Janusz Radziwiłł (hetman wielki litewski)

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Janusz Radziwiłł
Janusz Radziwiłł
Herb	Trąby
Data urodzenia	12 grudnia 1612
Miejsce urodzenia	Popiela
Data śmierci	31 grudnia 1655
Miejsce śmierci	Tykocin

Rodzina	Radziwiłł
Rodzice	Krzysztof Radziwiłł Anna Kiszka
Małżonek	Katarzyna Potocka Maria Lupul
Dzieci	z Katarzyną Potocką: Anna Maria Radziwiłł Krzysztof Radziwiłł

Janusz Radziwiłł (młodszy) herbu Trąby (ur.12 grudnia 1612, w Popieli - zm. 31 grudnia 1655, w Tykocinie) - syn Krzysztofa Radziwiłła, hetman wielki litewski od 1654, wojewoda wileński od 1653, starosta generalny żmudzki i hetman polny litewski od 1646, starosta kamieniecki, kazimierski, sejwejski.

Podobnie jak cała kiejdańsko-tykocińska linia Radziwiłłów był wyznania ewangelicko-reformowanego. Najpotężniejszy magnat swojej epoki, był niemal udzielnym władcą Litwy, prowadził samodzielną politykę zagraniczną, oddając się - podczas potopu szwedzkiego pod protektorat króla Szwecji, wiążąc z Hohenzollernami, spiskując z Wołoszczyzną i Siedmiogrodem, słynął z niesłychanego przepychu, hojności i buty.

Ostatni wybitny wódz litewski, charakteryzował się wybitnymi umiejętnościami militarnymi, doskonałym wykształceniem wojskowym, umiejętnością utrzymywania żelaznej dyscypliny w wojsku, lecz także skłonnością do podejmowania nadmiernego ryzyka i okrucieństwem. Protektor kalwinizmu na Litwie. Po wybuchu powstania Chmielnickiego na czele armii litewskiej walczył z Kozakami. W 1649 odniósł świetne zwycięstwo w bitwie pod Łojowem. Zajął Kijów w kampanii 1651. Przeciwnik ugody białocerkiewskiej. Niechętny Janowi Kazimierzowi, stał na czele opozycji na Litwie. Po najeździe Rosji na Polskę 1654 bezskutecznie próbował powstrzymać przeważające siły moskiewskie. Odniósł zwycięstwo nad częścią armii rosyjskiej w bitwie pod Szkłowem ale został rozbity pod Szepielewiczami. Był częściowo winny nieprzygotowaniu do obrony Smoleńska, kluczowej twierdzy nadgranicznej. Przez długi czas utrudniał bowiem objęcie jej przez nowo mianowanego wojewodę Obuchowicza, a następnie nie w pełni wywiązał się z obowiązku udzielenia mu pomocy w przygotowaniu twierdzy do oblężenia. Po upadku Wilna, w kampanii wiosennej 1655 r. przedsięwziął szereg nieudanych operacji, wynikających z chęci oddalenia od siebie zarzutów o bierność. Słusznie obwiniając Jana Kazimierza o nieprzygotowanie Rzeczypospolitej do obrony, jedyny ratunek dla Litwy widział w zerwaniu unii z Polską i stworzeniu księstwa, rządzonego przez Radziwiłłów pod protekcją Szwecji.

Wrodzona pycha, żądza władzy i niechęć do Jana Kazimierza skłoniły go, po najeździe Szwedów na Polskę w 1655 r. do zawarcia układu z przedstawicielem Karola X Gustawa w Kiejdanach, który to układ uznawał protektorat Szwecji nad Litwą. Jednak pozostałe rody litewskie (w tym także Radziwiłłowie), obawiając się dominacji hetmana, wystąpili - wraz z dużą częścią wojsk litewskich - przeciwko niemu. Pokonany w polu (m.in. klęska wojsk Bogusława Radziwiłła pod Prostkami), ciężko chory, uzależniony militarnie i finansowo (jego dobra na Litwie były regularnie rabowane przez przeciwników) od Szwedów prowadził walki na Podlasiu z konfederacją tyszowiecką wierną Janowi Kazimierzowi pod dowództwem Pawła Sapiehy. Zmarł w oblężonym Tykocinie tuż przed jego zdobyciem.

Pomnik Janusza Radziwiłła w Kiejdanach

Nie do końca słusznie w Polsce uznawany za zdrajcę, na Litwie zaś za bohatera, dążącego do jej niepodległości. Jego postać występuje w "Potopie" Henryka Sienkiewicza.