Malonne
Èn årtike di Wikipedia.
Malonne (fr: Malonne, e flamind: Maeslangen) c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye, rebané avou Nameur.
- Limero del posse: 5020 (vî limero 5730)
- Limero diyalectolodjike: Na 92
[candjî] Istwere
Totafwait cmince avou l’ mostire k’ a basti li Sint Biertune å 7inme sieke. Po cmincî e 1006, les moennes tinront do prince-eveke di Lidje, on côp po ls afwaires d’ eglijhes et on côp po les afwaires do monde; eyet les moennes s’ ont metou a fé messe e l’ hamtea, ewou gn aveut des djins do peupe, ki boutént po les moennes, et k’ avént basti ene pitite eglijhe di viyaedje, ni fouxhe ki po zels. Après k’ els Normands ont epufkiné l’ viyaedje, c’ est les moennes ôgustins k’ ont vnou nixhi dvins l’ mostî, e 1147.
Come Malonne esteut on viyaedje lidjeus e tere namurwesse, bråmint des côpeus d’ boûsses vinént si mouchyî a Malonne. Les Malonneus ont metou les pîs dins l’ Guere del Vatche eto.
E 1272, li prince-eveke di Lidje si plind å conte di Nameur, tot djhant k’ els cis d' Nameur avént yeu moussî e Malonne, si foute ene dispouslêye å mayeur, seulmint po s’ foute di s’ gueuye.
[candjî] Industreye
Al Moyinådje, Malonne si tneut bén avou les cwårs. Po cmincî avou l’ 13inme sieke li viyaedje aveut ene fôre; e 1302 on tchåfor; e 1431 ene brictreye; e 1680 ene fabrike di papî, adon ene fosse di hoye. Ås nous-timps ont aparexhou troes cårires di pire ey ene fosse di balasse.
Li viyaedje a viké avou l’ côpaedje des bwès, mins les abés do mostî ont wagnî bråmint des cwårs so l’ dos des ptits ovrîs et les discwårler. C’ est po ça ki sacwants abés ont sti djudjîs å tribunå d’ Lidje e 1683 et 1754. E 1792, on côp avou l’ Revolucion francesse, les moennes sont tchaessîs evoye, et l’ viyaedje mane libe.
E 1797 l’ abeye a stî ratchtêye pa l' evetchî d’ Nameur, et mete la les Frés des Crustinnès Scoles. L’ eglijhe di l' abeye a passé al pårotche, et sacwantès måjhones eto.
Adon on-z a metou a Malonne tot on påk d’ industreyes.
[candjî] Tuzaedje et vicåreye di fwè
Li prumî k’a spårdou l’ crustinne fwè vaici, a stî l’ Sint Bertune, on moenne et eveke irlandès. Ses oxheas sont metous dvins on waxhea, e l’ pårotchinne eglijhe.
Å 20inme sieke a viké a Malonne li fré Mucyin Mareye, mwaisse di muzike al crustinne sicole. Li påpe Djihan-På II l' a canonijhî e 1993 et l’ lomer patron des mwaisses et des dames di scole. Les oxheas da Sint Mucyin Mareye si trovént å mitan del veye.
