Góra Świętej Anny (województwo opolskie)

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miejscowości. Zobacz też: Góra Świętej Anny (ujednoznacznienie).


Góra Świętej Anny
Województwo	opolskie
Powiat	strzelecki
Gmina	Leśnica
Położenie	50° 27' N 18° 10' 03'' E
Wysokość	ok. 400 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	580
Strefa numeracyjna (do 2005)	77
Kod pocztowy	47-154
Tablice rejestracyjne	OST
Położenie na mapie Polski Góra Świętej Anny

Amfiteatr na Górze Św. Anny

Kościół klasztorny na szczycie Góry Św. Anny

Góra Świętej Anny (niem. Annaberg, Sankt Annaberg, śl. Anaberg) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie strzeleckim, w gminie Leśnica, na Górnym Śląsku. Część wsi leży na stokach wzniesienia o tej samej nazwie, na którym niegdyś znajdowała się pogańska świątynia, a obecnie stoi bazylika i sanktuarium, z figurką św. Anny Samotrzeciej (XV wiek).

Spis treści

1 Historia wsi
2 Historia kościoła i klasztoru
3 Pomnik Xawerego Dunikowskiego i amfiteatr
4 Bitwa w rejonie Góry Św. Anny w 1921 r.
5 Bibliografia
6 Zobacz też
7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia wsi

W latach 80. XV wieku na szczycie góry zbudowano kościół. Pierwsze wzmianki o wsi są w źródłach z 1679 roku. Kiedyś jej nazwa brzmiała Annaberg, a po polsku Święta Anna. Później urzędową nazwę miejscowości zmieniono na Sankt Annaberg. W 1720 roku wioska liczyła 54 mieszkańców, liczba ta wzrosła w 1843 roku do 476, a w 1910 roku do 707 mieszkańców, (558 mówiących w j. polskim, 115 mówiących w j. niemieckim, 31 w obu). W 1861 wieś występuje jako ośrodek rzemieślniczy i miejsce targowe. Wśród mieszkańców wymienia się wtedy 85 rzemieślników, którzy reprezentowali 13 specjalności. W maju 1921 w tym rejonie miały miejsce krwawe walki podczas III powstania śląskiego. Upamiętnia je monumentalny Pomnik Czynu Powstańczego autorstwa Xawerego Dunikowskiego. Niemcy po zajęciu wsi zamordowali 3 mieszkańców: Ignacego Kwiotka, Ignacego Kwittka i Poloka. W czasie II wojny światowej Niemcy założyli żydowski obóz pracy, w rejonie dzisiejszego Muzeum Czynu Powstańczego. Ofiary obozu prawdopodobnie pochowano w jego rejonie. W 1996 roku liczba mieszkańców zmniejszyła się do 560.

Od 1988 r. wieś jest centrum Parku Krajobrazowego Góra Świętej Anny obejmującego Grzbiet Chełma, a więc zachodnią część Wyżyny Śląskiej. We wsi znajduje się niewielkie muzeum przyrodnicze Parku, a przy drodze ze wsi do Leśnicy jest Muzeum Czynu Powstańczego.

Co roku na Górze Św. Anny (w II poł. lipca) organizowane jest Święto Młodzieży – ogólnopolski zjazd młodzieży katolickiej. W tym czasie górę odwiedza ok. 2000 wiernych z Polski i zagranicy.

Przez północny kraniec wsi przebiega Autostrada A4, która w tym miejscu posiada po trzy pasy ruchu w każdym kierunku, aby ułatwić wyprzedzanie wolno jadących pod górę samochodów ciężarowych. Urządzony jest też MOP, który jednak ma połączenie z zabytkami i rezerwatem tylko dla pieszych.

