Rok liturgiczny
Z Wikipedii
Rok liturgiczny - przyjęty w danej religii cykliczny podział roku z wyróżnieniem obchodzonych dni świątecznych, obrzędów i innych, związanych z liturgią i teologią danego wyznania.
Spis treści |
[edytuj] Rok liturgiczny w Kościele Katolickim
To wspomnienie zbawczego misterium Jezusa Chrystusa w ciągu jednego roku kalendarzowego, rozpoczyna się w pierwszą niedzielę Adwentu, która przypada między 27 listopada a 3 grudnia. W trakcie jednego roku przekazywana jest cała historia zbawienia, opisana na kartach Biblii. Kolejno odsłaniane jest całe Misterium Chrystusa: oczekiwanie, zwiastowanie, nadejście, działalność, śmierć, zmartwychwstanie. Każdy dzień w kalendarzu jest dniem liturgicznym i trwa od północy do północy. Obchód niedzieli i uroczystości rozpoczyna się wieczorem dnia poprzedniego.
Zobacz też: Kalendarz liturgiczny
[edytuj] Niedziela
Pierwszy dzień każdego tygodnia nazywa się dniem Pańskim. W tym dniu Kościół obchodzi misterium paschalne zgodnie z tradycją apostolską wywodzącą się od samego dnia Zmartwychwstania Chrystusa. Dlatego niedziela jest pierwotnym dniem świątecznym.
Ze względu na swoje szczególne znaczenie niedziela ustępuje tylko uroczystościom oraz świętom Pańskim. Niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego mają pierwszeństwo przed wszystkimi świętami Pańskimi i wszystkimi uroczystościami. Uroczystości wypadające na te niedziele przenosi się na poniedziałek, chyba że zbieżność zachodzi w Niedzielę Palmową albo w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego.
Na niedzielę zasadniczo nie wyznacza się na stałe innego obchodu. Wyjątki od tego to:
- w niedzielę w czasie oktawy Narodzenia Pańskiego obchodzi się święto Swiętej Rodziny;
- w niedzielę po dniu 6 stycznia obchodzi się święto Chrztu Pańskiego;
- w niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego obchodzi się uroczystość Najświętszej Trójcy;
- w ostatnią niedzielę zwykłą obchodzi się uroczystość Jezusa Chrystusa, króla Wszechświata.
- tam gdzie uroczystość Objawienia Pańskiego, Wniebowstąpienia i Najśw. Ciała i Krwi Chrystusa nie obchodzi się jako święto nakazane, należy je wyznaczyć na niedzielę, która stanie się ich własnym terminem, w następujący sposób:
- Objawienie Pańskie na niedzielę wypadającą między 2 a 8 stycznia;
- Wniebowstąpienie na 7 niedzielę Okresu Wielkanocnego;
- Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa na niedzielę po Najświętszej Trójcy.
[edytuj] Uroczystości, święta, wspomnienia
Obchody liturgiczne zależnie od znaczenia, jakie się im przypisuje, dzielą się na: uroczystości, święta i wspomnienia.
Uroczystości zalicza się do głównych dni, a ich obchód rozpoczyna się w dniu poprzednim od I Nieszporów. Niektóre uroczystości mają specjalny formularz Mszy wigilijnej, którego się używa wieczorem w dniu poprzedzającym uroczystość, jeżeli odprawia się Mszę w godzinach wieczornych. Obchód największych uroczystości Zmartwychwstania i Narodzenia Pańskiego trwa przez osiem dni.
Święta obchodzi się w granicach dnia naturalnego, nie mają zatem I Nieszporów, chyba że wypadają w niedziele zwykłe albo w niedziele okresu Narodzenia Pańskiego i zajmują ich miejsce.
Wspomnienia dzielą się na obowiązkowe i dowolne. Wspomnienia obowiązkowe, które wypadają na dni Wielkiego Postu, można obchodzić tylko jako wspomnienia dowolne. Jeżeli w jednym dniu wpisano w kalendarzu kilka wspomnień dowolnych, można obchodzić tylko jedno z nich, a inne się opuszcza. W zwykłe soboty, w które nie wypada wspomnienie obowiązkowe, można obchodzić wspomnienie dowolne Najświętszej Maryi Panny.
[edytuj] Dni powszednie
Dni tygodnia następujące po niedzieli nazywa się dniami powszednimi i obchodzi się je w różny sposób, zależnie od stopnia ich ważności:
- Środa Popielcowa i dni Wielkiego Tygodnia od Wielkiego Poniedziałku do Wielkiego Czwartku włącznie mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi dniami liturgicznymi
- dni powszednie Adwentu od dnia 17 do dnia 24 grudnia włącznie i wszystkie dni powszednie Wielkiego Postu mają pierwszeństwo przed wspomnieniami obowiązkowymi
- inne dni powszednie ustępują uroczystościom i świętom
[edytuj] Okresy Liturgiczne
[edytuj] Okres Adwentu
Od czwartej niedzieli przed 25 grudnia do 24 grudnia włącznie
[edytuj] Okres Narodzenia Pańskiego
Od 25 grudnia (Boże Narodzenie) do soboty po 6 stycznia włącznie.
