SV-Klankleer

From Wikipedia

Binn et West-Vlams zyn d'r nogol wuk verschilln tusschn d'uutsproake van dezelste wordn. Zo es et Nederlansche muis by uus uutgesproken lik muus, muze of meuze. Of ne schoen es sjoe, sjchoe, skoe of sjkoe.

Et Standoardvlams of kortweg SV es de verzoamelinge van spelliengsregels die up de West-Vlamschn Wikipedia de norm es. Dienen norm es deur Wikipedia-gebrukers ontwikkeld. Veel alternatievn woarn der nie want et West-Vlams es ol lange gin geschreevn toale mè. Dat artikel goat specifiek over de SV-spellienge van West-Vlamsche klankn.

[bewerk'n] SV-Eenklanken (Monoftongen)

Zie ook et IPA-schema van de klienkers.

SV-karakter	Uutsproake	Voorbeeld SV^[1]	Voorbeeld regionoal^[2]	Upmerkiengn
a	[ɑ]^?	katte, pap (kat, pap)		uutsproake lik AN-a
aa	[ɑ:]^?		Brugge: ik kwame, twaalve (ik kwam, twaalf)	komt nie voorn in SV

o	[ɔ]^?	pot, kobbe, torre (pot, spin, toren)		uutsproake lik AN-o (kort)
oa	[ɔ:]^?	ik kwoame, joar, noazn (ik kwam, jaar, naderen)

oo	[o:]^?	rood (rood)		uutsproake lik AN-oo

oe	[u]^?	joenk, e bloendje (jong, een blondje)		uutsproake lik AN-oe (kort)
oe	[u:]^?	boer (boer)		uutsproake lik AN-oe (lank)

o	[u]^? [o]^?	blond, ond, gezond (blond, hond, gezond)	Yper: bloend, oend, gezoend Kortryk: bloond, oond, gezoond (kort)	uutsproake streekofankelik
oe	[u]^? [o]^?	broek, doek, koeke (broek, doek, koek)	Yper: broek, doek, koeke Kortryk: brook, dook, koke (kort)	uutsproake streekofankelik
ou	[u]^? [o]^?	koud, out, oude (koud, hout, oude)	Yper: koed, oet, oede Kortryk: kood, oot, ode (kort)	uutsproake streekofankelik

u	[ɶ]^?	puppe, lucht, up (pop, licht, op)		uutsproake lik e korte Fransche œ (bœuf)
u	[ɶ:]^?	sulfer (lucifer)		uutsproake lik e lange Fransche œ (sœur)

eu	[ø]^?			uutsproake lik AN-eu (kort)
eu	[ø:]^?	meur, deure (muur, deur)		uutsproake lik AN-eu (lank)

uu	[ʏ]^? [ø]^?	uus, muuzn, bluuvn (huis, muizen, blijven)	Veurne: uus, muuzn, bluuvn (kort) Kortryk: eus, meuzn, bleuvn (kort)	uutsproake streekofankelik
uu	[ʏ:]^?	kuurn (kuren)		uutsproake lik AN-uu (lank)

ee	[e:]^?	veel, geevn (veel, geven)		uutsproake lik AN-ee

e	[æ]^?	erte, bedde, e (hart, bed, een → onbep. lw. v/o)	Brugge: en (hebben)	uutsproake lik AN-e (kort)
??	[æ:]^?		Brugge: [pæ:rt]^? (paard) Wervik: [mæ:k]^? (melk)	komt nie voorn in AN

i	[ɛ]^?	stik, rik (stuk, rug)		uutsproake lik e korte Fransche è (élève)
è	[ɛ]^?		Wervik: mè, ik è, te fète (met, ik heb, straks)	uutsproake lik e korte Fransche è (élève)
ei	[ɛ:]^?	bleitn, greitn (wenen, uitlachen)	Kortryk: ein (hebben)	uutsproake lik e lange Fransche è (élève)
èè	[ɛ:]^?		Brugge: zèè, èèn, hèèl (zee, één, heel)	uutsproake lik e lange Fransche è (élève)
ei	[ɛ:]^? [æ:]^?	peird, geirne, steirt, weireld (paard, graag, staart, wereld)	Kortryk: peird, geirne, steirt, weireld Brugge: [pæ:rt]^? etc.	uutsproake streekofankelik

y^[3]	[i]^? [ɪ]^?	krygn, tyd, ijzer, zijn (krijgen, tijd, yzer, zijn)	Poperienge: kriegn, tied, iezer, zien Kortryk: krign, tid, izer, zin	uutsproake streekofankelik es in 't AN meestol niet-finoale ij
y	[i:]^?	vry, abdy, schildery (vrij, abdij, schilderij)		uutsproake lik AN-ie (lank) es in 't AN meestol finoale ij

ie	[i]^?	briengn, rienk (brengen, ring)		uutsproake lik AN-ie (kort)
ie	[i:]^?	vier, diere, nievers (vuur, duur, nergens)		uutsproake lik AN-ie (lank)

e	[ə]^?	et, nen, je, me, loater (het, een (m.), je, we, later)		sjwa (stomme e)
ee	[ə]^?	een (een - onbep.lw.)
i	[ə]^?	woazig, sommigte (wazig, enkele)

Legende

^ Et SV es de streektoalonafankelikke standoardspellienge die up olle artikels van toepassienge es die gin streektoalpatrôon ein.
^ By artikels mè e streektoalpatrôon es 't de bedoelienge vo de lokoale uutsproake zo goed meugelik were te geevn.
^ Komt ook voorn lik medeklienker.

