Wadżrajana
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Etymologia
Wadżrajana (skt. Vajrayāna, tyb. rdo rje theg pa), także Tantrayāna, Mantrayāna, potocznie nazywana jako Diamentowa droga, jednak to nie jest precyzyjne tłumaczenie określenia dordże thekpa. Dordże, czy wadżra , od której bierze nazwę Wadżrajana, określa nie nazwę substancji ( diament) – ale nazwę właściwości, czyli trwałości, niezniszczalności. Właściwiej byłoby tłumaczyć jako „droga niezniszczalnego”. Tybetańczycy rzadko używają tej nazwy, częściej spotyka się nazwę tantrajana lub droga sekretnej mantry. Mianem "dordże" również określa się również rytualny przedmiot, który wraz z "dzwonkiem" symbolizuje niedualny stan umysłu, zjednoczenie żeńskich i męskich aspektów oświecenia, pierwotnej mądrości i miłującego współczucia (skt. Bodhiczitta), ostatecznego zrozumienia oraz metod prowadzących do tego poziomu.
[edytuj] Geneza
Wadżrajana to kierunek buddyzmu , który wyodrębnił się w II wieku n.e. w Indiach w ramach tradycji Mahāyāna i podobnie jak ona pielęgnuje ideał bodhisattwy, który rozwija miłujące współczucie (skt. Bodhiczitta) dla pożytku wszystkich istot oraz zrozumienie natury rzeczywistości Siunjata i wiedzy o naturze Buddy . Za odradzającego się bodhisattwę uważa się m.in. tybetańskiego Dalajlamę czy Karmapę. „Droga niezniszczalnego” nie może być w żadnym przypadku przedstawiona jako coś odrębnego od mahajany. W istocie tantrajana (wadżrajana) jest mahajaną. Różni się nie poglądem, a metodami. Szamar Rinpocze, który zapewne jest autorytetem dla piszących hasło „Diamentowa Droga” naucza, że trzy pojazdy ( drogi) to: pojazd śrawaków (słuchaczy), pojazd pratjekabuddów i pojazd mahajany. W ramach mahajany istnieje również tantrajana.
[edytuj] Historia
Nauki Wadżrajany pierwotnie Budda przekazywał swoim najbliższym uczniom m.in. królowi Indrabodhi. Początkowo rozwijała się ona w Indiach. Póżniej w Indiach, szczególnie w czasie końcowego rozkwitu, kiedy popularne były nauki tantr Jogi Najwyżej, pojawiło się wielu cenionych mistrzów tego kierunku, takich jak Tilopa, Naropa, Saraha, Maitripa, Virupa, Lalita Wadżra, Niguma, Luipa i wielu innych, wśród których najsłynniejsi znani są jako "Osiemdziesięciu Czterech Mahasiddhów" (skt. Wielkich Buddyjskich Urzeczywistnionych).
W VIII w. przekaz ten dotarł do Tybetu dzięki Padmasambhavie (tyb. Guru Rinpocze), który dał początek szkole Ningmapa. Jednak na skutek prześladowań buddyzmu za czasów króla Langdharmy, który sympatyzował z szamańską religią Bon, praktyki buddyjskie niemal zanikły w Tybecie. Przekaz przetrwał głównie poprzez "ukryte skarby" nauk (termy), dzięki którym szkoła Ningma zawdzięcza swoje późniejsze odrodzenie, oraz nieliczne unikalne bezpośrednie ustne przekazy, np. w szkole Sakja.
W XI wieku nastąpiło drugie przeniesienie nauk buddyjskich do Tybetu (tzw. przekaz sarma). Nauki Wadżrajany zostały przeniesione i przetłumaczone przez takich mistrzów jak Marpa i Drokmi, dając początek szkołom Kagyupa i Sakjapa, które wkrótce przejęły również najgłębsze nauki starego przekazu. W tym samym okresie również wiele przekazów nauk zostało przeniesionych do Tybetu przez Atiszę rozwiązując wiele isniejących ówcześnie wątpliwości związanych z tym czy Wadżrajanę traktować jako oddzielny od Sutr i od Mahajany pojazd. Nauki te dały początek szkole Kadampa, Dzięki reformie Tsongkhapy w XV wieku stała się znana jako Gelugpa. Nauki te były praktykowane przez mnichów w ramach systemu klasztornego. Zanim w XIII wieku kultura buddyjska w Indiach została zniszczona przez rozwój Hinduizmu, Islamu i najazdy plemion muzułmańskich, ostatni większy rozwój nauk dzięki mistrzowi Jumo Mikjo Dordże, którego nauki stały się podstawą tybetańskiej szkoły Dzionangpa.
Obecnie nauki Wadżrajany praktykowane są szeroko w buddyzmie tybetańskim, w szkołach Ningma, Sakja i Kagju, Gelug, Dżonang. Jednak Wadżrajana występuje znacząco również w Japonii w tradycji Shingon. W XX wieku na skutek represji chińskich w Tybecie buddyzm został niemal całkowicie zniszczony. Podobnie stało się w Mongolii. Wielu nauczycieli i buddystów z Tybetu, wraz z całym bogactwem nauk i duchowych skarbów buddyzmu tybetańskiego, znalazło schronienie w Indiach, Nepalu i Bhutanie, jak i również na Zachodzie.
