Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy
Z Wikipedii
Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy - działająca na przełomie XIX i XX wieku polska marksistowska partia polityczna. Początkowo nosiła nazwę Socjaldemokracja Królestwa Polskiego. Od 1900 roku Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy. Partia powstała w 1893 roku (jako SDKP) wskutek sprzeciwu części działaczy Związku Robotników Polskich i II Proletariatu wobec postanowień zjazdu paryskiego w wyniku którego utworzono Polską Partię Socjalistyczną.
Organizacja ta dążyła do wybuchu internacjonalistycznej rewolucji robotniczej, obalenia ustroju kapitalistycznego, likwidacji państw narodowych oraz wprowadzenia rządów proletariatu. Niechętnie lub wrogo odnosiła się do dążeń niepodległościowych oraz do współpracy z organizacjami chłopskimi.
W grudniu 1918 w wyniku połączenia z PPS-Lewicą utworzyła Komunistyczną Partię Polski (do 1925 pod nazwą Komunistyczna Partia Robotnicza Polski).
Spis treści |
[edytuj] Czołowi działacze
Najbardziej znani członkowie SDKPiL stanowili grupę osób, które uzyskają międzynarodową sławę w czasie rosyjskiej rewolucji październikowej. Głównym teoretykiem ruchu była pochodząca z Zamościa Żydówka, Róża Luksemburg. Innymi znanymi członkami partii byli Leo Jogiches, Julian Marchlewski, Adolf Warszawski, Feliks Dzierżyński jego żona Zofia Muszkat, Karl Sobelson, Józef Unszlicht, Karol Radek czy Jakob Furstenberg. Wielu spośród tych internacjonalistów odegrało znaczące role w lewicowych ruchach rewolucyjnych w Niemczech i Rosji.
[edytuj] Powstanie
SDKPiL została założona w 1893 roku, jako ugrupowanie bazujące na internacjonalistycznym programie marksistowskim. Jej rdzeniem był Związek Robotników Polskich, którego część działaczy odmówiło poparcia narodowych żądań zawartych w programie Polskiej Partii Socjalistycznej. W rezultacie Związek i II Proletariat opuściły PPS, tworząc SDKP. Później pogłębiły się jeszcze różnice pomiędzy tymi dwiema organizacjami, kiedy to podczas Międzynarodowego Kongresu Socjalistycznego w sierpniu 1893, delegacja polska (przewodzona przez Ignacego Daszyńskiego z Galicji) odmówiła zajęcia miejsc obok m.in. Róży Luksemburg. Podobnie było na następnym Kongresie w 1896 roku, kiedy to doszło do konfliktu pomiędzy Luksemburg a Józefem Piłsudskim, reprezentującym PPS. Przedmiotem sporu była kwestia niepodległości Polski.
[edytuj] Zjednoczenie ze Związkiem Robotników Litwy
SDKP odbierana była raczej jako partia reprezentująca robotników pochodzących z określonego geograficznego obszaru, niż klasę pracującą całego narodu. Z tego powodu SDKP zjednoczyła się z Związkiem Robotników Litwy w 1899 roku. Było to zasługą starań Feliksa Dzierżyńskiego, przyszłego bolszewickiego szefa Czeki. SDKP zmieniła nazwę na Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy. Zjednoczone ugrupowanie początkowo cieszyło się sporą popularnością i napływem nowych członków, głównie dzięki działalnością Dzierżyńskiego w Warszawie, przed jego aresztowaniem przez służby carskie.
[edytuj] Rozłam pomiędzy bolszewikami i mienszewikami
Wcielając w życie koncepcję SDKPiL jako filii Wszechrosyjskiej Partii Socjaldemokratycznej, partia brała udział w kongresie Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (RSDLP), który odbył się w 1903 roku w Londynie. Podczas tego kongresu miał miejsce słynny rozłam w ruchu, jaki miał miejsce pomiędzy frakcjami mienszewików i bolszewików. SDKPiL udało się zachować pewien stopień autonomii. Nieco później bolszewicy zaczęli propagować hasło "demokratycznej dyktatury proletariatu i chłopstwa", którą polscy rewolucjoniści odrzucili.
[edytuj] Wojna i rewolucja
SDKPiL była jedną z głównych organizacji biorących udział w wydarzeniach wywołanych przez wojnę rosyjsko-japońską i później podczas Rewolucji 1905 roku. Silny defetyzm opozycyjny wobec carskiego państwa, przyjęty przez SDKPiL odróżniał ją od PPS, która zajęła pro-japońskie stanowisko. Jednakże wraz z narastaniem wrzenia rewolucyjnego, partia współpracowała blisko z Bundem i lewym skrzydłem PPS. W tym samym czasie Róża Luksemburg powróciła z uchodźstwa, a "Strajk Masowy" zajął centralne miejsce w rewolucyjnej teorii organizacji.
Okres po rewolucji charakteryzował się odwrotem mas od lewicy, co zaowocowało rozłamem w partii. SDKPiL była silnie zależna od RSDLP, co oznaczało iż problemy rosyjskiego ugrupowania przekładały się także na sytuację jego polskiego odpowiednika. Podczas Piątego Kongresu RSDLP w Londynie (1907 r.), Jogiches i Warski zostali wybrani do wspólnego Komitetu Centralnego, gdzie zajęli pozycje przychylne frakcji bolszewickiej. W następnych latach jednak RSDLP niemal nie prowadziła działalności jako koherentna organizacja; z tego powodu SDKPiL dystansowała się od rosyjskich frakcji. W 1911 roku nastąpił rozłam w partii, w wyniku którego Komitet Warszawski oddzielił się od Komitetu Centralnego zdominowanego przez Jogichesa.
[edytuj] I wojna światowa
Pomimo podziałów, cała partia zaakceptowała pozycje internacjonalistyczne w stosunku do konfliktu zbrojnego u zarania I wojny światowej. 2 sierpnia 1914 roku Komitet Warszawski zorganizował konferencję wszystkich frakcji rewolucyjnych, w których wzięły udział także Komitet Centralny, PPS - Lewica i Bund. Wezwali oni wspólnie do potępienia imperialistycznej wojny i przejęcia władzy w państwach przez klasę robotniczą. Jednak próby koordynacji działań poszczególnych ugrupowań zakończyły się niepowodzeniem. Pomimo tego, w czasie wojny wszystkie frakcje zbliżyły się do bolszewików, wchodząc w skład leninowskiego ruchu zimmerwaldzkiego. 4 listopada 1916 roku miał miejsce kongres partyjny, podczas którego doszło do ponownego zjednoczenia poszczególnych frakcji i wybrania nowego Komitetu Centralnego.
[edytuj] Koniec partii
Po rewolucji październikowej 1917 roku, rząd rosyjski wydał 30 marca manifest, w którym uznał prawo Polski do statusu autonomicznego, podczas gdy Rada Piotrogrodzka uznała prawo Polski do samostanowienia. Koniec wojny zastał wielu działaczy SDKPiL podróżujących po Europie i biorących udział w przeróżnych lewicowych ruchach rewolucyjnych. Luksemburg i Jogiches stali na czele Komunistycznej Partii Niemiec, podczas gdy Dzierżyński, Radek i Hanecki brali czynny udział w rewolucji październikowej i otrzymali stanowiska w sowieckim rządzie. W grudniu 1918 roku doszło do połączenia z PPS-Lewicą, w wyniku którego powstała Komunistyczna Partia Robotnicza Polski.
