Sejm Czteroletni

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja przez Sejm Czteroletni. Malował Kazimierz Wojniakowski w 1806.

Sejm Czteroletni (także Sejm Wielki) - Sejm zwołany 6 października 1788 za zgodą cesarzowej Rosji Katarzyny II w Warszawie, obradujący do 29 maja 1792 pod węzłem konfederacji pod laską marszałka koronnego Stanisława Małachowskiego i litewskiego Kazimierza Nestora Sapiehy mający na celu, w zamyśle organizatorów, przywrócenie pełnej suwerenności i przyśpieszenie rozwoju gospodarczego Rzeczypospolitej. Od grudnia 1790 obradował w podwojonym składzie. Na ogólną liczbę 359 posłów na Sejm Czteroletni, aż 74 było masonami (20 %)^{[potrzebne źródło]}.

Początkowo sejm ten miał się zająć powołaniem 100 000 korpusu posiłkowego Rzeczypospolitej dla Rosji, w jej wojnie z Turcją. Szybko jednak Polska wyzwoliła się spod kurateli Petersburga, który był osłabiony prowadzeniem dwóch wojen jednocześnie przeciw Turcji i Szwecji. 29 marca 1790 podpisano sojusz zaczepno-odporny z Prusami, które zobowiązywały się przyjść z pomocą Rzeczypospolitej w razie jej zaatakowania przez Rosję. Oznaczało to formalne zrzucenie rosyjskiego protektoratu nad Rzeczypospolitą, istniejącego nieprzerwanie od 1768.

Od początku sejmowi towarzyszyła powódź publicystyki i emocje społeczne, m.in. odbyła się tzw. czarna procesja mieszczan, żądających większych praw. Niewątpliwy wpływ na nastroje w sejmie, i w ogóle w Polsce, miała Wielka Rewolucja Francuska, która w 1789 podważyła władzę króla Ludwika XVI. Głosząc hasła wolności, równości i braterstwa obywatelskiego stanowiła ona wielkie zagrożenie dla wszystkich monarchii absolutystycznych w Europie. Ich społeczna treść była niebezpieczną także dla trzech sąsiadów Rzeczypospolitej, tj. Prus, Austrii i Rosji, jak również dla polskich magnatów i bogatej szlachty, którzy też głosili konieczność wytępienia "zarazy paryskiej".

Nastąpił wtedy szybki wzrost opozycji do króla, grupującej się wokół Stronnictwa Patriotycznego, złożonego zarówno z konserwatywnych magnatów jak i części dotychczasowego obozu reformatorskiego tzw. Familii, związanej z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim.

Jedną z ważniejszych decyzji Sejmu była likwidacja Rady Nieustającej, działającej przy królu, w wyniku czego na trzy lata władzą naczelną stał się wyłącznie Sejm, co było równoznaczne z odzyskaniem przez Rzeczpospolitą niezależności od wpływów politycznych sąsiadów.

Od 1790 główną rolę w sejmie sprawował król i powiązany z nim obóz reformatorski. Powołał on liczne komisje, które zajęły się sprawami finansowymi, gospodarki i wojskowości. Uchwalono m.in. powiększenie armii do 100 tys. (z braku pieniędzy ograniczono ją jednak do 65 tys. żołnierzy).

W grudniu 1790 wybrano kolejny komplet posłów i odtąd sejm obradował w podwojonym składzie. 18 kwietnia 1791 sejm uchwalił prawo o miastach, przyznające prawa publiczne mieszkańcom miast królewskich.

Głównym jednak dziełem Sejmu Wielkiego było uchwalenie w dniu 3 maja 1791 nowej Konstytucji ustrojowej. Zniosła ona podział państwa na Koronę i Litwę, wprowadzała podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, zwiększyła uprawnienia mieszczan, zapowiadała poprawę doli warstwy chłopskiej, zlikwidowała konfederacje i liberum veto w Sejmie, ograniczyła prawa polityczne gołoty szlacheckiej. Ustalała też, że po Stanisławie Auguście Poniatowskim, dziedzicznym królem Polski miał zostać elektor saski Fryderyk August, wnuk Augusta III.

Nowa konstytucja zmieniła ustrój Rzeczypospolitej z monarchii parlamentarnej na monarchię konstytucyjną. 2 maja dla poparcia reform, wprowadzonych przez nową konstytucję, powstało Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej, które zajęło się przeprowadzaniem w sejmie wielu przepisów szczegółowych, uzupełniających dokonaną zmianę ustroju. Ostatecznie Sejm Wielki trwał do 29 maja 1792, a Konstytucja 3 Maja utrzymała się 14 miesięcy i 3 tygodnie. Obalona została przez konfederację targowicką i zbrojną interwencję Rosji w czasie wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku.