Discussion:Łéngua vèneta
Da Wikipedia, ła ençiclopedia libara.
Indice |
[modifica] La Repubblica di Venezia è responsabile della morte della nostra lingua?
Molto spesso ho parlato della nostra lingua veneta praticamente morta, ed ho accusato lo stato italiano e la sua occupazione della nostra terra per questo. Però a pensarci bene non è solamente da 140 anni che la nostra lingua ha cominciato a morire. Sulla base delle conoscenze della situazione linguistica durante la Repubblica di Venezia si può dire che la stessa non ha fatto abbastanza per la lingua veneta? In altri stati come la Francia e la Spagna le dinastie al potere hanno imposto la lingua della loro zona come lingua ufficiale, arrivando penso a darle una veste definitiva come struttura e grafia che ne permettesse l'insegnamento e la diffusione. Naturalmente nel caso della Repubblica di Venezia la versione del veneto che si sarebbe dovuta imporre sarebbe stata quella veneziana, essendo Venezia la capitale. Perché la Repubblica non ha pensato a questo, ma ha lasciato che penetrasse così profondamente l'italiano al suo interno?
 |
| Lezi ła pàxena Esplorare Wikipedia o serca diretamente 'nte l'enzsiclopedia. Se no te cati na vóxe che ła te sodisfa, prima o dopo te podarisi scrívarła ti! Grazsie. |
--Nick1915 - dime quel che te vołi 11:12, 14 oto 2006 (UTC)
Tosi, łe convension de scritura co no ghe xe na convension pi vecia łe vien fora man mano. El ga da esare on continuo adatamento tra de noaltri e tuti quei che łi vien a trovarne. --TheManu 14:32, 13 Jan 2006 (UTC)
Sì, sì. L'autor el me scuse, anca pa'l sforso che 'l gavara' fato, ma a mi però el testo che segue, scrito in te sta maniera, el me someja davero na lengua straniera; par no dir gnente de le parole mai sentìe. Na roba non riconosibile; serto no la lengua che go dopara' par tuta la vita. Magari sentirla lèta se podaria capirla de pi'. Ma cusì, dal sforso me vien el mal de testa......
Scuxame seto ma secondo mi, pitosto ke te te spaki el sarveo par el sforso, xe mejo ke te torni al tajan. Coxa credevito, ke 'l veneto fuse na bruta copia del tajan-talian? Ła xe na łengoa ke cogna studiar e inparar, visto ke da ceo i tùi no i te ła gà gnanca ensegnada. Se ła te intaresa te ghe da sforsarte a inpararla, cofà co el greco o el çinexe, o calsiasi altra łengoa de sta tera. Se te poi, firmate, i amiçi se firma.--Paolo Sarpi II 19:11, 13 Mar 2006 (UTC)
[modifica] LA LENGOA VENETA XE PRATICAMENTE MORTA
Tosi, no podemo continuare a torse par el dedrio: la lengoa veneta la xe praticamente morta. Mi come voaltri serco de parlar veneto pì che posso inte'a vita de tuti i dì, ma xeo veneto queo che parlemo? Xe da 140 ani che semo soto ocupassion taliana, e sto stato ga sistematicamente fato de tuto par destrusare le diverse identità e le diverse lengoe de'o stivae co scole, giornai, television, publica aministrassion. Istitussion magari tute in man de meridionai mandà aposta par colonisarne. El fato xe che, condissionà come che semo dal sistema, ghemo senpre pensà al nostro veneto cofà a un dialeto, e no lo ghemo mai agiornà parché se podesse parlare de tuto. Conseguensa? Par parlare de la realtà de oncò, fata de aerei, computers, frigoriferi, ne toca 'ndare a tore paroe taliane. Le ciapemo e le venetisemo, tajandoghe la parte finae, e credemo cussita, da mone, de parlar veneto... Invesse queo che parlemo xe un veneto morente, orendamente talianisà. La lengoa che parlo mi, che parlè voaltri, no la se poe quasi pì ciamare veneta. Me permeto de dire queo che secondo mi ghe voria. El latin el vien costantemente agiornà dal Vaticano, ghe xe de'e struture che se ocupa de creare, seguendo naturalmente la strutura del latin, paroe nove par descrivare la realtà de oncò: in pratica se poe parlare in latin, grassie a sto laoro, de qualsiasi argomento. Par el veneto ghe voe na roba conpagna: na "academia de'a lengoa veneta" che la gabia come conpito queo de creare paroe nove par descrivare la realtà odierna, seguendo le regoe etimologiche e gramaticai del veneto; e che la gabia anca da recuperare paroe vecie ormai desmentegà. Lora si che se podarà parlare de lengoa veneta! Quea de desso no la se poe ciamare cussita, la xe el fruto maledegno de la talianisasion, e quindi morente.