[edytuj] Okres Wielkiego Postu
Od Środy Popielcowej do liturgii Wielkiej Soboty. Szczególne znaczenie w tym czasie ma Święte Triduum Paschalne.
[edytuj] Okres wielkanocny
Od Niedzieli Zmartwychwstania do soboty przed Uroczystością Zesłania Ducha Św.
[edytuj] Okres zwykły w ciągu roku
- część pierwsza - od niedzieli po 6 stycznia do wtorku przed Środą Popielcową,
- część druga - od poniedziałku po Uroczystościi Zesłania Ducha Św. do soboty przed I Niedzielą Adwentu
[edytuj] Wybrane dni świąteczne w ciągu roku
- 23 kwietnia – uroczystość św. Wojciecha, biskupa i męczennika, głównego patrona Polski
- 25 kwietnia – święto św. Marka, Ewangelisty
- 29 kwietnia – święto św. Katarzyny Sieneńskiej, dziewicy i doktora Kościoła, patronki Europy
- 3 maja – uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, głównej Patronki Polski
- 6 maja – święto świętych Apostołów Filipa i Jakuba
- 8 maja – uroczystość św. Stanisława, biskupa i męczennika, głównego patrona Polski
- 14 maja – święto św. Macieja, Apostoła
- 16 maja – święto św. Andrzeja Boboli, kapłana i męczennika, patrona Polski
- 31 maja – święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
- 4 marca – wspomnienie św. Kazimierza, królewicza
- 19 marca – uroczystość św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny
- 25 marca – uroczystość Zwiastowania Pańskiego
- 26 grudnia – święto św. Szczepana, pierwszego męczennika
- 27 grudnia – święto św. Jana, Apostoła i Ewangelisty
- 28 grudnia – święto świętych Młodzianków
- 1 stycznia - uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi.
- 25 stycznia – święto Nawrócenia św. Pawła, Apostoła
- 2 lutego – święto Ofiarowania Pańskiego
- 14 lutego – święto świętych Cyryla, mnicha, i Metodego, biskupa, patronów Europy
- 22 lutego – święto Katedry św. Piotra, Apostoła
- poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego – święto Najświętszej Maryi Panny, Matki Kościoła
- niedziela po Zesłaniu Ducha Świętego – uroczystość Najświętszej Trójcy
- czwartek po uroczystości Najświętszej Trójcy – uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
- piątek po drugiej niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego – uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa
- 24 czerwca – uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela
- 29 czerwca – uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła
- 3 lipca – święto św. Tomasza, Apostoła
- 11 lipca – święto św. Benedykta, opata, patrona Europy
- 23 lipca – święto św. Brygidy, zakonnicy, patronki Europy
- 25 lipca – święto św. Jakuba, Apostoła
- 6 sierpnia – święto Przemienienia Pańskiego
- 9 sierpnia – święto św. Teresy Benedykty od Krzyża, dziewicy i męczennicy, patronki Europy
- 10 sierpnia – święto św. Wawrzyńca, diakona i męczennika
- 15 sierpnia – uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
- 24 sierpnia – święto św. Bartłomieja, Apostoła
- 26 sierpnia – uroczystość Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej
- 8 września – święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
- 14 września – święto Podwyższenia Krzyża Świętego
- 18 września – święto św. Stanisława Kostki, zakonnika, patrona Polski
- 21 września – święto św. Mateusza, Apostoła i Ewangelisty
- 29 września – święto świętych Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała
- 18 października – święto św. Łukasza, Ewangelisty
- 28 października – święto świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza
- ostatnia niedziela października – uroczystość rocznicy poświęcenia własnego kościoła
- 1 listopada – uroczystość Wszystkich Świętych
- 2 listopada – wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych
- 9 listopada – święto rocznicy poświęcenia Bazyliki Laterańskiej
- 30 listopada – święto św. Andrzeja, Apostoła
[edytuj] Rok liturgiczny w prawosławiu
Rok liturgiczny w Kościele prawosławnym ukształtował się w toku rozwoju tradycji Kościołów wschodnich. W wielu miejscach zbiega się z tradycją Kościoła łacińskiego. Różnice powstały w wyniku rozłamu w chrześcijaństwie, który datowany jest na rok 1054 (Wielka schizma).
Obecnie używane są dwa kalendarze – juliański i neojuliański (jest to kalendarz gregoriański, w którym święta ruchome obliczane są według kalendarza juliańskiego), zwane zwyczajowo Starym Stylem i Nowym Stylem. Różnica 13 dni między kalendarzami widoczna jest przy poniższym opisie każdego ze świąt.
