Mahomet

Mahomet, Muhammad Ibn Abd Allah Ibn Abu Talib (ar. محمد ^*), urodzony około 570, zmarł 8 czerwca 632, prorok islamu, twórca islamu oraz założyciel pierwszej wspólnoty muzułmanów, która przeobraziła się w teokratyczne państwo religijne. Wyznawcy islamu wierzą, że jest największym i ostatnim prorokiem jedynego Boga, Allaha, a święta księga islamu, Koran, została mu przekazana przez Boga w serii objawień. Określany jest często jako Wysłannik Allaha (ar. رسولﻠﻠه Rasulullah lub Rasul Allah). Po wspomnieniu imieniu Proroka zwyczajowo dodaje się słowa صلى الله عليه وسلم salla Allahu alajhi wa salām ("pokój z nim").

[edytuj] Życiorys według źródeł muzułmańskich

Był członkiem plemienia Kurajszytów z rodu Haszymidów (ród Banu Haszim) zamieszkującego i handlującego w Mekce. Miał trudne dzieciństwo. Urodził się jako pogrobowiec - ojciec, Abd Allah ibn `Abd al-Muttallib, zmarł w trakcie wyprawy handlowej do Syrii zanim Mahomet przyszedł na świat. Natomiast matka Amina - gdy miał 6 lat. Wychowanie przejęli wtedy: najpierw dziadek Abd Al-Muttalib, a następnie stryj Abu Talib, który był zamożnym kupcem.

Mahomet podczas modlitwy przy Kaabie – ilustracja pochodzi z tureckiej książki z wieku XVI

Z czasem gdy dorastał, zaczął pełnić funkcję pomocnika karawan. Został zauważony i zatrudniony przez Chadidżę, zamożną kobietę, która handlowała na szlaku między Mekką i Syrią. Po jakimś czasie, już jako wdowa, ale wciąż zamożna kobieta, zaproponowała o 15 lat młodszemu Mahometowi ślub.

[edytuj] Okres mekkański 610-622

Rokrocznie Mahomet udawał się do pobliskiej jaskini Al-Hira, gdzie przez miesiąc oddawał się rozmyślaniom. W 610, w miesiącu zwanym ramadan (9. miesiącu księżycowego kalendarza) około 27 dnia, Mahomet ujrzał we śnie Dżibrila (archanioła Gabriela), który przekazał mu kilka wersów i kazał je recytować (stały się później początkiem 96. sury Koranu).

Mahomet zrozumiał, że Dżibril jest posłannikiem Boga i stopniowo, w miarę kolejnych objawień, zaczynał też rozumieć, że jemu samemu przypadła rola proroka i pierwszego misjonarza nowej monoteistycznej wiary, islamu.

Pierwsze objawienia miały miejsce w jaskini, ale kolejne zdarzały się już w miejscach publicznych i trwały nieustannie aż do śmierci Mahometa w 632 roku. Na ich podstawie - przekazywanych ustnie, potem spisywanych - powstała święta księga islamu, Koran.

Wśród nich wyróżnia się objawienie składające się z dwu etapów Al-Isra (arab. podróż nocna) i Al-Miradż (arab. wniebowstąpienie). W "nocnej podróży" Mahomet udał się na stworzeniu Buraku z Mekki do Jerozolimy. Tam dostąpił wniebowstąpienia ze wzgórza, na którym stała niegdyś Świątynia Jerozolimska i w trakcie spotkania z Bogiem uzyskał wskazówki, jak mają wyglądać podstawowe rytuały muzułmanów. W miejscu wniebowstąpienia stoi dziś Kopuła na Skale.

Wniebowstąpienie Mahometa (Rashid al-Din Historia powszechna wiek XIV)

Należy wspomnieć w tym miejscu, że zarówno chrześcijaństwo, judaizm jak i jeszcze jedna monoteistyczna religia - mazdaizm, były w tym czasie obecne w Arabii. Mahometowi nie były obce idee, nauka i cała tradycja biblijna, którą mógł poznać dzięki chrześcijanom i Żydom mającym swoje wspólnoty, co prawda niewielkie, także w Mekce^{[potrzebne źródło]}.