|
|
| Lezi ła pàxena Esplorare Wikipedia o serca diretamente 'nte l'enzsiclopedia. Se no te cati na vóxe che ła te sodisfa, prima o dopo te podarisi scrívarła ti! Grazsie. |
--Nick1915 - dime quel che te vołi 11:12, 14 oto 2006 (UTC)
[modifica] Storia de ła łengoa veneta
ON MITO FALBO ON DITO COMUN DA SFATAR
ŁA ŁENGOA VENETA NO RIVA DA ‘L ŁATIN E GNANCA DA ‘L TAŁIAN
E 'l łatin no xe ła łengoa mare de i diałeti/łengoe diti/e inpurpiamente(impropriamente) neołatini/e o romanxi/e.
Se sente dir in te ogni canton e da i pì: da maistri e ensegnandi o ensegnanti de scoła, profasori e łeterai (xłetrani), da esperti łengoisti e jornaisti, da tuti i media e repetesto co bona fée (fede) da ła jente, par inersia cultural e sensa mai refletare, ke i “diałeti tałjani” e łe łengoe oropee dite “romanxe o neolatine” (veneto, toscan, ladin, romancio, fransoxo, spagnuoło/castijan, catałan, portoghexe, toscan, tałian, romen, evc.) i riva tuti par drito o roverso da 'l łatin volgar e/o łetararo.
Vien dà pa scontà ke coesta sipie ła veretà e ogni descorso o rengaura anca “dóta, ténega (tenica), sentefega ” sora ła łengoa, ła ciàpa sta anda, sto senso, ke sa pì de créo (credo) co na fée (fede) orba e domatega, ke altro. Portropo no gh’è gnente de pì falbo e xbajà de sto łogo (dito) comon o comun.
No gh’è gnauna łengoa mare łatina (volgar o clasega) pà'(par) tute ste łengoe/diałeti, tanto manco na łengoa maregna.
Saria pì justo dir “ ke ‘l łatin in te łe so version xe na łengoa coxina (cojna)” e ke devegnesto ła łengoa ufiçałe e prençepałe de i aparadi o aparai de on stato ke gà durà (o xe durasto) calke secoło, ła gà (gha) par forsa d’inersia, en çerta mexura enfloensà e modefegà łe łengoe de i povołi de sto “gran” stato mucioetnego e mucionasionałe, sensa par coesto rivar a spiantarłe o a modefegarle a ła raixa, devegnendo cusì ła łengoa mare cofà i conta sti çarlatani.
I povołi d’Oropa no i xè cresui o cresesti ciuciando ła łate de so mare ke ghe cantava nìnanàne en łatin, in te łe so do version: “viłana e 'nalfabeda” e “çitadina e łeterà o xletrana”. A ła parte furse in calke fameja rente ła Tevere o spersa de ki o de łive a i tenpi de Marco Caco.
Metare in vanti ke tuti i omani, i xvari povołi, łe xvarie jenti de 'l stato inperial-mucioetnego e mucionasionałe roman i favełase łatin, xà co i xe vegnesti al mondo “preroman” o ke sto łatin el sipia devegnesto in te i secułi de ła romanetà, no tanto e domè(soltanto) na seconda łengoa o ła łengoa xletrana-połidego-‘ministrativa de na minoransa, ma anca coeła parlà ogni dì, da ła majoransa, el dito “volgar” favełà da tute łe jenti indijene o de gran parte de coełi ke vivea in te łe tere sojete a sto stato roman, da secołi sconparso sensa lagreme (in te łe çità, in te łe vałi, in te łe viłe, in te łe contrà, in te łe mojne o pałue, in te łe łagone, in te łe selve, in te łe ixołe, da 'l Mediteran al Baltego, da l’Atlantego a ‘l Caspio), xe na asunsion cusì ensensà e asurda, da far ridare asè, se se ghe reflete on s-ciantin sora, sensa ła prexunsion de na fée orba.
Inanso, recordo par somexo(exenpio), calkedun ke xe conosesto da tuti “el nostro bon Jexù”, ke 'l jera on endijeno e çitadin de ła Judea, ciapà rento el stato roman, no ’l se esprimea de çerto in łatin ma in te łe so łengoe ramaega e judaega; łengoe ke łe jera doparà in te ‘l tenpio e in te ‘l tribunałe de Jeruxałeme e anca da i funsionari romani in te łe so rełasion co i Abrei.
