Sztuki walki
Z Wikipedii
Sztuki walki, znane również pod nazwą systemów walki, uczą sposobów walki wręcz, zazwyczaj bez użycia broni. Podstawą nauki wszelkich sztuk walki jest trening, który zazwyczaj uczy umiejętności opanowania agresji, samoobrony, poprawia wydolność organizmu oraz uczy panowania nad emocjami.
W ciągu XX wieku, większość wiedzy jaką świat zachodu zdobywał o sztukach walki bazowała na kinematografii i stworzyła nieprawdziwy obraz sugerujący, że sztuki walki to domena krajów azjatyckich. Tymczasem od zarania dziejów ludzie na całym świecie uczyli się metod obrony przed przeciwnikami, także bez użycia broni. W rezultacie na świecie istnieje dziś wiele systemów walki, które są aktywnie trenowane i rozwijane.
Termin "Sztuki walki" został przetłumaczony w 1920, w japońsko-angielskim słowniku Takenobu z japońskiego bu-gei lub bu-jutsu (武術): "sztuka/umiejętność zachowań militarnych". Definicja została przetłumaczona bezpośrednio z chińskiego określenia wushu (pinyin: wǔ shù; Kantoński: mou seut), dosłownie, "sztuka walki", oznaczająca wszystkie sposoby chińskich walk.
Spis treści |
[edytuj] Ogólnie
Istnieje bardzo wiele szkół walki, różniących się od siebie, jednak generalnie nauczają one sposobów fizycznego pokonania przeciwnika w bezpośrednim starciu (bez użycia broni dalekiego zasięgu jak karabin). Większość wschodnich szkół walki stawia sobie za zadanie nie tylko fizyczne przygotowanie człowieka do walki, ale również rozwój psychiczny i duchowy i jest to główna przyczyna, dla której udało się zachować ten element kultury mimo coraz mniejszej wagi umiejętności walki wręcz we współczesnej wojnie.
Sztuki walki mogą składać się z następujących elementów. Uderzeń, kopnięć, chwytów, duszeń, rzutów, dźwigni oraz walki bronią (białą). Współcześnie dzielimy je według kilku schematów:
- "stójka"/"parter"/"klincz" - ten podział dzieli systemy walki oparte na walce stojącej (np. Aikido, Taekwondo, Karate), walki w leżeniu (np. Brazylijskie Ju-Jitsu, Zapasy) oraz zwarciu (np. Muai Thai)
- "uderzeniowe"/"chwytowe" (ang. striking/grappling) - ten podział rozdziela systemy oparte na ciosach lub/i kopnięciach (np. Karate, Muai Thai, Capoeira) od chwytanych (ang. grapple - chwytać) (np. Brazylijskie Jujitsu, Judo)
- "light-contact"/"semi-contact"/"full-contact" - ten podział dzieli systemy walki w zależności od ilości zasad i ograniczeń oraz systemu treningowego. Light-contact (lekko kontaktowe) to systemy walk w których nie stosuje się uderzeń na głowę, krocze itp., zazwyczaj zawodnicy noszą ochraniacze, a formuła zapewnia spore bezpieczeństwo walczących (np. poprzez karanie brutalnych ciosów/kopnięć). Semi-contact (średnio kontaktowe) to systemy walk w których zawodnicy nie posiadają tak wielu ochraniaczy, dopuszczone są kopnięcia/uderzenia na głowę a sam proces treningowy zakłada sparingi i walki. Full-contact (pełno kontaktowe) to systemy walk zakładające walkę bez ochraniaczy lub z bardzo nielicznymi, z bardzo małą ilością ograniczeń (np. zakaz uderzeń w tył głowy czy dźwigni na stawy).
- walka sportowa/samoobrona/systemy wojskowe (combat) - ten podział oddziela systemy walki w zależności od przeznaczenia.
- walka bez broni / walka z bronią
Oczywiście podział nie zawsze jest ścisły, wiele szkół walki posiada elementy mieszane, a dodatkowo każda szkoła, każdy trener może uczyć na swój sposób.
Współcześnie istnieją dwa kierunku rozwoju szkół walki. Pierwszy to utrzymanie tradycyjnych wartości i rozwój duchowy. W tą stronę kieruje się Aikido, Karate Shotokan, Kung Fu i inne tradycyjne szkoły, których proces treningowy w znacznej mierze nastawiony jest na rozwój duchowy, spokój, umiejętność kontroli umysłu, medytację, a w mniejszym na brutalną walkę. Inne szkoły, takie jak większość szkół Kyokushin czy Taekwondo, zostały zmuszone do rozbudowy procesu treningowego, aby być konkurencyjne wobec nowych systemów walki oraz zmieniających się wymagań. Pojawienie się w czasie II wojny światowej wojskowych systemów walki, takich jak izraelska Krav maga, polski Bas-53 czy rosyjskie Sambo, uczących samoobrony bez żadnych zasad (z przeznaczeniem do walki ulicznej), oraz pojawienie się sportów walki tzw. "Międzydyscyplinarnych" jak K-1, Vale-tudo czy "klatka", bardzo szybko rozwiązało odwieczne problemy z oceną skuteczności szkół walki. Bardzo szybko odpadły wszystkie szkoły walki, które na treningach nie stawiają praktycznie wyłącznie na walki (sparingi), oraz wprowadzają ograniczenia. Popularne zaczęły się stawać systemy bardzo kompleksowe, uczące walki zarówno w "stójce" jak i w parterze, uczące uderzeń (także łokciami), kopnięć (także kolanami), chwytów, dźwigni (także na stawy), kluczy, duszeń i oczywiście full-contactowych.
