Càlcol dle variassion

Da Wikipedia.

Test an lenga piemontèisa

Ël càlcol dle variassion a l'é na branca dl'anàlisi matemàtica, ch'a studia la costrussion ëd forme, stat o process ch'a sio ël mej possìbil, anté che ël criteri për esse ël mej a l'é dàit ant la forma dn'antegral ch'a fa anterven-e na fonsion incògnita. Ël but a l'é donca dë dmostré l'esistensa e trové le proprietà ëd chèich fonsion ch'a realisa ël mej valor për s'antegral. Për esempi, determiné na relassion fonsional $y = f (x)$ an manera che n'antegral $\int_a^bg(x,y)dx$ a sia pì grand o pì cit possìbil.
Problema variassionaj a ven-o fòra soens ant j'aplicassion, dzortut an fìsica, angegnerìa, conomìa: ambelessì l'antegral variassional a peul arpresenté n'assion, n'energìa o un pressi. Ël càlcol dle variassion a l'ha ëdcò conession ancreuse e amportante con d'àotre branche dla matemàtica.

[modìfica] Stòria

Ëd cas particolar, parèj dij problema isoperimétrich, a l'ero gia conossù daj matemàtich grech, tanme Zenodòr (apopré 200 aGC). Costi problema a l'ero però arzolvù ëd fasson geométrica e l'istess as peul disse për ij problema dla brachistòcrona e dla caden-a pesanta studià da Galileo. Ël prim esempi d'usage ëd técniche analìtiche për cost géner ëd chestion a l'é ël prinsipi ëd temp mìnim ëd Fermat. Fermat a deuvra ës prinsipi për fé vëdde, dël 1662, coma un raj ëd lus a l'é rifrat a l'antërfassa ëd doi mojen con densità diferenta: a deuvra l'anàlisi për minimisé ël temp ëd passage dël raj an tra ij doi mojen.
La nàssita dël càlcol dle variassion coma dissiplin-a matemàtica aotònoma as peul datesse da la corispondensa tra Lagrange e Euler dël 1755 e a l'é Euler ch'a-j dà 'l nòm. Da antlora ës soget a l'ha avù un gran dësvlup ëd técniche e problema e a l'é trames a le dissiplin-e mensionà da Hilbert ant soa motobin celebrà conferensa ans ij problema matemàtich për ël sécol ch'a fa XX al congress anternassional ëd Paris dël 1900.

[modìfica] Përsonage amportant ant la stòria dël càlcol dle variassion

Pierre de Fermat (1601-1665)
Christiaan Huygens (1629-1695)
Isaac Newton (1642-1727)
Jakob Bernoulli (1654-1705)
Johann Bernoulli (1667-1748)
Leonhard Euler (1707-1783)
Joseph-Louis Lagrange (1736-1813)
Adrien-Marie Legendre (1752-1833)
Carl Gustav Jacob Jacobi (1804-1851)
Karl Weierstrass (1815-1897)
Alfred Clebsch (1833-1872)
David Hilbert (1862-1943)
William Fogg Osgood (1864-1943)
Constantin Carathéodory (1873-1950)
Hans Hahn (1879-1934)
Richard Courant (1888-1972)
Marston Morse (1892-1977)
Jesse Douglas (1897-1965)

OMMI! Ma io non SO LEGGERE!!

E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti

questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)

St'utent-sì a l'é un bogianen

OMMI! pero si YO no
SE LEER!

¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)

'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.

BANCHÈT dj'UTISS

Lìber për chi a veul amprende

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.