Kazimierz Wierzyński

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Nagrobek Kazimierza Wierzyńskiego na Cmentarzu Powązkowskim, Warszawa, 8 lipca 2006 r.

Kazimierz Wierzyński (pierwotnie Wirstlein, zmienione w 1913 r.) – urodzony 27 sierpnia 1894 w Drohobyczu, zmarł 13 lutego 1969 w Londynie, polski poeta, prozaik, eseista. Syn Andrzeja Wirstleina-Wierzyńskiego (1853–1944) i Felicji z Dunin-Wąsowiczów (1852–1944).

Uczęszczał do szkół w Drohobyczu, Chyrowie i Stryju; po ukończeniu gimnazjum klasycznego w Stryju w 1912 r. został zapisany w roku akademickim 1912/1913 (jeszcze pod nazwiskiem Wirstlein) na Uniwersytet Jagielloński. Przez rok studiował na tamtejszym Wydziale Filozoficznym polonistykę, romanistykę i filozofię, a przez rok następny – na uniwersytecie w Wiedniu – slawistykę, filozofię i germanistykę. Brał wówczas udział w ruchu niepodległościowym jako członek Drużyn Strzeleckich i organizacji młodzieżowej „Zarzewie”. Debiutował w 1913 r. wierszem Hej, kiedyż, kiedyż w drohobyckiej jednodniówce 1863.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił w 1914 r. do polskiej ochotniczej formacji wojskowej Legion Wschodni (dowodzonej przez gen. Józefa Hallera), a po jego rozwiązaniu wcielony został do regularnej armii austriackiej. W bitwie pod Kraśnikiem (7 lipca 1915 r.) cała jego formacja dostała się do niewoli rosyjskiej. Jako oficer (niższego stopnia) trafił do obozu w Riazaniu przeznaczonego dla jeńców austriackich słowiańskiego pochodzenia. Przebywając tam nauczył się języka rosyjskiego i poznawał literaturę rosyjską. Z obozu zbiegł w styczniu 1918 r. i pod panieńskim nazwiskiem matki (Wąsowicz) ukrywał się w Kijowie, gdzie wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej; jesienią 1918 r. przedostał się do Warszawy.

W Warszawie „z miejsca” wszedł w samo centrum życia literackiego jako współpracownik pisma młodzieży akademickiej Pro arte et studio (wydawanego 1916–1919), uczestnik wieczorów w kawiarni poetów Pod Picadorem (istniejącej od 29 listopada 1918 do marca 1919 w Warszawie – początkowo przy ul. Nowy Świat, a następnie w podziemiach Hotelu Europejskiego), a wreszcie jako współtwórca grupy poetyckiej Skamander (wraz z Julianem Tuwimem, Janem Lechoniem i Jarosławem Iwaszkiewiczem).

W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1919–1921 był oficerem do spraw propagandy, pracując w biurze prasowym Naczelnego Dowództwa (1920) i redagując Bibliotekę Żołnierza Polskiego oraz czasopisma: w Równem tygodnik Ukraińskie Słowo, a w Kijowie Dziennik Kijowski.

Po zakończeniu działań wojennych przebywał krótko w Szwajcarii i we Francji, po czym osiadł na stałe w Warszawie, gdzie mieszkał przez cały okres międzywojenny. Był stałym współpracownikiem miesięcznika Skamander, Wiadomości Literackich (od 1924), recenzentem literackim i teatralnym Gazety Polskiej (od 1930), redagował Przegląd Sportowy (10 lipca 1926 – 5 grudnia 1931) oraz tygodnik Kultura (1931–1932). W tym okresie wyróżniony został m.in. nagrodą literacką Polskiego Towarzystwa Wydawców (1925). W 1928 roku otrzymał złoty medal w konkursie literackim IX Olimpiady w Amsterdamie za tom poezji Laur Olimpijski. W 1935 r. uhonorowany Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury, a w 1936 r. Państwową Nagrodą Literacką. W 1938 roku został członkiem Polskiej Akademii Literatury.

We wrześniu 1939 r. ewakuowany wraz z zespołem redakcyjnym Gazety Polskiej do Lwowa, następnie przedostał się do Francji, a po jej klęsce przybył w 1941 r. przez Portugalię i Brazylię do Stanów Zjednoczonych. W 1943 r. był założycielem i członkiem komitetu redakcyjnego Tygodnika Polskiego w Nowym Jorku. Nieprzejednany wobec zmian ustrojowo-politycznych, jakie zaszły w Polsce, po II wojnie zdecydował się na los emigranta. Przez bez mała 20 lat mieszkał głównie w Sag Harbor, małej osadzie rybackiej na północnym wybrzeżu wyspy Long Island. Współpracował z londyńskimi Wiadomościami Mieczysława Grydzewskiego (1945–1957), publikował w wydawnictwach londyńskich i paryskim Instytucie Literackim (Biblioteka Kultury), współpracował z Radiem Wolna Europa.