Anca łomè pensar, somejarse (da somexa=immagine), ke łe jenti otoctone d’Oropa ciapà rento el stato roman par coalke secoło, łe gaese bandonà łe so “miłenarie łengoe biołojghe e naturałi” pa'(par) paciołar sto “łatin”, me par (pa') isteso na farlocada e na granda ensemensa;
basta somejarse (imajnarse):
ke a kel tenpo e 'l stato roman no obligava nesun a favełar łatin (no ‘l ghi n’avaria vudo (vesto) i mexi, par coanto cain e terorestego sìpia sta sto inpero);
ke no ghe jera scołe pioveghe (publiche) de obligo (obligatorie), no ghe jera bibioteghe çiveghe in te łe viłe, no ghe jera gaxete, ł’aradio, ła tivi, e 'l tełefono, intarnet, i cartełoni stradałi, i çinema, łe carte de reconosemento, ke no ghe jera on Dio onego co na onega çexa de stato;
ke i ghea ‘ncor da inventar ła perversa pratega o partega de ła eojenetega culturałe evc. (e vanti cusida al posto di ecc.);
e ke łomè poki omani sea/savea łedhare (łexare) e scrivare, suparxò el 2/3‰;
ke i incalmi de cołoni (miłitari e no') de “etnia romana e łengoa łatina volgar” in te łe varie rejon de l’inpero e anca in te l’area veneto-istriana i jera cusì poki rispeto a ła popołasion indijena de 'l posto doe ke i nava (ndava-'ndava) a vivar, da esare coaxi sensa pexo, cofà on tenporal in te on dexerto;
tegnendo inamente ste robe se pol somejarse tuto el resto.
Basta łomè(soltanto) confrontar (metar rente) łe robe de na ‘olta co coełe de ancò, tegnendo conto de łe difarense in te i vari fatori (ałamenti-elementi): in sentosincoantani de stato tałian, de scoła e de łengoa tałjana de obligo, de ricato e terorixmo łengoestego, de encantamenti e strìarie (stregonarie) mediateghe: tivi e radio, jornałi e łivri, çinema, festival de łe cansonete, evc. in te ‘l veneto el 70% de i veneti faveła ncora veneto, ve łaso a valtri somejarve(somexarve) comò podea esare 2000 ani indrio.
Se daspò se tien na conto anca:
-ke el łatin scrito, dito clasego, par capirse coeło dei łeterai, no ‘l jera çerto “ła łengoa naturałe dita inpurpiamente “łatin volgar o viłan” favełà da łe xvarie jenti de ła prima çitàdeła de Roma e rente [çità ke xe sta fata in orijine da 'l xmisiamento de xvarie jenti co łe so łengoe: “Titienses, Tities" (Tizii: e cioè i Sabini), "Luceres" (Lùceri: e cioè gli Etruschi) e "Ramnenses, Ramnes" (Ramni: e cioè i Latini)];
-ke a kei tenpi e anca daspò, łe łengoe łeterarie/scrite łe jera artifiçałi (conçeto da s-ciarir), doparà da poki e pì pa' scrito ke parlà, łengoe tanto pì deverse-difarenti da coełe naturałi parlà da i pì, na 'olta pì de deso;
-ke ste łengoe scrite łe jera łengoe mucionasionałi, doparà da pì etnie, cofà xe stà vanti pa'(par) el grego e daspò pa' el łatin e deso pa' l’anglexe internasionałe e cusì pa tante altre łengoe de łongo ła storia e in jiro pa ‘l mondo;
łengoe artifiçałi scrite ke no jera el fruto tanto del povoło da cu magari łe ga ciàpasto (ciàpesto) el nome, ma ke xe stà fate, ełaborà co ‘l concorso de i xletrani de pì povołi par comonegar tra de łuri e anca par dar voçe ało xviłupo de łe spesiałixasion teneghe, fiłoxofeghe, sentefeghe, entełetive ke ogni çeveltà mucioetnega e mucionasionałe prodoxeva, cofà xe stà pì tardi anca par el latin, par el fransoxo, el toesco e oncò anca par el tałian, fato e doparà da pì povołi in pì stati (par somexo i stati “vantionitari”: co anca el stato Veneto e postonitari: S.Marin, Xvisera Tiçinexe e Vatican) come seconda o tersa łengoa de łe jenti de sta penixoła e de torno łe Alpi.
