Teodoryk Wielki
Z Wikipedii
Teodoryk, zwany Wielkim (451/455 - 526), król Ostrogotów z dynastii Amalów. Wychowywał się, jako zakładnik, na dworze cesarza w Bizancjum. Król od 471, otrzymał od Ostrogotów Mezję Górną, po wojnie z Odoakrem (489-493) założył w Italii państwo ostrogockie, uznając nad sobą zwierzchnictwo Bizancjum, w 498 ogłosił się niezależnym władcą. Teodoryk Wielki należy do najpotężniejszych, a zarazem do najbardziej światłych władców wczesnego średniowiecza, dzięki popieraniu rozwoju nauki i sztuki oraz wybitnym zdolnościom organizacyjnym.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie i młodość Teodoryka
Jak podaje legenda Teodoryk narodził się około 455r na brzegach Jeziora Nezyderskiego niedaleko Carnuntum, kiedy to Hunowie zaatakowali Gotów wschodnich, ale zostali pokonani przez Walamira. Dzień, kiedy nadeszła wieść o zwycięstwie, był wg legendy dniem narodzin późniejszego króla rzymskiego. Istnieje jednak i druga hipoteza co do narodzin Teodoryka. Dzisiejsza nauka bliższa jest twierdzeniu że Teodoryk urodził się już w 451r. i że wieść o pokonaniu Hunów mogła dotyczyć także Gotów, bo byli oni sprzymierzeńcami Attyli, dlatego Kasjodor w dziele "Dzieje Gotów" (łac. "Origo Gothico") mógł przenieść datę urodzin, aby dotyczyła ona czasów zwycięskich dla plemienia amalskiego.
Teodoryk (łac. Theodoricus) był synem wodza plemiennego Tiudimera oraz Ereleuvy (Erelievy), później ochrzczonej na Euzebię, i, jak sam twierdził, był Amalem. W 459 Walamir (brat Tiudimera oraz współwódz Ostrogotów) zdecydował się zaatakować wschodnie cesarstwo rzymskie, które zalegało z opłatami. Kiedy zdobyto stolice Epiru, Durazzo, cesarz Leon I rozpoczął negocjacje pokojowe, które dawały Gotom 300 funtów złota rocznie. Musieli oni jednak wrócić do Panonii, a młody Teodoryk jako zakładnik musiał zamieszkać od 459 do około 469 roku w Konstantynopolu, gdzie odebrał typowe rzymskie wychowanie, ale nie pojął nigdy sztuki kaligrafii, przez co uznawany był do końca życia za analfabetę.
[edytuj] Rządy Teodoryka na wschodzie
Powróciwszy z Bizancjum Teodoryk, syn Tiudimera, objął cześć państwa po śmierci wuja Walamira, podczas gdy ojciec Teodoryka został kolejnym królem ostrogockim. Po śmierci Tiudimera w 471 r. Teodoryk został jego następcą i poprowadził swój lud na nowe ziemie wprost do Mezji Dolnej, gdzie dochodziło do wrogich kontaktów z inną grupą Ostrogotów kierowaną przez Teodoryka Strabo. W 484 r. po śmierci tegoż wodza udaje się mu zjednoczyć obie grupy żołnierzy wywodzących się z barbarzyńców. Następnie otrzymuje on tytuł magister militum. W cztery lata później młody przywódca Ostrogotów osiąga porozumienie z cesarzem Zenonem i rezygnuje ze swoich aspiracji do podbicia Wschodu. Godzi się również dokonać najazdu na Italię. Niektóre źródła podają, że to Teodoryk sam wystąpił z taka propozycją, o ile po pokonaniu Odoakra, który to otwarcie wystąpił przeciw cesarzowi w 482 r., będzie mógł on osiąść tam ze swoim ludem. Zenon przystaje na zaproponowane warunki, a nawet czyni Teodoryka konsulem i uznaje go za swego syna.
[edytuj] Wojna w Italii i rządy Teodoryka
Wojna zapoczątkowana został najazdem Teodoryka na Italię w roku 489 i trwała cztery lata, a większość tego czasu wypełniało wciąż przedłużające się oblężenie Rawenny. Teodoryk ogłosił się panem Włoch, ale Odoaker zdołał utrzymać się w dawnej stolicy cesarskiej aż do 493 r. Wtedy to obaj osiągnęli porozumienie co do podziału władzy. Jednak w niespełna dziesięć dni po tym, jak Teodoryk został wpuszczony do miasta, kazał zamordować Odoakra. Następnie kazał zabić jego żonę i syna oraz jego zwolenników w północnej Italii. Uratowało się tylko kilku rzymskich zwolenników upadłego reżimu, jak na przykład Kasjodor czy Liberiusz, którzy to przeszli na stronę nowego władcy. Po tych zmianach i zastąpieniu wojska Odoakra przez Gotów Teodoryka (stali się armią Italii utrzymywaną z podatków ściąganych od włoskich właścicieli ziemskich w wysokości trzeciej części ich dochodów), nowe królestwo germańskie rozpoczęło swój żywot, a sam władca stał się, jak podają oficjalne dokumenty, królem zarówno Rzymian, jak i barbarzyńców italskich. Jego władza miała jednak pewne ograniczenia. Co prawda mógł wydawać edykty, ale nie mógł nadawać obywatelstwa rzymskiego i nie mógł mianować konsulów bez uprzedniego potwierdzenia cesarza, a jego lud nie mógł zawierać związków małżeńskich z Rzymianami i Rzymiankami.
Już od samego początku panowania w Italii Teodoryk porzucił ulubione skóry i futra, tak charakterystyczne dla władców germańskich, i otoczył swój tron i dwór przepychem w stylu Bizancjum, a nade wszystko nosił się w kolorze cesarskiej purpury. Jego znajomość obu dworów cesarskich pomagała mu w kontaktach z Rzymianami, a za pośrednictwem swego urzędu realizował oczekiwania ludu, co do ciągłości struktur państwowych. Podjął się on także restaurowania starych i zniszczonych budowli oraz budowy nowych, chcąc w ten sposób kontynuować to, co zaczął Odoaker, tylko że na dużo większą skalę. I tak na przykład budował i remontował akwedukty, łaźnie publiczne, mury miejskie i pałacowe w większych miastach italskich, jak Rzym, Rawenna, Werona czy Pawia.
[edytuj] Polityka wewnętrzna
Teodoryk przywrócił starą tradycję cesarską rozdawnictwa zboża biedocie rzymskiej oraz reaktywował niezwykle popularne i zarazem bardzo kosztowne igrzyska cyrkowe. Najwspanialsze z nich było prawdopodobnie zorganizowane w Rzymie w 500 roku dla upamiętnienia wizyty Teodoryka w tym mieście. Podczas tej wizyty przeżywał on zapewne po raz ostatni adventus, czyli uroczysty i szczegółowo opracowany ceremoniał rzymski, realizowany z okazji przybycia cesarza do miasta, a na pamiątkę tego wydarzenia wybito nawet specjalny medal tudzież monetę z napisem Rex Theoderich.