Prawosławny nowy rok liturgiczny rozpoczyna się dnia 1 września, a wiąże się to z przypadającym na początek tego miesiąca świętem Narodzenia Bogurodzicy (8/21 września), które rozpoczyna cykl 12 wielkich świąt. "Świętem świąt" nazywają prawosławni Paschę, czyli Wielkanoc, jednak nie jest ona wliczana do 12 świąt głównych. Cykl roczny kończy ziemska śmierć Bogurodzicy (15/28 sierpnia), można więc powiedzieć, że rok liturgiczny w Kościele prawosławnym utożsamiany jest z życiem Matki Bożej.
Święta Bożego Narodzenia, Wielkanocy, apostołów Piotra i Pawła oraz Zaśnięcia Bogurodzicy poprzedzają posty:
- Post przed Bożym Narodzeniem (nazywany Postem ap. Filipa, ponieważ rozpoczyna się w dzień po liturgicznym wspomnieniu tego apostoła) trwa 40 dni i zaczyna się 15/28 listopada.
- Post przed Wielkanocą poprzedzony jest okresem Przedpościa (22 dni, niedziele o Celniku i Faryzeuszu, o Synu Marnotrawnym, o Sądzie Ostatecznym), w którym rozpoczyna się czytanie specjalnej księgi liturgicznej – Triodionu postnego. Po tym następuje właściwy Wielki Post, trwający 40 dni, który kończy się w przeddzień soboty św. Łazarza (poprzedza święto Wjazdu Chrystusa do Jerozolimy). Osobno potraktowany jest Wielki tydzień. Daje to w sumie 70 dni, co stanowi około 1/5 całego roku liturgicznego.
- Post przed świętem apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca/12 lipca) jest to ruchomy post. Jego długość zależy od daty Paschy i może wynosić od tygodnia do czterech. Jest to moment oczyszczenia po 50 dnich okresu paschalno-pentekostalnego, mających charakter świąteczny.
- Post przed świętem Zaśnięcia Bogurodzicy trwa 14 dni (1/14 – 15/28 sierpnia) i stanowi moment zadumy na koniec roku liturgicznego.
[edytuj] 12 głównych świąt
- Narodziny Bogurodzicy (8/21 września, pamiątka narodzin Matki Bożej przez św.św. Joachima i Annę)
- Podwyższenie Krzyża Świętego (14/27 września, pamiątka odnalezienia Krzyża, na którym został ukrzyżowany Chrystus)
Prawosławna ikona Chrztu Pańskiego z połowy XVII w. - Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni (znane na Zachodzie jako Ofiarowanie Maryi, 21 listopada/4 grudnia, pamiątka wejścia Bogurodzicy do Świątyni w wieku 3 lat)
- Boże Narodzenie (25 grudnia/7 stycznia, pamiątka narodzenia naszego Pana i Zbawiciela Jezusa Chrystusa)
- Teofania (Epifania), Objawienie Pańskie, Chrzest Pański (znane na Zachodzie jako święto Trzech Króli, 6/19 stycznia, pamiątka chrztu Chrystusa, jego błogosławienia wody i objawienia bóstwa Chrystusa)
- Spotkanie Pańskie (znane na Zachodzie jako Ofiarowanie Jezusa, 2/15 lutego, pamiątka Ofiarowania przez Bogurodzicę i św. Józefa Syna Bożego na ręce św. Symeona)
- Zwiastowanie Bogurodzicy (25 marca/7 kwietnia, pamiątka zwiastowania dobrej nowiny Matce Bożej przez archanioła Gabriela). Na Wschodzie zachowana została tradycja obchodzenia świąt dokładnie w tych dniach, kiedy następują (nie występuje przenoszenie świąt na niedzielę), stąd co kilkadziesiąt lat prawosławni obchodzą wyjątkowe święto zwane Kyrio-Pascha, kiedy to Zwiastowanie przypada na dzień Zmartwychwstania Pańskiego. Stosuje się wtedy specjalne teksty liturgiczne, a duchowni celebrują nabożeństwa w specjalnych szatach.
- Wjazd Chrystusa do Jerozolimy (niedziela poprzedzająca Paschę, znana również jako Niedziela Palmowa, jest to pamiątka uroczystego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, które poprzedziło jego mękę i zmartwychwstanie).
- Wniebowstąpienie (czwartek 40. dnia po Zmartwychwstaniu)
- Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów (niedziela 50. dnia po Zmartwychwstaniu, znane również jako Zielone Świątki albo Trójca, ponieważ tego dnia obchodzone jest również święto Trójcy świętej. Jest to pamiątka zesłania Ducha świętego na apostołów, uważana za początek istnienia Kościoła)
- Przemienienie Pańskie (6/19 sierpnia, pamiątka objawienia się Chrystusa na górze Tabor)
- Zaśnięcie Bogurodzicy (15/28 sierpnia, na Zachodzie znane po ogłoszeniu dogmatu w 1951 r. jako Wniebowzięcie NMP, pamiątka przejścia Bogurodzicy duszą i ciałem do Królestwa Niebieskiego).