-Se se tien conto ke ste łengoe scrite(grego e latin) xe on prodoto mucioetnego e de pì stati, par cu no saria gnanca coreto darghe ła paternetà e ła maternetà a na sengoła etnia, nasion o stato;
-se se tien inamente ke a kel tenpo ła pì parte dei omani no ghea cogno (bexogno) de favełar altre łengoe par łaoro o pa costrision scołastega (cofà oncò par el tałian e l’anglexe) e ke ła neçesità de parlare e scrivare n’altra łengoa jera ‘n afar de na minoransa çitàdina-trafegona-istitusionałe-połidega par ła pì parte indejena ke de consegoensa partecava(praticava) de natura el be o triłengoixmo;
se po se tien da conto ke i veneti ghea xa ła so łengoa scrita secułi vanti dei “diti łatini” e de ła naseda de Roma viłajo, (in te i fati, łe iscrision o xgrafadure veneteghe pì vece ke xe sta catà e xe datae a l’VII secuło vanti Cristo, coełe łatin-romane łomè al VI).
Se pò se tien inamente ke tute łe łengoe o dialeti parlade/i da i povołi oropei, xe de raixe indijene co derevasion mexopotameghe-endoropee (via tera)-mediteranee (via mar), se pol capir comò tute ste łengoe parlae, dite inpurpiamente “neolatine” łe se someja inanso e pì ke altro, purpio pa sta raixa comun mexopotamega-endoropea-medeteranea e daspò parké łe xe stade enfloensàde e incalmade pì ke altro dałe łengoe parlade, dai diti “vulgari”, in te ‘ł naturałe e secołare frecoentarse e xmisiarse de ła jente; ke łomè (soltanto) pa' na parte e pì vanti, łe sipia stade enfloensade da ła łengoa franca-łetararia-‘ministrativa e mucionasionałe nomà ”latin ” doparà parłopì e dagnora da na streta minoransa, cofà seconda o tersa łengoa mucioetnega.
Łe difarense łengoesteghe tra i xvari povołi d’Oropa daspò ła romanetà no łe se s-ciara cofà on proçeso de deferensiasion vegnuo co ła cadùa o el cascamento de l’inpero roman, pitosto co ła pì senpliçe ovietà ke sta difarensa ghe jera inanso e gà (gha) seità a esarghe anca in te i ani o secułi de ła romanetà. Difarense ke xe rivae anca a 'l dì de oncò.
Da tute ste senpliçi robeinamente(considerasion) se pol se, se vol, capir come (comò o cofà)) sto łogo comun sipie pì na fantaxia, na idea mesa rento ła storia de ła łengoa e in te łe rengaure (discorsi) sora ła łengoa, a ła cultura, a ła çiveltà e a ła storia, en barba a ła siensa a ła łanpresa (chiarezza- da łanpro=ciaro) pì ciara, par raxon pì poideghe o de poer e par na sorta de parvarsion psicołojga purpia de ki ke cree de nobełetarse dandose falbe raixe co i potenti de turno de deso o de na ‘olta.
Łe łengoe xe de i omani e łomè daspò de i stati. Dio no gà mai favełà a i omani co na onega łengoa, tanto manco co ‘l latin, ke no gà mai da forma al Fiat de ła jenexi beblega (biblica), o a łe parabołe in te ła boca de Cristo, anca se ła Çexa Catołega ło dopara da domiła ani.
Saria ora ke i siensiadi łengoesti i gaese pì respeto par ła siensa e pì corajo e no i se asase cronpare da łe ideołoje ke conta ła realtà in funsion de i so comodi, come ca ghe jra (gira).
Saria anca ora ke i ensegnanti a scoła i ła finise na bona ‘olta de contar storie falbe a i nostri fiołi.
Ła łengoa veneta, cofà tute łe łengoe gà na so speçefeçetà o speçifisità ke o che ła destengoe da tute łe altre e daspò (dopo o pò) ła gà ciapà cofà tute łe łengoe de i omani da 'l patrimonio łengoestego oniversałe ke xe fato o cosituio da tute łe łengoe de 'l mondo. Cusì xe sta pa' el grego e pa' e 'l latin, pa' e 'l tajan.
--Paolo Sarpi II 16:37, 12 Mar 2006 (UTC)
Paolo te lo go xà dito che wikipedia non xè elo posto par nove teorie lenguisteghe! Te prego de smeterla. Te ghè impinà anca massa paxène de discussion in it.wiki! --Nick1915 13:41, 13 Mar 2006 (UTC)
Caro Nick1915
De coxa gheto temansìa (timor)?
Gheto paura ke ła jente łexa e pensa?
Gheto temansia ke i veneti i se descoverxa de esar veneti?
Vuto doparare el bianketo anca coà?