Twarz władcy przedstawiona jest na modłę antyczną, frontalnie, a otaczają ją bardzo gęste włosy na końcu zawinięte w loki. Król nosi pancerz, a na nim płaszcz spięty fibulą na lewym ramieniu. W ręce z kolei trzyma posążek Wiktorii stojącej na kuli. Na początku VI w. Teodoryk ogłosił swój Edykt składający się z 154 reguł i przepisów. Z jednym lub dwoma wyjątkami nie były to nowe prawa, lecz skrótowo przedstawione prawa rzymskie napisane prostym i zrozumiałym językiem. Edykt był niejako podręcznikiem wydanym dla sędziów i obejmował sprawy, które, zdaniem króla, najczęściej toczyły się przed sądami. Od tej chwili Goci stali się podmiotami prawa rzymskiego, ale nie sędziami rzymskimi. W Edykcie nie było też wzmianki o uznaniu ich własnych zwyczajów i świąt. Były to pewne niespójności w polityce Teodoryka, który starał się utrzymać odrębność Gotów i Rzymian i nie dopuścić do asymilacji obu nacji. Sam król na początku swego panowania był bardzo tolerancyjny. Przejawiało się to również w kwestii wiary. Teodoryk starał się nie dopuścić do prześladowań religijnych i podkreślał to w swych listach nominacyjnych i innych dokumentach. Rzymianie byli katolikami, a Goci arianami. Gotów i Rzymian różnił również język. Ci pierwsi w połowie VI wieku mieli zarówno formę ustną, jak i pisemną swojego języka, używaną jedynie w celach świeckich oraz religijnych. Natomiast Rzymianie posiadali tylko i wyłącznie jedną formę swojego ojczystego języka używaną wszechobecnie. Takich różnic było jeszcze sporo. Większość jednak koncentrowała się wokół prawa i gospodarki. Raz do roku wojownicy udawali się do Rawenny, gdzie rezydował król, aby otrzymać pieniądze z jego rąk. Przy tej okazji Teodoryk osobiście dokonywał oceny swych wojsk. Żołnierze w służbie czynnej również otrzymywali swoje racje bądź to w naturze, bądź w formie ekwiwalentu pieniężnego. Ostrogoci za panowania Teodoryka wiedli więc zupełnie inne życie niż ich przodkowie pod władzą Hunów.
[edytuj] Polityka zewnętrzna i jej skutki w państwie
W latach 507 - 527 jako regent panował również nad Wizygotami. Po śmierci Anastazjusza w roku 518 senat wybrał wysuniętego przez gwardię kandydata, oficera Justyna, na cesarza. Był on wyznania chalcedońskiego i potępiał innowierców. Rychło zresztą ujawnił się nowy konflikt Wschodu z Rawenną, którego podłożem było źródło wyznaniowe. Teodoryk obawiał się represji zwłaszcza po tym, jak grono senatorów wezwało Justyna do obalenia rządów króla Gotów. Jednak policja gocka zdołała przechwycić listy kompromitujące spiskowców, a Boecjusz, ówczesny magister officiorum w rządzie raweńskim, który zaciekle bronił pochwyconych, został uwięziony i po długim procesie skazany na śmierć w roku 524. Taki sam los spotkał zresztą i jego teścia, głowę senatu, Symmachusa, który głośno wyrażał swoje niezadowolenie i oburzenie na bezwzględność władcy.
[edytuj] Śmierć Teodoryka Wielkiego
Teodoryk umarł w lecie 526 roku i został pochowany w mauzoleum w Rawennie
[edytuj] Bibliografia
- Collins Roger, Europa wczesnośredniowieczna 300-1000. Przeł. Tadeusz Szafrański. Warszawa 1996, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy. ISBN 8306025377
- Matthew Donald, Wielkie kultury świata. Europa średniowieczna. Przeł. Wacław Petryński. Warszawa 1996, wyd. Penta. ISBN 8371293372
- Manteuffel Tadeusz, Zakrzewski Kazimierz, Bizancjum i wczesne średniowiecze. W: Wielka historia powszechna. Wydawnictwo zbiorowe ilustrowane. T.4: Wieki średnie. Pod red. Jana Dąbrowskiego. Warszawa 1938, wyd. Trzaska, Evert i Michalski. ISBN 8386660802
- Mączyńska Magdalena, Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V wieku. Warszawa, Kraków 1996, wyd. PWN. ISBN 8301121203
- Wolfram Herwig, Narody i Cywilizacje, Historia Gotów. Warszawa 2003, wyd. Marabut. ISBN 8389261650
