Büsingen am Hochrhein
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Büsinge am Hochrhi (Büsingen am Hochrhein) |
||
|---|---|---|
| Wappe | Charte | |
 |
|
|
| Dialekt: Alemannisch | ||
| Hauptvariante: | Hochalemannisch | |
| Regionalvariante: | Ostschwyzer Vokalspaltig | |
| Lokalvariante: | Schaffhuse | |
| Verbreitig: | ||
| Basisdate | ||
| Staat: | Dütschland | |
| Bundesland: | Bade-Württeberg | |
| Regierigsbezirk: | Friburg | |
| Kreis: | Konschtanz | |
| {{{ADUNIT_NAME}}}: | {{{adunit}}} | |
| Gmei: | ||
| Geographischi Lag: | 47° 42′ N, 08° 41' O | |
| Höchi: | 395 m y. NN | |
| Flächi: | 7,62 km² | |
| Iwohner: | 1429 (31.12.2005) | |
| Bevölchrigsdichti: | 188 Iwohner je km² | |
| Usländeradeil: | 4,1 % | |
| Postleitzahl: | 78266 (Dytschland) 8238 (Schwyz) |
|
| Vorwahl: | {{{area_code}}} | |
| Nummereschild: | BÜS | |
| Gmeischlüssel: | 08 3 35 015 | |
| Gliderig: | ||
| Adress vu dr Verwaltig: |
Junkerstraße 86 78266 bzw. 8238 Büsingen am Hochrhein |
|
| Internetuftritt: | www.buesingen.de oder www.buesingen.ch |
|
| E-Mail-Adresse: | gemeinde@ebringen.de | |
| Politik | ||
| Vogt: | Gunnar Lang | |
| Lag im Detail | ||
 |
||
| Topographi | ||
|
|
||
| Luftbild | ||
|
|
||
 |
Dialäkt: {{{3}}} |
D'Gmei Büsinge am Hochrhi ghört zum Landchreis Konstanz im Bundesland Bade-Württeberg (Dytschland), isch aber gänzlich vu dr Schyzer Chantön Schaffhuse sowie, südlich vum Rhi, vu Züri un Thurgau umgäbe. Si het öppe 1.450 Iwohner.
Büsinge isch e dytschi Exklave bzw. e schwyzer Enklave.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Gschichte
Die äldiste archäologische Funde wo uf menschlichi Aktivitäte im Ruum vu Büsinge schliesse len stamme us dr Bronzezitt un dr spote Hallstattzitt. Gege End vu dr Römerzitt isch dr Limes vu Basel bis zum Bodesee au in dr Nächi vu Büsinge errichtet worre. Noochdem sälli Grenzbefestigig vu dr Alemanne yberwunde worre isch hän sich vermuetlich die erste am Rhiufer niderglo un ihr Ort "Buosinga" gnennt, was so vil heisst wie "d'Sidlig vu dr Lyt vum Boso".
1090 isch Büsinge erstmols schriftlich erwähnt worre, wie's vum Graf Burkhard vu Nelleburg an s'Chloster Allerheilige gschenkt worre isch.
Sitt 1361 hän die Herr vu Klingeberg, östriichischi Lehesträger, d'Ortsherrschaft innegha.
Anno 1406 isch Büsinge vu dr verschuldetete Klingeberger an dr Schaffhuser Rudolf Goldschmid abträtte worre (Schaffhuse het domols nit zue Östriich ghört). Später, anno 1463 isch no dr Heinrich Barter Vogt vu Büsinge worre.
Ab 1465 isch d'Landeshoheit yber Büsinge offiziell an Östriich ybergange un het zue dr östriichische Landgrafschaft Nelleburg ghört. [1]
Anno 1529 isch z'Büsinge d'Reformation igfüehrt worre.