Od lat 70. ubiegłego stulecia buddyzm Wadżrajana rozwija się również na Zachodzie. W Polsce nauki Wadżrajany pojawiły się jako "Diamentowa Droga" po raz pierwszy dzięki Lamie Ole Nydahlowi w roku 1976. Dotychczas w Polsce nie zaistniała jeszcze szkoła Gelug.
[edytuj] Praktyka
W Wadżrajanie praktyki przekazywane są od czasów Buddy w nieprzerwanej linii od nauczyciela do ucznia. To dlatego, tak ważna jest tu rola duchowego nauczyciela - lamy. Bez jego kierownictwa uczeń nie ma dostępu do najgłębszych nauk i praktyk, takich jak Mahamudra, Dzogczen i Tantry Jogi Najwyższej.
W systemie tym, oprócz rozwijania współczucia, kładzie się nacisk na praktykę tantr buddyjskich, utrzymywania ślubowań Bodhisattwy i ślubowań tantrycznych. Tantry nie koncentrują się jedynie na intelekcie, lecz angażują cały potencjał człowieka, pełne spektrum doświadczeń. Jest to konsekwentny system barwnych technik medytacyjnych, które polegają między innymi na wyobrażaniu określonych form buddów, powtarzaniu mantr, usypywaniu mandali, czy stosowaniu różnych jogicznych ćwiczeń, mających oczyścić system wewnętrznych kanały energii ciała. Z tego powodu ścieżka ta nazywana jest czasami Mantrayāna lub Tantrayāna. Więcej patrz Tantry Jogi Najwyższej.
Słowo tantra dosłownie znaczy "sieć", "tkać". Odnosi się do najsubtelniejszego stanu świadomości, w którym zwykły świat jest nieoddzielny od doskonałego oświecenia, w taki sposób, jak dwie nici splecione są w gęstej fakturze materiału. Taki poziom urzeczywistnienia, w który zaangażowany jest zwykły świat praktykującego, jest dlatego trwały i niezniszczalny. Kruche i niepełne doświadczenie oświecenia, np. jedynie intelektualne zrozumienie, można z kolei porównać do łaty naszytej na materiał - ma ograniczoną powierzchnię i z biegem czasu może się oderwać. Wadżrajana nie zajmuje się spekulacjami filozoficznymi. Kładzie największy nacisk na wolną od rozważań medytację, urzeczywistnienie ponadosobistysh stanów umysłu w codziennym życiu i zabezpieczenie osiągniętych poziomów rozwoju.
W tradycyjnej Mahajanie Bodhisattwa praktykuje postawę Bodhiczitta oraz właściwe zrozumienie rzeczywistości, zgodnie z naukami o "pustości" Siunjata i naturze Buddy poprzez Sześć Paramit, zbierając stopniowo i oddzielnie nagromadzenie zasługi i mądrości, niezbędne, aby osiągnąć oświecenie, tj trzy ciała Buddy, co zajmuje czas trzech niezliczonych okresów (skt. kalpa). Wadżrajana jest jednak szczególną ścieżką, gdyż umożliwia to Bodhisattwie niezwykle szybko oraz jednocześnie, już za życia praktykującego, bezpośrednio prowadząc do oświecenia, tj trzech ciał buddy, szczególnie poprzez praktykę Tantr Jogi Najwyżej.
[edytuj] Nauki Trzeciego Obrotu Kołem Dharmy, a teoria Wadżrajany
W teorii Wadżrajany główny nacisk kładzie się na nauki o naturze umysłu i rzeczywistości w celu zrealizowania bezpośrednio doskonałej obecności poza wszelkimi konceptualnymi wyobrażeniami zwanej Przejrzyste Światło, stanu, który określany jest niekiedy jako absolutnie istniejący. Nauki te biorą źródło z tantr buddyjskich, szczególnie takich tantr Jogi Najwyższej jak Guhjasamadża oraz Kalaczakra. Teorię Wadżrajany jednak można odnieść również do nauk tzw. Trzeciego obrotu Kołem Dharmy, jako trzeciej klasa nauk udzielonych przez Buddę, nauk o naturze Buddy. Jeden z wielkich tybetańskich mistrzów medytacji wyjaśnia to w ten sposób:
- "Sutry nauczają, że Budda obrócił Kołem Dharmy trzy razy. Za pierwszym razem nauczał, że zjawiska istnieją ale są pozbawione 'ego'. Za drugim razem nauczał, że zjawiska nie istnieją, że są 'puste'. Za trzecim razem nauczał o absolutnej rzeczywistości, o 'przejrzystym świetle umysłu'."
