Jerzy Niezbrzycki
Z Wikipedii
Jerzy Antoni Niezbrzycki, pseud. Ryszard Wraga (ur. 1902 w Winnicy, zm. 30 stycznia 1968 w Leesburg, Wirginia) - kapitan Wojska Polskiego, oficer polskiego wywiadu wojskowego, m.in. szef Referatu Wschód Oddziału II Sztabu Generalnego/Głównego Wojska Polskiego, polski sowietolog i pisarz.
Urodził się na Podolu. Od końca 1916 brał udział w tajnych pracach niepodległościowych, a rok później (1917) wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. W grudniu 1918 został dowódcą harcerskiego oddziału dywersyjnego. W 1919 przeprowadził kilka udanych ataków, m.in. na stacje kolejowe Koziatyn i Żmerynka, gdzie został aresztowany; udało mu się uciec z aresztu. Następnie został wysłany do Lwowa, co wiązało się z pracą podporządkowanej mu siatki POW KN-3 . Podczas wojny polsko-bolszewickiej trzykrotnie przekraczał linię frontu, przy czym został ranny. Organizował pracę wywiadowczą na Ukrainie oraz w Besarabii. Jako adiutant komendanta okręgu czarnomorskiego (KC-2) kilkakrotnie przedostawał się przez granicę rumuńsko-sowiecką.
Od 1922 prowadził wywiad terenowy w IV Oddziale Sztabu Generalnego, a w 1928 objął, pod przykrywką dyplomatyczną, kierownictwo placówki O-2 w Kijowie. Przeprowadził szereg ryzykownych penetracji jednostek wojskowych. W 1930 znalazł się w Referacie Wschód Oddziału II Sztabu Głównego, w 2 lata później został jego kierownikiem. Jego najbliższymi współpracownikami byli kapitan Jan Urjasz, kapitan Bogdan Butkiewicz i rotmistrz Jan Zakrzewski, a także porucznik Michał Telatycki i porucznik Michał Baliński. Kapitan Jerzy Niezbrzycki był wybitnym znawcą problematyki sowieckiej, o czym świadczyły jego teksty publicystyczne, a także poważniejsze szkice i studia drukowane pod pseudonimem Ryszard Wraga na łamach prasy, przede wszystkim zaś elitarnego dwutygodnika Bunt Młodych, (później Polityka) redagowanych przez Jerzego Giedroycia ).
W pierwszych dniach wojny odwołany ze stanowiska na osobiste polecenie marszałka Rydza-Śmigłego. Po najeździe sowieckim na Polskę 17 września 1939r. trafił do Rumunii, gdzie reorganizował wywiad przeciwko ZSRR. Następnie przez Francję przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie w latach 1941-1942 był wykładowcą w Szkole Oficerów Wywiadu, skąd został usunięty i osadzony w karnym obozie oficerskim w Rothesay. Po zwolnieniu, wraz z Tadeuszem Nowińskim, wysunął zarzuty z pogranicza współpracy z Abwehrą przeciwko kierownictwu Referatu Zachód w tym szefowi Referatu - majorowi Janowi Żychoniowi. Sąd wojskowy Polskich Sił Zbrojnych nie zakwestionował przedstawionych zarzutów ograniczając się do funkcji rozjemcy. W konsekwencji , w połowie lutego 1944 roku major Jan Żychoń zrezygnował ze stanowiska.
Po II wojnie światowej został zatrudniony w Ministerstwie Informacji. W latach 1945-1949 przebywa w Londynie, jest wykładowcą w Polskim Instytucie Spraw Wschodnich i Wolnym Uniwersytecie Polskim . W latach 1949-1958 zamieszkuje w Paryżu , jest konsultantem do spraw sowieckich Ministerstwa Spraw Zagranicznych Francji .Przeniósł się następnie do Stanów Zjednoczonych, gdzie najpierw był konsultantem w Bibliotece Kongresu USA a następnie pracownikiem naukowym w czołowym amerykańskim ośrodku badań sowietologicznych - Instytucie Hoovera na Uniwersytecie Stanforda . W międzyczasie opublikował kilka tekstów dotyczących ZSRR, a także fragmenty wspomnień. Dobrze zapowiadającą się współpracę z paryską Kulturą zerwał, gdy przedwojenny przyjaciel redaktor Jerzy Giedroyć zakwestionował jego zarzuty pod adresem Czesława Miłosza, który zdaniem Wragi był agentem wywiadu PRL.
[edytuj] Bibliografia
- Ryszard Wraga, Rola i zadania emigracji polskiej , 1945.
- Ryszard Wraga, Ustrój sowiecki : marksizm a stalinizm, komunizm a sowietyzacja Rzym 1945 , Nakładem Oddziału Kultury i Pracy 2 Korpusu, seria Biblioteka Białego Orła
- Ryszard Wraga, Wojna sowiecko-niemiecka, 1941-1945. Rzym 1945, Nakładem Oddziału Kultury i Prasy 2. Korpusu ,seria Biblioteka Białego Orła
- Ryszard Wraga, O rewolucji Rzym 1945, Nakładem Oddziału Kultury i Prasy 2. Korpusu,seria Biblioteka Białego Orła
- Ryszard Wraga Sowieckie republiki : srodkowo-azjatyckie Rzym 1945, Nakładem Oddziału Kultury i Prasy 2. Korpusu, Seria Biblioteka Białego Orła
- Richard Wraga, Integral communism: a program for action; analysis of the eighty-one party statement. Introd. by Peter S. H. Tang. Washington 1961 , Research Institute on the Sino-Soviet Bloc. Research Institute on the Sino-Soviet Bloc. Studies. Monograph series , no. 2.
