Ryksa Mieszkówna

Z Wikipedii

Ryksa(?) (zm. po 1052) - polska królewna, córka Mieszka II Lamberta, króla Polski, i Rychezy, palatynówny lotaryńskiej; siostra Kazimierza I Odnowiciela, księcia Polski; żona Beli I, króla Węgier w latach 1060-1063; księżna nitrzańska od ok. 1050 roku.

Spis treści 1 Kwestia imienia 2 Wywód przodków 3 Losy przed ślubem z Belą 4 Ślub z Belą 5 Losy po ślubie z Belą I 6 Potomstwo 7 Konsekwencje małżeństwa Ryksy(?) 8 Okoliczności zawarcia małżeństwa wg Kroniki Ilustrowanej 9 Bibliografia 10 Przypisy

[edytuj] Kwestia imienia

Jej imię nie jest znane. Ryksa jest propozycją starszej literatury, opierającą się jedynie na tym, że tak samo nazywała się jej matka. Polscy historycy Jerzy Dowiat i Tadeusz Wasilewski wysunęli hipotezę, że nosiła imię Adelajda. Hipoteza ta wyjaśniłaby, dlaczego w Kronice polsko-węgierskiej przypisywano Mieszkowi I córkę o tym imieniu, królową Węgier (autor pomylił Mieszka I z Mieszkiem II). Imię Adelajda córka Mieszka II mogłaby otrzymać po siostrze swojej matki, ksieni w Nivelles.

Należy podkreślić, że wszelkie propozycje są jedynie hipotezami, a imię tej córki Mieszka II pozostaje nieznane.

[edytuj] Wywód przodków

4. Bolesław I Chrobry zm. 17 czerwca 1025
			2. Mieszko II Lambert zm. 10 maja 1025
5. Emnilda słowiańska zm. 1017
						1. Ryksa(?) Mieszkówna zm. po 1052
6. Ezzon zm. 1034
			3. Rycheza zm.1063
7. Matylda saska zm. 1025

[edytuj] Losy przed ślubem z Belą

Nie jest znane miejsce ani przybliżona data narodzin Ryksy(?). Terminem początkowym jest 1014, gdyż rok wcześniej miał miejsce ślub jej rodziców; terminem końcowym 1030, gdyż matką została najprawdopodobniej w 1044 roku. Przy obecnym stanie badań próby doprecyzowania daty narodzin Ryksy(?) mają walor jedynie hipotezy.

O jej dzieciństwie i młodości brak informacji.

Prawdopodobnie w 1036 roku wraz ze swoją matką i siostrą Gertrudą znalazła się w Niemczech. Do Polski powróciła po utwierdzeniu rządów przez brata, Kazimierza I Odnowiciela, co nastąpiło około 1040 roku.

[edytuj] Ślub z Belą

Ryksa(?) została żoną Beli, węgierskiego dynasty, który przebywał na wygnaniu m.in. w Polsce. Późne węgierskie źródła twierdzą, że ręka Ryksy(?) była nagrodą za udział Beli I w zwycięskiej dla Polaków bitwie z Pomorzanami.

W tym czasie sytuacja na Węgrzech była niestabilna, a Bela był tylko jednym z pretendentów do tronu. Przypuszcza się, że ten ślub był elementem szerszej polityki Kazimierza I Odnowiciela i jego szwagra Jarosława Mądrego, mającej na celu wspieranie węgierskiej opozycji przeciwnej tamtejszemu królowi Piotrowi. Mniej więcej w tym samym czasie Andrzej, starszy brat Beli, ożenił się z córką Jarosława.

Data ślubu Ryksy(?) i Beli nie została przekazana przez źródła. Datuje się go zwykle na lata 1041-1045, ze wskazaniem na około 1043 rok. Pojawiła się też odosobniona hipoteza, że Bela I ożenił się około 1036 roku.

Był to pierwszy udokumentowany źródłowo związek małżeński pomiędzy przedstawicielami dynastii Piastów i Árpádów.

[edytuj] Losy po ślubie z Belą I

Ryksa(?) i Bela I po ślubie przebywali w Polsce, gdzie na świat przyszli ich dwaj starsi synowie: Gejza i Władysław. Na Węgry powrócili po 1048 roku, prawdopodobnie około 1050 roku. Wtedy to Bela został oficjalnym następcą tronu i otrzymał od swojego brata Andrzeja trzecią część Węgier ze stolicą w Nitrze.