W 1964 r. wrócił Europy, osiedlając się zrazu w Rzymie, a następnie w Londynie, gdzie zmarł. 15 kwietnia 1978 r. jego prochy sprowadzone zostały do Polski i pochowane w Alei Zasłużonych Cywilnego Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie (na tyłach katakumb, kwatera 4, grób 106).

[edytuj] Twórczość

Debiutował w 1913 roku (wiersz Hej, kiedyż, kiedyż), ale właściwym debiutem był tomik wierszy Wiosna i wino (1919), który dzięki radosnej i entuzjastycznej tonacji lirycznych wyznań autora zdobył mu popularność i rozgłos i stał się „kamieniem węgielnym” jego późniejszej sławy. Nastrój entuzjazmu i radości dominował także w kolejnym zbiorze wierszy Wierzyńskiego – Wróble na dachu (1921), ale później zaczął przygasać, a jego miejsce zajęła głęboka refleksja nad złożonością natury życia i świata (zbiory wierszy: Wielka Niedźwiedzica (1923 – z cyklem wierszy wojennych z lat 1914–1918), Pamiętnik miłości (1925), Rozmowa z puszczą (1929)). W kolejnych tomach wierszy Wierzyński przedstawił katastroficzną wizję współczesnej cywilizacji (poematy i wiersze ekspresjonistyczne w Pieśniach fanatycznych (1929) i Gorzkim urodzaju (1933)). Na tym tle odrębnym zjawiskiem był Laur olimpijski (1927 – poetycka projekcja przeżyć i emocji sportowych, za którą Wierzyński otrzymał złoty medal w konkursie literackim IX Olimpiady w Amsterdamie w 1928 r.)

Książką, którą sam Wierzyński uznał za „dzieło swojego życia” była Wolność tragiczna (1936) – zbiór poematów w stylu romantycznym, których bohaterem jest marszałek Piłsudski, a ich myślą przewodnią jest pytanie z niepokojem o przyszłość niedawno odzyskanej, a już ponownie zagrożonej wolności Polski. Kolejny tom Kurhany (1938) złożony był już w całości z wierszy inspirowanych przez romantyczne reminiscencje artystyczno-literackie, dało się w nim odczuć zapowiedź nadciągającej „burzy dziejowej”. Okres przedwojennej twórczości Wierzyńskiego zamknął wiersz Wstążka z „Warszawianki”, wydrukowany 3 września 1939 r. w ostatnim numerze Wiadomości Literackich.

W latach wojennych poeta w swoich wierszach dodawał ducha żołnierzom polskim, zagrzewał do walki o wolność ojczyzny i ocalenie wartości humanistycznych. Tragizm sytuacji i zmagań wojennych, a także rozczarowań i zawodów Wierzyński zawarł w tomach o symbolicznych i znamiennych tytułach: Ziemia-Wilczyca (1941 – z poematem Barbakan warszawski z 1940 r.), Róża Wiatrów (1942) oraz wydane już po wojnie Krzyże i miecze (1946). Koniec i wynik wojny zaznaczyły się wyraźnym osłabieniem „mocy twórczej” poety, na co wpływ miał również jego dramat osobisty: w czasie okupacji i powstania warszawskiego Wierzyński utracił prawie połowę swojej rodziny (m.in. w 1943 r. na Majdanku zginął jego brat, Hieronim, dziennikarz, a w 1944 zginął jego przyrodni brat Bronisław, inżynier oraz zmarli rodzice poety). W 1945 napisał pełen wstrząsającego bólu wiersz Na rozwiązanie Armii Krajowej. Podźwignął się z tej zapaści za sprawą muzyki, pisząc książkę o Chopinie Życie Chopina (wydanie angielskie 1949 z przedmową Artura Rubinsteina, wydanie polskie 1953).

Nowym rozdziałem w twórczości lirycznej Wierzyńskiego, wyrazem odnalezienia sensu własnego życia i twórczości były tomy poezji Korzec maku (1951), Siedem podków (1954), Tkanka ziemi (1960), Kufer na plecach (1964) i Sen mara (1969). Odbiegał od nich tonacją publicystyczną i pamfletowym ujęciem rzeczywistości polskiej Czarny polonez (1968).

Kazimierz Wierzyński wypowiadał się również w prozie; ogłosił m. in. dwa tomy opowiadań o tematyce zaczerpniętej z wydarzeń obu wojen światowych – Granice świata (1933) i Pobojowisko (1944), wybór recenzji i felietonów teatralnych W garderobie duchów (1938), szkic odczytowy Współczesna literatura polska na emigracji (1943), książkę Moja prywatna Ameryka (1966 – obraz przyrody, historii i mieszkańców tego kontynentu) oraz Cygańskim wozem. Miasta, ludzie, książki (1966 – zbiór esejów o charakterze wspomnieniowym i literackim).

Dzieła poety przetłumaczono na główne języki europejskie, zwłaszcza Laur olimpijski i Życie Chopina oraz m.in. wybór wierszy w przekładzie angielskim (1959).

Kazimierz Wierzyński stał się bohaterem piosenki Jacka Kaczmarskiego pod tytułem Kazimierz Wierzyński ^[1]