- Khenpo Tsutrim Gyamtso Rinpocze, "Stopnie Medytacji Pustki"
Nauki o naturze Buddy przeżywają swój rozkwit w Indiach od pierwszego tysiąclecia n.e. Najpierw dochodzą do głosu filozoficzne doktryny braci Asanga i Vasubandhu, dla których inspiracją był mistrz Maitreya i sutry Nirvana oraz Srimala. Wg ich koncepcji wszystkie uwarunkowane zjawiska są puste, za wyjątkiem natury buddy (skt. Tathagatagarbha), która jest przejrzystym światłem i jako jedyna jest absolutnie rzeczywista. Stoi to w opozycji do omylnie rozumianej koncepcji pustości (skt. Sunjata), jako nicości (na sposób nihilizmu). Jednak nauki o naturze Buddy nie przeczą wcale właściwemu zrozumieniu filozofii Środkowej Ścieżki (skt. Madhyamaka) o "pustości" Siunjata, ale są również niczym uzupełnienie w celu kompleksowego opisania natury rzeczywistości, (patrz: Natura Buddy, a "pustość"). Według buddyjskich szkół Dzionang, i niektórych podszkół Kagyu i Nyingma nauki te opowiadają poglądowi Szentong, tymczasem np. szkoła Gelug odnosi je do nauk Czittamatra.
Pogląd szentong, czyli pogląd dotyczący iż natura umysłu (natura Buddy, mądrość buddy) nie jest pozbawiona własnej natury, ale jest pozbawiona wszelkich nietrwałych błędów i splamień, nie jest wyłącznie poglądem tantryków. Szentong jest poglądem filozoficznym, tantra praktyką. Pogląd szentong jest zawarty w wielu sutrach i siastrach ( komentarzach do sutr). W żadnym wypadku nie jest tak, że ci, co kroczą ścieżką Mahajany są zwolennikami rangtong, a ci, co tantry – zwolennikami szentong. Szentong służy jako antidotum, jeśli medytujący zbytnio przyzwyczaja się do negowania wszelkich doświadczeń i w efekcie nie dostrzega doskonałych właściwości dharmakaji. Z kolei rangtong jest konieczny wówczas, gdy adept niewłaściwie rozumie sposób, w jaki istnieje natura buddy, prawdziwa pustka, czy mądrość buddy. W szkole Gelug nauczany jest pogląd rangtong, ale praktyki tantryczne również są ważną częścią nauk tej szkoły (chociażby bardzo ważna dla tej szkoły tantra Kalaczakry, która ma swoje sześć jog, równie głębokich jak sześć jog Naropy czy Nigumy). W czasie praktyk tantrycznych w Gelug mówi się w finalnym stanie o „ jedności błogości i pustki” – czyli tak, jak czyni się to w Kagju czy Ningma. Jeden z uczniów Khenpo Rinpocze (specjalisty od szentong) mówił, iż w Gelug stosują pogląd szentong jako „zręczną metodę” podczas samej praktyki, w fazie dzog rim. Drikung Kagju – naucza na ogół poglądu rangtong. Drukpa Kagju – szentong. Wśród Karma Kagju jedni nauczyciele zwracali uwagę na ten, a inni na tamten pogląd. Np. VIII Karmapa Mikjo Dordże nauczał głównie rangtong, VII Karmapa Czedrak Gjamtso – szentong. Z punktu widzenia takich nauczycieli nauki są tylko metodą. Stosuje się taką, która jest potrzebna w danym momencie.
[edytuj] Zobacz też
- Mahajana
- Porównanie buddyzmu Wielkiej i Diamentowej Drogi
- podział szkół Madhjamiki wg Gelug i Kagyu i Trzy Obroty Kołem Dharmy
- Wielka Madhjamaka Szkoły Sakja
- Pogląd szkoły Gelug w praktyce tantr Wadżrajany
- Lamrim
[edytuj] Literatura
- Lama Ole Nydahl, Jakimi rzeczy są, Wydawnictwo 108, Gdańsk, 1995
- Dalajlama Tenzin Giaco, Świat buddyzmu tybetańskiego, Wydawnictwo MUDRA, 2002
- Khenpo Tsutrim Gyamtso Rinpocze, Stopnie Medytacji Pustki, Marpa Translation Committee, Szczecin 1997
- John Powers, Introduction to Tibetan Buddhism, (tłum. polskie: Wprowadzenie do Buddyzmu Tybetańskiego), Wydawnictwo A, Kraków, 1999
- Lati Rinpocze, Hopkins Jeffrey, Śmierć, stan pośredni i odrodzenie w buddyzmie tybetańskim, Wydawnictwo A, 1999
[edytuj] Linki zewnętrzne
- www.buddyzm.pl - Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu
- www.benchen.org.pl - Związek Buddyjski Karma Kamtzang
- www.drukpa.org.pl - Drukpa Kagyu w Polsce
- www.patrulrinpoche.pl - Patrul Rinpoche w Polsce
- www.shangpa.pl - Shangpa Kagyu w Polsce
- www.diamentowadroga.pl - Czasopismo "Diamentowa Droga"
- www.dzogczen.pl - Wspólnota Dzogczen w Polsce
- www.buddyzm.edu.pl - "Cyber Sangha" Portal Buddyjski
- "Buddyzm tantryczny w Indiach" - Miranda Shaw