Jest kwestią dyskusyjną czy za sztuki walki można uznać takie sporty walki jak boks, kick-boxing czy fechtunek.
Terminologia używana w sztukach walki może pochodzić z języków orientalnych. Przykładem są nazwy technik w judo lub karate. Część pojęć (rzut, dźwignia itp.) pochodzi z analogicznych dyscyplin znanych w kręgu cywilizacji europejskiej. Podobne źródło mają też takie nazwy jak "boks tajski" czy "boks chiński". Używa się też terminologii zaczerpniętej z języka angielskiego, często pisanej z polska, np. grapling (ang. grappling), traping (ang. trapping). Ostatnio pojawia się tendencja do spolszczania nazw angielskich: w miejsce pojęcia "traping" pojawia się "usidlanie". Terminy te tworzy się spontanicznie, nie zawsze zgodnie z polską gramatyką. Przykłady mogą tu stanowić "styl uderzany" i "styl chwytany". Wyrazy "uderzany" i "chwytany" są imiesłowami przymiotnikowymi biernymi, które nie pasują jako określenia rzeczownika "styl" ("styl chwytany" oznaczałoby, że ktoś chwyta styl; bardziej adekwatne byłoby wyrażenie "styl chwytowy" czyli "oparty na chwytach").
Pisownia terminów dotyczących sztuk walki również jest niejednolita. Początkowo próbowano stosować ortografię polską ("dżudo"), potem jednak pojawiła się tendencja do pisania nazw orientalnych zgodnie z transkrypcją łacińską przyjętą w odpowiednim języku ("judo"). Często w umiarkowanym stopniu adaptuje się pojęcie do polskiej gramatyki, np. łącząc poszczególne jego człony. Zatem zamiast dawnego "tae kwon do" obecnie pisze się "taekwondo", gdyż w polszczyźnie nie ma słów "tae" i "kwon", zaś "do" ma inne znaczenie niż w języku koreańskim, z którego ten wyraz pochodzi. Dotyczy to jednakże nazw dyscyplin jako nazw pospolitych. Nazwy organizacji, jak i inne nazwy własne, mają odmienną pisownię, opartą na stosowanej w nazwie odpowiedniej organizacji zagranicznej. Niejednokrotnie przedstawiciele różnych sztuk walki, chcąc podkreślić ich unikatowość, traktują nazwę dyscypliny jak nazwę własną i piszą ją w sposób różny od przyjętego, często rozpoczynając wielką literą. Jednakże takie postępowanie wprowadza chaos w nazewnictwie i utrudnia przyswojenie wschodniej terminologii przez kulturę europejską.
[edytuj] Sztuki walki
[edytuj] Anglia
[edytuj] Birma
- bando
[edytuj] Brazylia
[edytuj] Chiny
[edytuj] Filipiny
- arnis
- escrima
- kali
- combat kalaki
- kalaki arcanis
- doce pares
- estokada
[edytuj] Francja
- la canne
- savate
[edytuj] Izrael
[edytuj] Japonia
- aikido
- battodo
- iaido
- jodo
- ju-kendo
- jiu-jitsu
- Judo
- kenjutsu (ken-jitsu)
- karate
- tai jitsu
- kendo
- kobudo
- kyūdō
- naginata-do
- sumo
- aiki-jutsu
[edytuj] Korea
[edytuj] Polska
- combat 56
- modern jiu-jitsu
- kempo tai jutsu
- sar dah
- Militarie Ars Poloniae
- Signum Polonicum
- Karate Tsunami
[edytuj] Rosja/ZSRR
[edytuj] Tajlandia
- krabi krabong
- muay thai - znany jako boks tajski
[edytuj] Ukraina
Kozackie sztuki walki:
- Bojowyj Hopak
- Chrest
- Spas - zwyczaj kozaćkich rodiw
- Tryhław
[edytuj] USA
- American Kenpo Karate
[edytuj] Wietnam
- Việt Võ Đạo
[edytuj] Bibliografia
- Wojciech Cynarski "Recepcja i internalizacja etosu dalekowschodnich sztuk walki przez osoby ćwiczące", Rzeszów, Wydaw. Uniw. Rzeszowskiego, 2006 ISBN 978-83-7338-244-2
- Wojciech Cynarski "Teoria i praktyka dalekowschodnich sztuk walki w perspektywie europejskiej" Rzeszów, Wyd. Uniw.Rzeszowskiego, 2004 ISBN 83-7338-118-X
- "Humanistyczna teoria sztuk i sportów walki. Koncepcje i problemy", red. Wojciech J. Cynarski i Kazimierz Obodyński, Rzeszów, Wyd. Uniw.Rzeszowskiego, 2003 ISBN 83-7338-057-4