Chadidża podtrzymywała duchowo Mahometa w jego prorokowaniu (sam Prorok ponoć był zrazu podejrzliwy i przypisywał "głosy" Szatanowi), stała się też pierwszą wyznawczynią nowego objawienia. Kolejnymi wyznawcami byli inni bliscy Mahometa oraz przypadkowi ludzie. Stopniowo wiara rozprzestrzeniała się poza ten krąg.

Już bardzo wczesny islam głosił równość ludzi wobec Boga - ideę chętnie podchwytywaną przez biedotę. Część wczesnych objawień jest jawnie wymierzona w stronę bogatych (w domyśle: kupców kurajszyckich), a groźbę ma stanowić gniew Boga w dniu Sądu Ostatecznego. Dogmat o jedyności Boga stanowił zaś podstawę do stworzenia wspólnoty (po arabsku umma), która obejmowałaby wszystkich wiernych, nazywanych odtąd muzułmanami (arab. muslim, poddający się woli boga).

Pojawieniem się i rozwojem nowej wiary zaniepokojona była arystokracja Mekki, z jednej strony z powodu jawnych ataków Mahometa, a z drugiej w obawie przed upadkiem kultów politeistycznych, który spowodowałby utratę znaczenia religijnego i ekonomicznego Mekki będącej dużym centrum pielgrzymkowym. Z tych powodów arystokraci z Mekki zaczęli prześladować wyznawców nowej religii.

Około 615-617 Mahomet, by chronić swoją niewielką gminę, wysłał ją na emigrację do Abisynii, tzw. mała hidżra. Ówczesny chrześcijański władca Etiopii przyjął ich życzliwie.

W tym czasie Mahomet traci oparcie w bliskich - umiera Chadidża oraz stryj Abu Talib; czuje się zmuszony do podjęcia walki

Rozpoczyna rozmowy z mieszkańcami Jasribu, miasta leżącego na północ od Mekki, nazwanego później Medyną. Medyńczycy wydają się być przychylni, gdyż wśród nich są już wyznawcy innej monoteistycznej wiary - żydzi (Jasrib był w owym czasie najsilniejszym centrum judaizmu na Półwyspie Arabskim), a Mahometa są skłonni traktować jako nowego proroka. Mahomet mógłby też stać się (i stał się) arbitrem między skłóconymi plemionami Jasribu (plemiona Al-Aus i Al-Chazradż).

[edytuj] Okres medyński 622-632

Mahomet wzlatujący do nieba na Buraku w podróż o nazwie Miradż - miniatura perska z połowy XVI w.

W 622 kończą się rozmowy i następuje stopniowa, ale kończąca się w tym samym roku, emigracja muzułmanów z Mekki do Jasribu. Ten ważny dla wyznawców islamu moment nazywany jest hidżrą (wywędrowaniem), a sam Jasrib zaczął być od tego momentu nazywany Medyną (arab. Madinat an-Nabi), czyli miastem Proroka (według potocznej etymologii).

Mahomet organizując w Medynie gminę reformował także i całe miasto, wtedy powstała tzw. Konstytucja medyneńska, regulująca prawa wszystkich grup mieszkających w Medynie, w szczególności zapewniająca im respektowanie tradycyjnych praw zwyczajowych. Jednak obok poszanowania tradycji pojawił się też zapis, że w przypadku przewlekłych sporów ostatecznymi "rozjemcami" powinni być Bóg i jego prorok.

Przypuszcza się, że Mahomet zabiegał o status proroka także wśród żydów i chrześcijan, a sobie wyznaczał rolę odnowiciela istniejących monoteizmów, jednak zabiegi te zakończyły się fiaskiem. Mahomet, pragnąc by Mekka była najważniejszym miastem nowej religii, a także prawdopodobnie z chęci zemsty za upokorzenia, które spotkały go ze strony ziomków Kurajszytów, rozpoczął walkę z Mekką.

