Wiersz saturnijski
Z Wikipedii
Wiersz saturnijski (łac. versus Saturnius) to najstarsza i prawdopodobnie jedyna oryginalnie italska miara wierszowa (metrum). Wszystkie inne klasyczne metra łacińskie pochodzą z Grecji.
Nazwę swą wiersz saturnijski zawdzięcza starożytnemu przekonaniu, iż jest tak stary, że w chwili jego powstania władcą świata był nie Jowisz, ale jeszcze Saturn. Wierszem tym napisano najstarsze poematy łacińskie, jak Odyseję Lucjusza Liwiusza Andronika, Bellum Poenicum Newiusza itp. oraz pewną liczbę epigramów, głównie nagrobnych (epitafiów).
Z wierszem saturnijskim zrywa ostatecznie Enniusz wprowadzając na to miejsce heksametr daktyliczny jako wiersz kanoniczny dla epiki. Wyparty z literatury versus Saturnius pozostaje przez pewien czas metrum ludowym, ale w ostatecznym rozrachunku zastępuje go w tej roli senar jambiczny.
Ponieważ wiersz saturnijski wyszedł z użycia stosunkowo wcześnie, a poeci klasyczni, zwłaszcza Horacy, darzyli go niekłamaną odrazą, niewiele przeto się zachowało spisanych w tym metrum linijek. Szczupły materiał badawczy nie pozwala nawet na stwierdzenie z całą pewnością, czy jest to metrum iloczasowe, czy akcentuacyjne.
Starożytni filologowie i gramatycy traktowali wiersz saturnijski jako metrum iloczasowe i starali się za pomocą różnych teorii wyprowadzić go z któregoś ze znanych im metrów greckich. Współcześnie twierdzenia te raczej się odrzuca skłaniając się do opinii, że wiersz saturnijski jest metrum czysto italskim o charakterze akcentuacyjnym (iloczas nie odgrywa w nim żadnej lub prawie żadnej roli).
Przykład z nagrobka Scypiona Barbatusa:
/ / / / | / / /
Subegit omne<m> Loucana<m> | opsidesque abdoucit
Przykład z Newiusza (uważany za "wzorcowy" versus Saturnius):
/ / / / / /
Malum dabunt Metelli // Naevio poetae
