Zeêland

From Wikipedia

Provincie Zeêland


(Details)	(Details)

Oôdstad

Middelburg

Commissaoris van
de Konienginne

Karla Peijs

Belangriekste godsdienst(en)

protestant, katteliek

Belangriekste streektaele(n)

Zeêuws, West-Vlaoms, Oôst-Vlaoms

Oppervlakte
- Land
- Waeter

tiende
1788 km²
1146 km²

Inweuners
- Totaol
- Bevolkiengsdichteid

elfde
379.948 (1-1-2005)
212 inw./km²

Volkslied

Zeeuws volkslied

Officiële website

http://www.zeeland.nl

Zeêland is 'n provincie van Nederland, die-a in 't zuudweste van 't land leit. Ze grenst an Zuud-Olland, Noord-Braebant en de Belgse provincies West-Vlaonderen, Oôst-Vlaonderen en Antwerpen. Mee 379.948 inweuners op 1 jannewari 2005 is 't nae Flevoland de dunst bevolkte provincie. Oôdstad is Middelburg. De taele vo ongeveer zesteg percent van de bevolkienge is 't Zeêuws.

1 Geografie
2 Geschiedenisse
3 Politiek en bestier
- 3.1 Provincie
- 3.2 Gemeênten
4 Lienks nae buten

[bewerk] Geografie

De geografie van de provincie is wè uniek in Nederland: vo 't groôtste deêl bestaet ze uut gewezen eilanden en uut waeter. Daervan is vanzelf de naem afkomstig. De vomaelige eilanden bin Schouwen-Duveland, Noord-Beveland, Flupland, Tole, Walcheren en Zuud-Beveland. 't Zuden van de provincie eêt Zeêuws-Vlaondere en is vasteland, awast is 't alleêne mee 'n tunnel of over Belgisch land te bereiken. De waeterwegten bin de Grevelienge, de Schelde (zie Oôsterschelde), de Onte (ok wel Westerschelde) en nog 'n antal kleinere waeterwegen, zoôas 't Veerse Meer. Te weste van de provincie lope de zeêarmen uut in de Noôrdzeê.

[bewerk] Geschiedenisse

't Gebied wat-a noe Zeêland is wier al vò 't begin van de jaertellienge beweund. In d'n Romeinsen tied weunde d'r Kelten. Vee is d'r nie van bekènd, me weête dat 'n belangrieke regionaole cultus die van de godinne Nehalennia was. Deêze godinne wier, zoôas gebleke is uut in Zeêland votiefsteênen, ok deu de plaetselike Romeinen vereêrd. Op Walchren was 'n Romeinse vlootbaosis. Toet an de derde eêuwe was 't gebied lang nie zoô waeterriek as laeter.

In de middeleêuwen kreeg 't waeter d'r vrie spel en liep vee land onder. Zeêland wier toen 'n echten archipel. In de middeleêuwen ore deêle van Zeêland as Scaldemariland ("Scheldeland") en Sunnonmariland ("Zonnemaere-land") angegeve. 't Eêne besloeg naebie eêl de Zeêuwse eilanden, 't aore liep van Vore-Putten tot 'n stikje op Schouwen. In dien tied waere d'r vee kleine eilandjes, die dikkels nie groôter waeren as de kern en 't butengebied van eên tegenwoordig durp (vandaer dan vee durpsnaemen op -isse, "eiland", endege). Dat gold nie alleêne vo Schouwen, Duveland en Tole, maer ok vo Zeêuws-Vlaonderen, wat-a pas roend 1500 vasteland wier. Deu bediekiengen groeiden de eilandjes langzaem toet groôtere eilanden anmekaore.

In deêzen tied stoeng Zeêland vee onder invloed van aore meugen'eden. In 841 veroverde de Vikiengen Walcheren, dat-a 'n eêuwe lang 't middelpunt van 'n Vikiengriek wier. In 1012 kreeg de graef van Vlaonderen de landen beweste (=bezuje) de Schelde in leên (Walchren, Noôrd- en Zuud-Beveland en Zeêuws-Vlaonderen dus). Schouwen-Duveland en Tole oôrde bie Olland. Zoô roend 1090 kreeg de graef van Olland de gebieden beweste Schelde ok in leên. Daedeu wier dit gebied in de volgende eêuwen 't toneel van twisten tussen Olland en Vlaonderen. 't Verdrag van Brugge uut 1167 vozag in 'n condominium (machtsdeelienge) in dit gebied: de inkomsten zouwe tusse Vlaonderen en Olland verdeêld ore. De graeven van Olland waeren 't ier nie mee eens en prebeerden steês weer eel Zeêland in anden te kriegen. Uutendelienge lukte dat Floris V in 1295: toen dee de Vlaemse graef Gwide van Dampierre afstand van z'n rechten. Nae d'n doôd van Floris, eên jaer laeter, erriep 'n dat weer; in 'n volgenden oorlog die-a toet 1323 dierde lukte 't Vlaonderen toch niet d'r iets van vromme te winnen.

