West-Vlams
From Wikipedia
Et West-Vlams es de meest zuudwestelyke dialectgroep van et Nederlands. 't Es surtout gesprook'n in de provinsje West-Vloandern en in 't westn van Zeeuws-Vloandern in Olland. Sommigste Fransche Vloamiengn spreek'n nog Frans-Vlams da eigentlyk deel uutmakt van et West-Vlams.
Ook in 't westn van Oost-Vloandern zyn d'r dialectn gesprook'n die goed up 't West-Vlams trekk'n, lyk in de streek'n van Maldegem in et Meetjesland, of in Zulte da nevers Woaregem ligt.
Inoud |
[bewerk'n] Geschiedenisse
't West-Vlams en 't Oost-Vlams zyn de directe upvolgers van et Vlams da gesprook'n wos in 't middeleeuwsche groafschap Vloandern. Da kwam a peu près overeen mei de udige provinsjes West-Vloandern en Oost-Vloandern in Belgje, en mei de Fransche regio Frans-Vloandern.
't Grotste stik van de Middelnederlandsche literature es in't Vlams en 't Broabants geschreevn. Da komt omdat in de 13e en 14e eeuwe et literaire zwoartepunt in Vloandern en Broabant lag.
Et Middelnederlands es de verzoamelienge van de Nederfrankische dialectn die deur de platselyke bevolkienge woarn gesprook'n in grote deeln van de Lege Land'n in de periode van 1150 tot 1500.
Bekende Middelnederlandsche werk'n lyk Van den vos Reynaerde, Karel ende Elegast, Ferguut, Floris ende Blancefloer en de werk'n van van Maerlant (lyk Der Naturen Bloeme) zyn ollemoale in 't Vlams geschreevn.
[bewerk'n] Indelienge van 't West-Vlams
De Vos (zie Referensjes) deelt et West-Vlams in up boasis van verschilln in klanke en woordvormn.
- Noordelyk West-Vlams: de streke tusschn den Yzer, (Nieuwpoort), Knokke-Heist en Brugge, Toeroet
- Westelyk West-Vlams: de Westoek, dat es de streke rond Veurne, Diksmude, Poperienge en Yper
- Continentoal West-Vlams: de streke rond Roeseloare, Tielt en Kortryk
- Overgank mei 't Oost-Vlams: de streke rond Maldegem, Ruuslee, Woaregem en Anzegem
[bewerk'n] West-Vlamsche Toalkunde
Up uus Portoal:Toale ga je artikels vind'n over:
- West-Vlamsche woord'nschat
- West-Vlamsche vormleer
- West-Vlamsche klankleer
[bewerk'n] Gebruuk van West-Vlams up dizzn Wikipedia
Vo de courante artikels verwachtn me van olle schryvers dan ze dezelfste spellienge volgn. Dienen norm noemn me wyder et Standoardvlams en die stoat ier beschreevn.
D'r zyn uutzonderiengn meugelyk woardeure dan de streektoaln in bepoalde artikels beter toet under recht keun komm'n. Zie uze regels roend streektoaln en spellienge vo de ofsproak'n doaromtrent.
[bewerk'n] Toalkundige Fenomeen'n
't West-Vlams verschilt up veel vlakk'n van 't Nederlands en van andere streektoal'n. Ier es en overzicht van de verschillen up 't vlak van:
- grammoatica (vormleer)
- woord'nschat
De voorbeeld'n komm'n uut:
De pylkes in de tabell'n will'n ollene moa zeggn dat er e verschil es in uutsproake. 'n Ene kee es't Nederlands geëvolueerd tegenover 't West-Vlams, of zyn ze olletwee veranderd.