Te se nò, cosa ke xe el bianketo! Coeło ke serve a scondare łe robe ała xente, ke nesun senta e nesun veda (cofà i afari Mitrokin e Telecom).
No ghe xe gnauna teoria nova kive, ła xe na storia vecia fà el mondo, te si tì e tanti fà tì ke no ła conta justa.
Sentimo coxa ke dixe i poki ke vien da ste bande, sentimo łe argomentasion pro o contro e rajonemo o te fa mal anca rajonar.
Sito par caxo el paron coà?
Se te si el paron te pol anca dirme de tajar, de ndar fora da łe bałe sensa tanti jri de faveła.
Se no te si el paron respeta i altri e dixi ła tua o vuto sararghe ła boca a kei poki ke vien ki?--Paolo Sarpi II 18:38, 13 Mar 2006 (UTC)
Tanto par scuminsiar ricordo a tuti ke ła paroła Veneto ke xe ła nomansa de ła nostra tera xe atestà in te na stełe de piera de Viçensa in te ła łengoa de i Veneti antighi o Paleoveneti, catà a Isoła Vixentina, ani indrio, vecia de secułi vanti Cristo e vanti ke i rumani rivase kive.
Sta iscrision xe VENETKENS ke staria pa zente veneta.
E sta ki xe ona de kel mucio alto de parołe ke no riva da 'l latin.--Paolo Sarpi II 18:59, 13 Mar 2006 (UTC)
Non me pare de aver sarà la boca a nessun caro Paolo! Ne chi ne in it.wiki! No son chi par discutere con ti su ste robe parché wikipedia non xè un forum. Se te ghè voja de scrivare stè robe scrivale n'tel forum de la crusca no chi! Nick1915
Brao Nich1915 no te me ghé sarà £a boca, te me ghe solké proposto par £a scomonega in Wikipedia Italia. Mi spero tanto ke me £a daxì par £'eternetà, parké mi no me omo£ogo de çerto al vostro pensier onego. Paolo Sarpi II
- Ła teorìa ła xe interesanta asè, ma se pol far un parareło co ła łéngua ingléxe par capirse un fià mejo.
- Par senplificarne partimo da l'Anglo-sàsone e no stémo par indeso domandarne com che 'l jera vegnù fora, vero el xe che inte'l sècoło XI el jera parlà in Inghiltèra. Co i xe rivà i Normani, anca se i jera puochi i gà smisià l'Anglo-sàsone col Franzsóxo e in dó sècołi el xe vegnù fora l'Inglexe moderno... ghe xe stà pì canbiamenti in qûii dó sècołi łì che int'i ultimi sète!
- I Romani i xe stài in Vèneto par pì de dó sècołi... mi deso no ghe dao raxon a qûii che i dixe che in Vèneto i parlava latino, parò anca se i jera puochi i Romani i gà smisià el latino al venètico antigo, sicuro! Zxóntaghe che po' i Normani i jera stacài da i Franzsóxi, mentre che i Romani i jera tacài par tuto n'inpero e donca ła só łéngua i jera avantajài.
- I łenguisti i gà piaso ciamar sto smisioto "latino volgar" e i gà piaso anca darghe l'isteso nome a tuti sti smisioti; e ghe xe stài anca dii łenguisti che i gà provà a dir che co che xe cascà l'inpero Romano a ghe jera na łéngua volgar comun a tuti i popołi, ma sti łenguisti qûi i xe stài po' bugerài da i só cołeghi (łezxi l'introduzsion da "Iorgu Iordan, John Orr: Introduzione alla linguistica romanza (1937), Einaudi, Torino 1973"). Vol dir propi che te ghè raxon ti: in Vèneto no se parlava latino, ma se parlava el "latino volgar" propio del Vèneto, vegnù fora smisiando el venètico antigo co 'l latin.
- Mi me despiaxe asè che, pasà n'ano, no te sipi pì tornà indrìo inte ła Wikipedia; te scrivivi robe bone, ma jera soło com che te łe scrivivi che no ghe xe piaxeste.
- --Achiłou 21:52, 5 apr 2007 (UTC)
[modifica] Confini
Non è ben chiaro chi abbia stabilito quali sono i confini dell'area venetofona, e quali varietà locali siano da considerarsi parte della lingua veneta: ad esempio, chi garantisce che il trentino sia effettivamente un dialetto veneto? Dubito che ci sia un consenso unanime dei linguisti a tal proposito, ma se una qualche autorità (Ethnologue?) dice qualcosa del genere, penso che vada scritto chiaramente. Servono fonti, insomma. Poerio 1848 20:52, 11 feb 2007 (UTC)
