Bolesław Roja
Z Wikipedii
Bolesław Jerzy Roja (ur. 4 kwietnia 1876 w Bryńcach Zagórnych, powiat Bóbrka, zm. 27 maja 1940 w Sachsenhausen), generał dywizji WP, oficer Legionów Polskich, poseł na Sejm.
Był synem Józefa (gospodarza-leśnika) i Marii z Trzcińskich. Ukończył szkołę kadetów w Wiedniu, mianowany podporucznikiem w 1899. W 1905 na skutek złego stanu zdrowia przeniesiony w stan spoczynku. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich, gdzie był bliskim współpracownikiem Piłsudskiego. Po kryzysie przysięgowym odszedł z Legionów Polskich do wojsk austriackich. Po kilkumiesięcznym pobycie w Grazu powrócił do Krakowa, gdzie brał udział w pracach niepodległościowych. W chwili upadku Austrii przejął z rąk Austriaków Komendę Wojskową w Krakowie. Z nominacji Rady Regencyjnej był od listopada 1918 generałem-podporucznikiem, stopień ten zatwierdził w krótkim czasie wódz naczelny Piłsudski.
Od stycznia do sierpnia 1919 dowodził 2. Dywizją Piechoty Legionów oraz grupą operacyjną na froncie litewsko-białoruskim. 8 sierpnia 1919 dokonał zajęcia Mińska Litewskiego. W sierpniu 1919 przeszedł na stanowisko dowódcy Okręgu Generalnego Kielce, a w marcu 1920 dowódcy Okręgu Generalnego Pomorze. W sierpniu 1920 dowodził przez krótki czas grupą operacyjną (tzw. nadnarwiańską) na froncie północnym, a następnie 2. Armią. Sceptycznie odnosił się do szans zwycięstwa Polski w wojnie z Rosją, miał własne wizje polityczne i wojskowe; podobno zaproponował Wincentemu Witosowi powołanie rządu robotniczo-chłopskiego, przy którym sam zostałby Naczelnym Wodzem, a w lipcu 1920, w obliczu zagrożenia Warszawy, myślał o ogłoszeniu Pomorza niezależnym państwem. Ze względu na politykowanie i sianie defetyzmu został w sierpniu 1920 odsunięty od dowództwa przez Piłsudskiego; pozostawał w rezerwie, a od 1922 w stanie spoczynku.
W późniejszym okresie odnosił się krytycznie do rządów Piłsudskiego i sanacji. W 1928 został wybrany do Sejmu RP z ramienia radykalnej partii ludowej Stronnictwa Chłopskiego i pełnił funkcję wiceprzewodniczącego parlamentarnej Komisji Wojskowej. Złożył mandat poselski w grudniu 1929. W sierpniu 1930 skrytykował Piłsudskiego w liście otwartym, wystosowanym z okazji zjazdu legionistów; list ten został skonfiskowany przez cenzurę. Próba wystąpienia na jednym z kolejnych zjazdów legionistów w 1937 w Krakowie zakończyła się internowaniem generała na oddziale psychiatrycznym szpitala wojskowego na polecenie ministra spraw wojskowych Tadeusza Kasprzyckiego.
Po zjednoczeniu ruchu ludowego (1931) sympatyzował ze Stronnictwem Ludowym, nie wstąpił jednak do tej partii. W chwili wybuchu II wojny światowej chorował, później włączył się w podziemną działalność Polskiego Czerwonego Krzyża. W marcu 1940 został aresztowany przez Niemców; więziony najpierw na Pawiaku, na początku maja t.r. trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie wkrótce został zamordowany.
Został odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V klasy (w 1920 zasiadał w Tymczasowej Kapitule Orderu) oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych. Z małżeństwa z Heleną z Niedźwiedzkich miał czworo dzieci (Jana, ur. 1906; Zofię, ur. 1908; Krystynę, ur. 1912, Bolesława, ur. 1916).
Źródła:
- Henryk Korczyk, Bolesław Roja, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXXI, 1989
- Andrzej Suchcitz, Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Białystok 1993
