Kopiec Krakusa
Z Wikipedii
Kopiec Krakusa, kopiec Kraka - kopiec znajdujący się w Krakowie, na prawym brzegu Wisły w dzielnicy Podgórze, usypany na najwyższym wzniesieniu wapiennego zrębu Krzemionek - wzgórzu Lasoty (271 m n.p.m.). Wysokość od podstawy - 16 m, średnica u podstawy 57 m, górna 8 m (wierzchołek płaski), objętość 19100 m³.
[edytuj] Historia
Twórcy, czas powstania i przeznaczenie kopca Krakusa są nieznane. Jan Długosz łączy jego usypanie z osobą Kraka, legendarnego założyciela miasta Krakowa. Opisuje, że pogrzebano go zgodnie ze zwyczajem na szczycie wzgórza, zaś dwaj jego synowie, wykonując jego wolę, wznieśli kopiec na wieczną pamiątkę.
Wykopaliska archeologiczne przeprowadzone tutaj w latach 1934-1937 polegały na przebadaniu najbliższego sąsiedztwa oraz wykopaniu zwężającego się ku dołowi szybu od szczytu aż do podstawy kopca (zbadano w ten sposób 4% powierzchni podstawy). W pobliżu znaleziono ślady osadnictwa z końca kultury łużyckiej, podobnie jak i w podstawie kopca. Najprawdopodobniej dostały się tam one w czasie jego budowy, co pozwoliło przyjąć, że jest on młodszy i powstał on najwcześniej ok. 500 lat p.n.e. Wewnątrz kopca odkryto różnego rodzaju zabytki ruchome, które także dostały się tam w czasie sypania, wskutek czego były nieprzydatne przy datowaniu.
Jak się okazało w czasie prac badawczych, wewnętrzna konstrukcja kopca oparta była na wysokim słupie, do którego umocowano promieniście ułożone, wyplecione z wikliny przegrody. Przestrzeń między nimi wypełniona była mocno ubitą ziemią i kamieniami. Taka konstrukcja, efekt długotrwałej i zorganizowanej pracy zapewniała stabilność i trwałość kopca przez wieki, przeczy również przekazom jakoby kopiec został usypany spontanicznie przez lud po śmierci Kraka. Pewną przesłanką datowania mogła być brązowa skuwka typu awarskiego datowana przypuszczalnie na VIII w. W górnej partii kopca odkryto także korzenie potężnego dębu. Znany botanik, Władysław Szafer, określił jego wiek na ok. 300 lat. Powstała teoria, że został on ścięty w momencie pojawienia się chrześcijaństwa (IX lub X w.) jako symbol pogański. Te dwie przesłanki pozwoliły wysnuć hipotezę o słowiańskim rodowodzie kopca i datowanie go na VI-VIII w.
Według innych badaczy datowanie kopca na podstawie tej skuwki jest wątpliwe, ponieważ brak jest przekonywających dowodów, że Awarowie docierali w pobliże Krakowa. Inni uczeni wskazywali na podobieństwo kopca do tych z terenów Skandynawii i sugerowali nordyjskie pochodzenie Kraka. Z drugiej jednak strony zwyczaj sypania kopców na grobach był częsty już w czasach epoki kamiennej. W znacznej części Europy zachowały się kurhany grobowe przypominające kształtem i lokalizacją kopiec Kraka.
Generalnie, funkcja pochówkowa, mimo braku potwierdzenia archeologicznego, jest najbardziej prawdopodobna. Mógł on również pełnić funkcje kultowe, ewentualnie obie jednocześnie. Hipotezy uważające go za obiekt obronny, sygnalizacyjny czy obserwacyjny są mało przekonywające, ponieważ nakład pracy potrzebnej do wzniesienia takiej budowli byłby zdecydowanie niewspółmierny do uzyskanego efektu.
Istnieje też teoria łącząca powstanie kopców (Krakusa i Wandy) z obecnością Celtów na tym obszarze. W kulturze celtyckiej kopce pełniły ważną funkcję kultową, podobnie mogłoby być i w tym przypadku. Zaobserwowano, że azymut łączący oba kopce jest zgodny z azymutem wschodu słońca 1 maja. Podobną zgodność odkryto w przypadku dwóch kopców w pobliżu Przemyśla, z tym, że wyznaczają one 1 listopada. W kalendarzu celtyckim te daty stanowiły ważne święta związane z podziałem roku na dwie połowy. Jeśli nie jest to przypadkowy zbieg okoliczności, mogłoby to świadczyć o roli kopca jako obserwatorium astronomicznego lub wręcz rodzaju kalendarza.
W XIX w. kopiec włączono w system austriackich fortyfikacji. Otoczony został wałem ziemnym, murem i fosą, zaś w obrębie muru wzniesiono koszary. W okresie międzywojennym, w czasie badań archeologicznych obiekty te zniwelowano (koszary po II wojnie św.)
Tygodnik Ilustrowany 7/19 maja 1860r.
[edytuj] Tradycje i legendy związane z kopcem Krakusa
Tradycją związaną z kopcem Krakusa jest tzw. "Rękawka", obchodzona we wtorek po Wielkanocy. Nazwa pochodzi od legendy, jakoby lud po śmierci Kraka usypał tę budowlę, nosząc ziemię w rękawach. We fraszce Jana Kochanowskiego pojawia się słowo "rękawka" na określenie grobowca usypanego rękami. Co najmniej od XVII w., o czym świadczą przekazy źródłowe, ze szczytu kopca zrzucano owoce, słodycze i pieniądze (o czym świadczą odnalezione w powierzchniowej warstwie monety z różnych okresów dziejowych), zaś biedni i dzieci zbierali je u podnóża. Do poł. XIX w. Rękawka odbywała się na samym kopcu, jednak po przekopaniu wzgórza w celu budowy linii kolejowej, przeniosła się na górę św. Benedykta w północnej części wzgórza Lasoty.
Święto to wiąże się z pogańskim świętem wiosny. Obchody Rękawki przypominają również pogańskie obchody na cześć zmarłych czyli Dziady. Możliwe, że nastąpiło tu, w oparciu o, być może, przedsłowiański kopiec, połączenie wątków z legend o Kraku z wierzeniami słowiańskimi.