Losy Ryksy(?) po 1052 roku nie są znane. Nie wiadomo, kiedy zmarła, ani też, gdzie została pochowana.

Nie wiadomo, czy dożyła objęcia tronu przez męża w 1060 roku. Jeżeli tak, byłaby pierwszą królową Węgier pochodzącą z Polski.

[edytuj] Potomstwo

Ryksa(?) i Bela I mieli sześcioro dzieci.

• Gejza I, ur. ok. 1044, zm. 1077, król Węgier od 1074 roku.
• Władysław I Święty, ur. ok. 1048, zm. 1095, król Węgier od 1077 roku.
• Lambert, ur. ok. 1050.
• Zofia
• Helena
• córka nieznanego imienia, żonę hrabiego Lamberta.

Dawniej za córkę Beli I i jego polskiej żony uchodziła też Eufemia, żona morawskiego księcia Ottona Pięknego; w rzeczywistości Eufemia była córką Andrzeja I, starszego brata Beli I.

[edytuj] Konsekwencje małżeństwa Ryksy(?)

Małżeństwo Ryksy Mieszkówny z Belą I zapoczątkowało wieloletnią współpracę między Piastami a jej mężem i synami. Kiedy w 1060 roku Bela I walczył o tron węgierski ze swoim bratem Andrzejem I, wspomagały go polskie posiłki. Po śmierci Bela I jego syn Władysław dzięki polskiej pomocy uzyskał od swojego kuzyna Salomona oddzielne księstwo w okolicach Biharu.

W dalszych walkach między synami Beli I a Salomonem Polska stała po stronie tych pierwszych. Władysław I został wprowadzony na tron węgierski w 1077 roku dzięki wydatnej pomocy swojego kuzyna Bolesława II Śmiałego.

Z kolei w 1079 roku wygnany z Polski król Bolesław II Śmiały znalazł schronienie na dworze Władysława I.

[edytuj] Okoliczności zawarcia małżeństwa wg Kroniki Ilustrowanej

Książę Bela, Andrzej i Levente uciekli do Czech, gdzie popadli w straszną biedę, udali się więc stamtąd do Polski. Władca Polski, Mieszko, przyjął ich bardzo łaskawie.

Zdarzyło się w tym czasie, że Pomorzanie, którzy winni byli płacić Polakom coroczną daninę, odmówili zapłaty. Zatarg się z tego wywiązał, bo polski władca chciał odbierać dług orężem. Wtedy pogańscy Pomorzanie i chrześcijańscy Polacy postanowili, by władcy rozstrzygnęli spór w pojedynku. Jeżeli zostanie zwyciężony władca Pomorzan, to zapłaci należny podatek, jeżeli polski władca przegra, przyjdzie mu opłakiwać swoją stratę.

Mieszko i jego synowie lękali się jednak pojedynku. Wtedy wystąpił książę Bela i przez tłumacza powiedział:

-Jeżeli wam, Polakom, i wasemu władcy to odpowiada, stanę do walki o dobro kraju i honor władcy.

Spodobało się to i Pomorzanom, i Polakom.

Rycerze natarli na siebie włóczniami, książę Bela z taką siłą naparł na władcę Pomorza, że ten runął z konia na ziemię, rozciągnął się jak długi i nie mógł się nawet poruszyć.

Książę przyparł go mieczem do ziemi i władca Pomorza musiał przyznać się do porażki.

Kiedy Pomorzanie ujrzeli klęskę swego władcy, w pokorze oddali hołd księciu polskiemu i zapłacili należną daninę bez szemrania.

Polski władca powrócił dumny ze zwycięstwa, które wywalczył dlań książę Bela. Wszem wobec wychwalał jego siłę i odwagę i szczodrze go nagrodził: oddał mu za żonę swoją córkę i podarował całą daninę uzyskaną od Pomorzan. Nadto Mieszko obdarzył go hojnie wszelkimi dobrami i honorami: Bela otrzymał ogromny majątek ziemski w Polsce i tytuł książęcy.^[1]

[edytuj] Bibliografia

• Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895.
• Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959, tablica 84.
• Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław-Warszawa (1992).
• Sroka S. A., Historia Węgier do 1526 roku w zarysie, Bydgoszcz 2000, ISBN 83-87933-75-9, s. 26.
• Wyrozumski J., Dzieje Polski piastowskiej (VIII w.-1370), Kraków 1999, ISBN 83-85719-38-5, s. 117

[edytuj] Przypisy