[bewerk'n] SV-Meerklanken (Diftongen e.a.)

't West-Vlams kent verschillende twee- en drieklanken die in 't AN nie bestoane. Ier en overzicht.

SV-spellienge	Uutsproake	Voorbeeld SV	Voorbeeld regionoal	Upmerkiengn
ei	[ɛj]^?	gezeid, eigentlik, eiers (gezegd, eigenlijk, eieren, zee)
ye	[ijə]^?	vrye, abdyen (vrije, abdijen)
ië, ieë	[i:j]^?	bieën, financiën (bijen, financiën)

auw	[ɔ:w]^?	blauw, grauw (blauw, grauw)
ouw	[ɔ:w]^?	gebouw (gebouw)

oë	[o:we]^?	poëzie, poëet (poëzie, poëet)
oeë	[u:wə]^?	moeë (moeë)

ôo	[wo]^?, [ow]^?, [owe]^?, [uw]^?, [wɔ]^?, [ɔ:]^?, [o:]^?	dôod, vôrig (dood, lopen, vorig)	Blankenberge: dowd Brugge: doad (monoftong) Kortryk: dwod Veurne: doewd Wervik: dood (monoftong)	uutsproake streekofankelik
êe	[je]^?, [ji]^?, [jɛ]^?, [e:]^?, [ej]^?, [ejə]^?, [ɛj]^?, [ɛjə]^?	êen, dêel, zêe (deel, zee)	Blankenberge: ein, deil, zeije Brugge: èèn, dèèl, zèè (monoftong) Kortryk: jien, djiel, zjie Roeselare: jeen, djeel, zjee Wervik: een, deel, zee (monoftong)	uutsproake streekofankelik

[bewerk'n] SV-Medeklienkers

De meeste medeklienkers zyn 't selste lik in 't AN. Ollene de g en de h zyn anders uutgesproken.
Dat es e typisch West-Vlams kenmerk die ol in de Oudnederlandse periode in uze streek'n bestond.

SV-karakter	Uutsproake	Voorbeeld SV	AN	Upmerkiengn
b	[b]^?	blauw	blauw	uutsproake lik AN-b
c	[k]^?	café	café	uutsproake lik AN-c
d	[d]^?	doene	doen	uutsproake lik AN-d
f	[f]^?	Frans	Frans	uutsproake lik AN-f
g	[h]^?	goan	gaan	uutsproake lik AN-h
h	[h]^?	helegansn	helemaal	komt bykan nie voorn in SV
j	[j]^?	joar	jaar	uutsproake lik AN-j
k	[k]^?	kind	kind	uutsproake lik AN-k
l	[l]^?	leevn	leven	uutsproake lik AN-l
m	[m]^?	moeder	moeder	uutsproake lik AN-m
n	[n]^?	noois	nooit	uutsproake lik AN-n
p	[p]^?	poar	paar	uutsproake lik AN-p
q	[k]^?	quarantaine	quarantaine	uutsproake lik AN-q
q	[kw]^?	quiz	quiz	uutsproake lik AN-q
r	[r]^?	rood	rood	uutsproake lik AN-r
s	[s]^?	stoan	staan	uutsproake lik AN-s
t	[t]^?	toe	toe	uutsproake lik AN-t
v	[v]^?	vertelln	vertellen	uutsproake lik AN-v
w	[w]^?	weug	weg (zn)	uutsproake lik AN-w
w	[v]^?	wroake, wryvn, gewrocht	wraak, wrijven, gewerkt	uutsproake lik AN-v
x	[ks]^?	xylofoon	xylofoon	uutsproake lik AN-x
y (*)	[j]^?	yoghurt	yoghurt	uutsproake lik AN-j
z	[z]^?	zeggn	zeggen	uutsproake lik AN-z

(*) Komt ook voorn lik klienker.

[bewerk'n] SV-Karaktercombinoaties

SV-spellienge	Uutsproake	Voorbeeld SV	AN	Upmerkiengn
ch	[h]^?	lachn, verkocht	lachen, verkocht	gebruuk komt overeen lik in AN
isch	[is]^?	fantastisch	fantastisch	gebruuk komt overeen lik in AN

sch	[ʃ]^?, [ʃχ]^?, [ʃk]^?, [sk]^?	schole, schoe	school, schoen	uutsproake streekofankelik gebruuk komt overeen lik in AN
sch	[ʃ]^?, [ʃχ]^?, [ʃk]^?, [sk]^?, [s]^?	busschn, visschn, Vlamsche	bossen, vissen, Vlaamse	uutsproake streekofankelik ook: bussn, vissn, Vlamse