W 624 odbyła się pierwsza bitwa z mekkańczykami w okolicy Badr (około 1000 mekkańczyków zostało pokonanych przez około 300 medynejczyków) - o tej bitwie mowa w drugiej surze Koranu (ponoć miały pomagać moce anielskie).

Stoczono wiele kolejnych bitew; najmniej pomyślna dla Mahometa była bitwa z 625 roku stoczona koło Uhud. Była to wielka klęska: wielu ludzi proroka zginęło, a on sam został ranny.

W jednej z bitew, w 627, Medyna oblężona była przez mekkańczyków; miasto udało się obronić dzięki użyciu rowu obronnego (po raz pierwszy w historii militarnej Półwyspu Arabskiego).

Bitwy stanowiły dobry pretekst, by oskarżać o zdradę któreś z żydowskich plemion zamieszkujących Medynę i by wypędzać je lub nawet wymordować, jak to było w przypadku plemienia Banu Kurajza. Jest to okres, gdy nieustannie rośnie autorytet religijny i społeczny Mahometa, który wykazuje się zręcznością negocjatorską, a treść jego objawień zaczyna mieć charakter coraz bardziej praktyczny i dotyczy zasad życia społecznego, prawa karnego, a także obowiązków plemion podbitych. W tym okresie należy też szukać podwalin pierwszego państwa muzułmańskiego.

[edytuj] Powrót do Mekki

Mahomet powraca do Mekki – ilustracja z XVI wieku

W 628 obie strony zmęczone walką zawarły pokój w Al-Hudajbijji - Mahomet mógł wkroczyć do Mekki, ustanowione też zostały prawa jej mieszkańców oraz prawa muzułmanów-pielgrzymów.

Pokój z Mekką umożliwił Mahometowi podejmowanie innych wypraw wojennych i rozszerzanie strefy wpływów nowej wiary. Mahomet podbił wiele oaz na Półwyspie Arabskim, w tym wiele żydowskich. Próbował złupić także ośrodki handlowe w należącej do Bizancjum Palestynie, jednak bez większych zdobyczy.

W 632 Mahomet ostatecznie opanował Mekkę zacierając ślady politeistycznych wierzeń, potem odbył triumfalną pielgrzymkę, która okazała się ostatnią i nazywana jest pielgrzymką pożegnalną (hadżdż al-wada) - miesiąc później Mahomet zmarł.

Prorok nie zostawił testamentu - w szczególności nie określił swojego następcy przewodzącego wspólnocie, którą stworzył. Pierwszym następcą Mahometa (kalifem) został teść Mahometa, Abu Bakr, ojciec ukochanej żony Aiszy (po śmierci Chadidży Mahomet żenił się jeszcze wielokrotnie). Na niego zgodziła się niemal cała wspólnota.

[edytuj] Dokumenty historiograficzne

Wśród źródeł, na które powołują się badacze życia Mahometa, na pierwszym miejscu jest oczywiście Koran, jednak z punktu widzenia historyka ma on ograniczoną wartość - o życiu Mahometa można się dowiedzieć jedynie z aluzji. O wiele cenniejszym i bogatszym są hadisy - przypowieści o życiu proroka, mające podsuwać muzułmanom konkretne wzory do naśladowania. Wiele hadisów najprawdopodobniej wymyślono jednak po śmierci Mahometa.

Biografie Proroka pisano już w VIII wieku. Z tamtego okresu pochodzi zaginione dzieło Ibn Ishaka - do naszych czasów dotrwała wersja z początku IX wieku w redakcji Ibn Hiszama. Inni biografowie to m.in.: Al-Wakidi, Ibn Sad (opracowania z początku IX wieku), At-Tabari (biografia z początku X wieku). Autorzy tych dzieł na pewno korzystali z wcześniejszych kompilacji oraz z przekazów ustnych i przy ustalaniu prawdopodobieństwa podanych faktów należy pamiętać, że do piszących mogły dotrzeć już zniekształcone informacje.

Postaci Islamu w Koranie

Adam

Idris

Nuh

Hud

Saleh

Ismail