[bewerk'n] Grammoatica
| Nederlands | Brugge | Ostende | Diksmude | Veurne | Yper | Roeseloare | Tielt | Kortryk |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Persoonlyke Voornoamwoord'n (onderwerp) | ||||||||
| Wij | wynder | wy(n)der | wynder | ? | wyder | wyndre | ? | wulder |
| Jullie | gynder | gyder | gyder | ? | gyder, lender(s) | gyndre | ? | gulder |
| Zij | zynder | zyder | zyder | ? | zyder | zyndre | ? | zulder |
| Persoonlyke Voornoamwoord'n (voorwerp) | ||||||||
| Ons | uus | uus | uus | ? | nuus, eus | oes | ? | oes |
| Jullie | junder | junder, julder | junder | ? | junder | jundre | ? | ? |
| Hen | under | under | nunder, under | ? | nunder, under | undre | ? | ulder |
| Bezittelyke Voornoamwoord'n | ||||||||
| Onze | uze | uze | uze | uuze | nuzze, euze | oezne | oeze | oeze |
| Werkwoordvervoegiengn | ||||||||
| Ik ben | ik zyn | ik zyn | 'k zyn | 'k zy | 'k zy, zyn, benne | 'k benne | 'k zyn, 'k benne | 'k zyn, 'k ben(ne) |
| Verkleenwoord'n | ||||||||
| Huisje | uuzeke, uuzetje | uzzetje, uusje | uuzje | uzetje | uuzetje, uzzegje, euzetje | uzje, uuzegie, uuzeke | uzzeke | euzeke |
| Meervouden (s of n) | ||||||||
| Brillen | ? | brils | brils | ? | brils | brils, brill'n | ? | brill'n |
| Broeken | ? | broek'n | broeks | ? | broeks | broek'n | ? | broek'n |
| Hemden | ? | ems, em'n | emn | ? | ims, emn, emdes | im(n) | ? | ? |
| Honden | ond'n, oend'n, oenkd'n | oen'n | oend'n | oens | oes, on'n, oons | oend'n | ond'n | ond'n, on'n |
| Kleren | ? | klèr'n | kleers | ? | kleers, klêers | klieer'n | ? | klièr'n |
| Konijnen | keuns | keuns | keuns | ? | keuns | keuns | ? | keuns |
| Schoenen | schoen, sjchoens | sjhoes, sjhoen | sjchoen, schoes | sjchoen | sjchoen, sjkoen | schoen | skoen, skoens, schoen | skoen |
| Treinen | trings trengs | trings | trings | ? | trings | trings | ? | trings |
[bewerk'n] Woord'nschat
| Nederlands | Brugge | Ostende | Diksmude | Veurne | Yper | Roeseloare | Tielt | Kortryk |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verwant met saksisch | ||||||||
| Fles (bottle) | flasjche | bottel, flasche | bottel, flasche | flesjche | flesje, flosjke, flasje | flosse, floschke | flasse | flaske, flasse |
| Krabben (scratch) | schartn, sjchartn | sjchartn | scharten | sjcharteln | sjhartn, sjkaartn, scharteln | kram'n, skarten, scharten | schartn, skartn | skarten |
| Ledigen (idle) | liegn, leegn | ydl'n, leegn | ydeln, leegn | ydeln | ydeln, leegn | yl'n, ydeln | leegn, utgietn | ieln, leeg oaln, oit oaln |
| Naderen (near) | noazn | noaz'n, noar'n | noazn | noazn | noazn | noaz'n | noadern, dichterkomn | noazn, noidrn |
| Nergens (nowhere) | nieverst, nieverans | nievers, nieverans | nieverst, nowerstn | nowwers(t) | nowwers, nieveranst, nievers | nievers, niewers | nievers(t) | nievers(t), nowwers, nievranst |
| Onkruid (weed) | oenkruud, wied | oenkruud | oenkruud | oenkrúd, vernient | wied, (on)kreud | onkruud, kruud | onkrud | onkrud, krud, kroid |
| Regen (rain) | regen | reegnn | reegn, rinne | reegn | rin, rinne, reen | rinne | reegne | reegne |
| Schreien (scream) | schrjimn, sjchreimn, bleitn | blèètn | blèètn, schrièwn | sjchreeuwn, blèètn | sjkreemn, krysjn, kreesj'n, bleitn | blètn | skrjimn, bleitn | skrjim, bleitn |
| Weinig (a little) | winnig, lettre | winnig | winnig, letter | nie vele | weineg, letter | winnig, lettre | winnig, lettr | lettr(e) |
| Overige | ||||||||
| Zie Typische West-Vlamsche woord'n | ||||||||
[bewerk'n] Referensjes
- De Vos, M. Taal in stad en land - West-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90 209 6051 2
- Ryckeboer, Hugo. Taal in stad en land - Frans-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90 209 5856 9
- van der Wal, Marijke. Geschiedenis van het Nederlands (reeks Aula), Uitgeverij Het Spectrum, 1992. ISBN 90 274 1839 X