[edytuj] Historia kościoła i klasztoru

Pierwszy kościół (pw. św. Jerzego) na górze został zbudowany w 1480 z fundacji Mikołaja i Krzysztofa Strzał (Strzel), właścicieli Poręby, Leśnicy i Żyrowej. Na początku XVII wieku przeniesiono z Ujazdu do tutejszego kościoła słynącą cudami drewnianą figurkę św. Anny Samotrzeciej (z ok. 1480), zawierającą relikwie świętej. Zmieniono też wtedy nazwę kościoła i samej góry (wcześniej zwanej Górą Św. Jerzego). W 1655 r. na Górę Św. Anny przybyło pod przewodnictwem O. Franciszka Rychłowskiego 30 franciszkanów z Krakowa, który opuścili w czasie wojny polsko-szwedzkiej, gdy spalono ich klasztor. Za zgodą kapituły z O. Krystianem Chojeckim na czele oraz właściciela Opolszczyzny, króla polskiego Jana Kazimierza w 1656-1659 zbudowali oni drewniany klasztor na Górze św. Anny. W latach 1671-1673 na miejscu starego zbudowano nowy kościół w stylu barokowym fundacji hrabiego Gaszyna. W latach 1733-1749 powstał murowany zespół klasztorny, do którego w 1768 dobudowano Rajski Plac (dziedziniec arkadowy), na którym obecnie stoi 15 stuletnich konfesjonałów. Jednoczesnie w 1754 na kościele dobudowano sygnaturkę. W latach 1700-1709 wybudowano z fundacji hrabiego Gaschina 33 kaplice kalwaryjne, na południowo-wschodnich stokach góry. Zaprojektował je opolski architekt Domenico Signo. Nominalnie były własnością parafii w Leśnicy, faktycznie nie były użytkowane aż do 1763, kiedy kalwarię przejęli zakonnicy z Góry św. Anny i podjęli działania by uczynić je miejscem pielgrzymowania. W okresie 1756-1764 odnowiono stare kaplice, dobudowano cztery nowe, w 1764 uzyskano odpust papieski dla kalwarii. W roku 1766 r. O. Stefan Staniewski opracował program odprawianych na kalwarii nabożeństw, a teksty modlitw i pieśni umieścił rok później w polskim modlitewniku O. Wacław Wachmański. W dniu 12 września 1779 r. wyruszyła z Bytomia na Górę Św. Anny pierwsza śląska pielgrzymka, zapoczątkowując ruch pielgrzymkowy do sanktuarium. W związku ze wzrastającą ilością pielgrzymów kościół przebudowano w 1781 pod kierunkiem architekta ze Strzelec Opolskich Worbsa, który w latach 80. kierował także renowacją i przebudową kalwarii (dodano m.in. kolejną kaplicę, kilka innych drewnianych zamieniono na murowane). W 1810 klasztor uległ kasacji, a franciszkanów wysiedlono. Zakonnicy powrócili w 1860, odnowili kościół, w 1868 dobudowali wieżę zegarową, jednak w 1875 znów zostali wysiedleni, a klasztor zlikwidowano w związku z Kulturkampfem. Zakonnicy wrócili w 1887 roku. W 1897 powstały oba istniejące dziś neobarokowe ołtarze boczne oraz ołtarz główny autorstwa czeskiego artysty Rajmonda Kutzery (zdemontowany w 1957), a w 1904-1905 znacząco przebudowano klasztor. Pod koniec XIX wieku wykupiono duży kamieniołom nefelinitu tuż za północnym murem klasztoru, zasypano go i w 1912-1913 urządzono tam plac modlitewny i grotę na wzór groty z Lourdes projektu Bauma. W okresie 1913-1916 w 14 małych bocznych grotach zbudowano tam stacje Męki Pańskiej, częściowo fundowane przez rodziny poległych w I wojnie światowej. W 1928-1938 zbudowano na południe od klasztoru wielki Dom Pielgrzyma.

W 1939 r. Niemcy zabronili odprawiać w klasztorze msze w języku polskim, a 13 listopada 1940 roku wyrzucili franciszkanów z klasztoru, oddając budynek Niemcom z Rumunii, niszcząc przy okazji bibliotekę klasztorną, skuwając polskie napisy i konfiskując zbiory muzeum klasztornego. W czasie wojny, Niemcy aresztowali gwardiana Bonifacego Wiesiołka.

W okresie 1957-1963 Josef Mitschke dokonał gruntownej przebudowy i barokizacji wnętrza kościoła, wykonując neobarokowe sztukaterie, malowidła ścienne i główny ołtarz, a w 1992 jego syn Georg zbudował neobarokowy prospekt organowy.

W roku 1949 miał miejsce zjazd kapłanów z udziałem Prymasa Stefana Wyszyńskiego, a w 1983 świątynię odwiedził papież Jan Paweł II. Na jego cześć po stronie północnej bazyliki postawiono w 2000 pierwszy na Opolszczyźnie pomnik będący kopią pomnika papieża z Płock autorstwa Zemły.

[edytuj] Pomnik Xawerego Dunikowskiego i amfiteatr

W latach 1934-1938 wykorzystując ukształtowanie terenu (nieczynny kamieniołom wapieni triasowych w zachodniej części wsi) Niemcy wybudowali na zboczu góry amfiteatr, na 7 tysięcy miejsc siedzących i 23 tysiące stojących. W roku 1938 odsłonięto mauzoleum poświęcone niemieckim uczestnikom walk III powstania śląskiego. Po II wojnie, po przyłączeniu Śląska do Polski, ok. roku 1945 zostały wysadzone główne elementy niemieckiego pomnika i w dniu 19 V 1946 r., podczas obchodów 25 rocznicy wybuchu III powstania śląskiego, rozpoczęto symbolicznie wznosić Pomnik Czynu Powstańczego wg projektu Xawerego Dunikowskiego, który ukończono w 1955.

[edytuj] Bitwa w rejonie Góry Św. Anny w 1921 r.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Bitwa w rejonie Góry Św. Anny.

[edytuj] Bibliografia

Kremser F., 1991: Góra Św. Anny – Leśnica.
Lubos-Kozieł J., Gorzelik J., Filipczyk J., Lipnicki A., 2005: Pielgrzymowanie i sztuka. Góra Świętej Anny i inne miejsca pielgrzymkowe na Śląsku. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, str. 564.