wykonać uderzenie na skrzydła niemieckiej 5. DPanc., lecz nie doszło do tego i Dywizja otrzymała rozkaz odwrotu w kierunku na Wadowice, podczas którego jej część uległa panice atakowana przez dywersantów. 4 września kontynuowała odwrót nad Dunajec w kierunku Tarnowa, staczając zwycięski bój pod Krzywoczką i Mogilanami. Została jednak rzucona pod Olkusz dla osłony GO "Jagmin" i - nie mając styczności z wrogiem - spokojnie się cofała.

6 września pod Wiśniczem i Bochnią toczyła zacięte walki z siłami niemieckich 2. DPanc. i 4. DLek. 7 września otrzymała rozkaz natychmiastowego marszu do przeprawy przez Dunajec w Bobrownikach. Tego samego dnia spadło na nią uderzenie niemieckie. Oddziały osłonowe dywizji wycofały się jednak za Dunajec, niszcząc za sobą mosty. Natomiast na pozostałe oddziały gotowe do przeprawy uderzyły pod Radłowem niemieckie czołgi. Nie udała się próba kontrataku ze strony 3 Pułku Strzelców Podhalańskich i 4 Pułku Strzelców Podhalańskich i ogarnięte paniką oddziały ruszyły do miejsca przeprawy przez Dunajec pod Biskupicami, gdzie przeprawiała się 6. DP. Jednakże przedwczesne wysadzenie mostu spowodowało panikę i przemieszane oddziały 21. DPG i 6. DP ruszyły na północ, aby tam szukać nowych przepraw. Mimo wszystko 21. DPG udało się wyjść z okrążenia i zmierzała za San.

W dniach 11-12 września przeprawiła się przez San pod Jarosławiem. Po poważnych zmaganiach z przeważającymi siłami nieprzyjaciela i próbach zorganizowania obrony nad Sanem oddziały GO gen. M. Boruty-Spiechowicza wycofały się za Tanew i 14 września rano znalazły się w rejonie Lubaczowa. 21. DPG liczyła wówczas ok. 3,5–4 tys. żołnierzy. Wieczorem tego dnia wyruszyła w kierunku na węzeł komunikacyjny Oleszyce - Lubaczów - Cieszynów, aby przeciąć komunikację sił niemieckich działających od Tomaszowa Lubelskiego na Zamość. Do wykonania tego planu w zamierzony sposób jednak nie doszło. W wyniku opóźnienia wymarszu, a także pobłądzenia w lesie oddziały nie zajęły swoich nowych stanowisk.

W dniach 14-16 września dywizja uczestniczyła w walkach w rejonie Oleszyc, Futorów, Dzikowa, Cewkowa, Ułazowa i Zabiały, przez trzy dni zatrzymując o wiele silniejszą silniejszą niemiecką 45. DP i przez ściągnięcie na siebie części 28. DP znacznie odciążając atakowaną przez nią 6 Dywizję Piechoty gen. Bernarda Monda. W ich trakcie została rozbita i 16 września jej resztki skapitulowały. Podczas tych walk zginął, osobiście prowadząc żołnierzy do ataku, dowódca Dywizji gen. J. Kustroń.

[edytuj] Odtworzenie dywizji w ramach AK

W wyniku przeprowadzania akcji odtwarzania przedwojennych jednostek wojskowych w 1944 r. powstała 21 Dywizja Piechoty AK w składzie 1 Pułku Strzelców Podhalańskich (Okręg Kraków).

[edytuj] Skład podczas kampanii wrześniowej

• dowództwo
• sztab
• kompania gospodarcza – dowódca por. rez. Adam Lubowiecki
• 3 Pułk Strzelców Podhalańskich – dowódca ppłk Julian Czubryt
• 4 Pułk Strzelców Podhalańskich – dowódca ppłk dypl. Bronisław Warzybok
• 202 Pułk Piechoty Rezerwowy – dowódca ppłk Zygmunt Piwnicki (przydzielony do Dywizji w miejsce 1 Pułku Strzelców Podhalańskich wcielonego do 2 Brygady Górskiej)
• 21 Pułk Artylerii Lekkiej – dowódca ppłk Wojciech Pluta
• 21 Dywizjon Artylerii Ciężkiej – dowódca mjr Franciszek Szalek
• 21 Batalion Saperów – dowódca mjr Maksymilian Orłowski
• 21 Bateria Motorowa Artylerii Przeciwlotniczej – dowódca kpt. Borys Godunow
• 21 Szwadron Kawalerii Dywizyjnej – dowódca rtm. Zygmunt Marian Bergiel
• 55 Kompania Kolarzy – dowódca ppor. Karol Radwański
• 52 Kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej
• 21 Kompania Telefoniczna – dowódca kpt. Tadeusz Adamko
• służby:
  • 502 Kompania Sanitarna – dowódca mjr dr med. Adam Hełczyński
  • 502 Szpital Polowy – komendant mjr dr med. Stanisław Augustyn
  • pluton żandarmerii – dowódca kpt. Zenon Kazimierz Wysocki
  • sąd polowy nr 21
  • poczta polowa nr 18
  • kolumna taborowa parokonna nr 509
  • kolumna taborowa parokonna nr 510
  • kolumna taborowa parokonna nr 511
  • park intendencki nr 502
• ośrodek zapasowy Dywizji – dowódca ppłk Zygmunt Bezeg