Feitelik wier Zeêland iermee 'n deêl van Olland. Onder Bourgondische overeêrsienge kwam d'r eên stad'ouwer vo Olland en Zeêland saeme. In 't riek van Kaorel V ao 't gin eigen 'Of en Rekenkaemer, mae wel eige Staeten. In 1572, tiedens d'n Tachentegjaeregen Oôrlog, was Vlissienge eên van de eerste steeën die-an deu de Waetergeuzen ingenome wieren (op 6 april 1572, vuuf daegen nae D'n Briel). Aore steeën volgde pas laeter, soms zelfs pas nae beleg. D'r kwam vee verzet tege 't calvinisme en ier en daer bleef op 't platteland 't katholicisme beschermd bestae; vandaer dan d'r noe nog 'n paer katholieke durpen bin op Zuud-Beveland.

't Zeêland van de Republiek was 'n welvaerend gewest, mischien wè 't riekste van eêl 't land. Daedeu ao 't vee geld af te draegen an de Generaliteit (11% toet 1616; daenae 9%). De landbouw bloeide as vanouds en in de zeêvaert aodde Middelburg, Ter Veere en Vlissienge vee in te briegen. Middelburg ao 'n kaemer in zoôwel de VOC as de WIC. Deu 't blokkeren van d'n aeve van Antwerpen kon ok d'n andel bloeie. In de achttiende eêuwe wier 't allemael vee minder; be'alve Vlissienge sliepe alle steeën feitelik in. Zeêuws-Vlaonderen was al dien tied 'n Generaliteitsland wat-a nie bie Zeêland oorde en gin stemme in de Staeten-Generaol ao. Sommelsdiek oorde d'r weer wè bie.

Van 1798 toet 1801 was Zeêland onderdeel van 't Departement van Schelde en Maes. Op 10 maert 1810 kwam 't bie Frankriek. Vanaf 1814 kreeg de provincie de vurm die-a ze noe nog eit. In 1940 bleef Zeêland van alle Nederlandse provincies 't langste be'ouwe: mee de capitulaotie van 14 meie wier die provincie uutgeslote. Tole viel op de zestiende, Schouwen-Duveland op de zeventiende en Walcheren wier op de achttiende meie opgegeve. Ok bie de Bevrieïenge ao Zeêland 't zwaer te verdieren, voraol deudat de Britten in 1944 d'n diek bie Waschappel bombardeerden en eel Walcheren onder (zout) waeter liep. Schouwen-Duveland en Tole bleve toet an 5 meie 1945 in Duutse anden.

In de nacht van 31 januaori op 1 februaori 1953 gebeurde De Ramp, daerbie voraol Schouwen-Duveland, wat-a glad elemaele onderliep, zwaer getroffen wier. Ok in de reste van Zeêland, nog 't minste op Walcheren (daer aodde ze de dieken nae 1944 juust opnieuw angeleid), waeren overstroômiengen, mae mee vee minder doôien. Nae anleiienge daervan wier 't Deltaplan ontworpe en uutgevoerd: diekveroôginge vo eêl de kuste en allemaele zwaere dammen tussen de eilanden, die 't gevaer uut de zeê-aermen moesten aelen. Op 't lest kwam d'r uut de Milieubewegienge wè verzet tege 't Deltaplan; daerom wier in de jaeren tachtentig in plekke van 'n damme de Oôsterschelde afgeschermd mee 'n Sturmvloedkeêrienge.

[bewerk] Politiek en bestier

[bewerk] Provincie

[bewerk] Gemeênten

Zeêland is opgedeêld in dertien gemeênten. Vroeger bin 't d'r meêr gewist; de leste veranderienge ei plaesgevonde in 2003, as de gemeênten Sluus-Aerenburg en Wòstburg toet de nieuwe gemeênte Sluus wiere saemegevoegd.