Sit 1658 het dr Eberhard Im Thurn die östriichisch Leheherrschaft innegha, wo sit 1535 scho dr Schaffhuser Familie ghört het. Dr Eberhard isch am 10. April 1693 nooch religiöse Strittigkeiten vu dr eigene Familieaghörige nooch Schaffhuse entfüehrt worre, wo er wänig später vu dr dertige Obrigkeit in dr Kerker gworfe worre isch. Fer die östriichisch Bezirksregierig z'Nelleburg isch sälli Entfüehrig vu ihrem Leheträger Eberhard e Igriff in d'Landeshoheit vu Östriich gsi. Binne eim Johr het die ursprünglich örtlich Aglägeheit staatspolitischi Dimensione erlangt. Anno 1694 het Östriich d'Fruuchtusfuhr in d'Schwyz gsperrt un het Schaffhuse mit hoche Repressalie droht. Obwohl d'Schaffhuser vu ihre Eidgnosse zum Ilenke drängt worre sin, hän si e Verfahre gege dr Eberhard Im Thurn igleitet, in sällem säller het solle zum Dod verurteilt werre. Es het nooch ere Abstimmig aber mit chnapper Mehrheit numme mit läbenslanger Haft im Kerker gendet. D'Schaffhuser hän erst noochgä, noochdem am 15. Februar 1697 Östriich dr Druck nomol verstärcht gha un Truppen an d'Schaffhuser Gränze verlegt gha het. [2]
Ufgrund vu sällere Entfüehrig het Schaffhuse d'Pfandschaft yber d'Reiatdörfer verlore, zue sälle Büsinge ghört het. Schaffhuse het sälli erst 1728 fer 221.744 Gulde zruckerlange chänne. Numme Büsinge isch vu dr Östriicher ibhalde worre, denn es het zum Ärgernis vu dr Schaffhuser uf ewig östriichisch blibe solle. Wie Östriich anno 1770 sini Rechte an dr Dörfer Ramse un Dörflinge an s'eidgnössisch Züri verchauft het, isch Büsinge zue ere Enklave in dr Schwyzer Eidgnosseschaft worre.
Trotz allene Versueche vu dr Schaffhuser, Büsinge zruckzerlange, isch es im Fride vu Pressburg vu 1805 im Chönigriich Württeberg zuegschlage wiorre. Anno 1810 isch Büsinge no ans Grossherzogtum Bade ybergange. Au uf em Wiener Kongress 1814/1815, wo d'Grenze in Europa nöigordnet worre sin, het sich an sällere Situation nit gänderet un Büsinge het witterhi zue Bade ghört.
Anno 1918 isch e Volksabstimmig durchgfüehrt worre, wo 96 % vu dr Büsinger Bürger fer e Igliderig vu ihrer Gmei in d'Schwyz gstimmt hän. Dezue isch es aber nit chumme, wil d'Schwyz chei geignets Ustuschgebit het abite chänne. So isch Büsinge bim Dytsche Riich bliibe.
Die bisher letzt Chance vu dr Büsinger, sich dr Schwyz azschliesse, het sich anno 1956 botte. Domoligi Verhandlige sin z'erst vilversprechend verloffe, doch völlig yberraschend het dr Landchreis Konstanz gforderet, dass Büsingen numme nit nu nit bi Dytschland blibe, sundern sogar dur e Korridor an d'Bundesrepublik azglidere sei. Ufgrund vu sällem het d'Schwyz d'Verhandlige abbroche. D'Bundesrepublik Dytschland het d'Exklave Büsinge erst anno 1966 endgültig zue ihrem Staatsgebit erchlärt. [3]
[ändere] Sunderregelige
Wil Büsinge e dytschi Exklave isch, aber zum Schwyzer Zollgebit ghört, git's einigi Sunderregle un Kuriositäte. Büsinge ghört gmäss Art. 3 Abs. 1 ZK nit zum Zollgebiit vu dr Europäische Union. Noochfolgend sin einigi beschribe:
[ändere] Währig
Büsinge isch die einzig dytsch Gmeie, wo meistens mit em Schwyzer Franke zahlt wird. Bis in d'1980er-Johre isch z'Büsinge d'D-Mark hüffig nit agnumme worre. Es isch so witt gange, dass d'Büsinger Post fer dr Verchauf vu dytsche Briefmarke numme dr Schwyzer Franke akzeptiert het. Schliesslich het e Gsetzesänderig d'Büsinger zwunge, (au) d'-Mark (un hyt dr Euro) as amtlichi Währig z'akzeptiere. Doch nooch wie vor isch in dr Geldbütel vu dr Büsinger eher dr Schwyzer Franke z'finde, nit zueletzt dorum, wil die meiste Büsinger Bürger in dr Schwyz go Schaffe gehn. Selbst d'Gmeiverwaltig verrechnet Abgabe un Gebühre witterhi in Franke.
[ändere] Staatsvertrag
Anno 1967 sin ime Staatsvertrag zwische dr Bundesrepublik Dytschland un dr Schweiz sämtlichi Kompetenze vu dr beide Staate bezoge uf Büsinge greglet worre. Dr Staatsvertrag cha online noochgläse werre[4]
Donooch derf d'Polizei vum Chanton Schaffhuse uf Büsinger Gebit selbständig Verhaftige durfüehre un d'Arrestante in d'Schwyz verbringe. D'Zahl vu dr Schwyzer Ordnigshüeter, wo sich gliichzittig in Büsinge ufhalde dürfe, isch uf zehe beschränkt, die vu dr Dytsche uf drei pro 100 Iwohner. D'Schwyzer Polizei het ihri Kompetenze in dr Beriiche, wo Schwyzer Gsetze (Zoll, Landwirtschaft, Gastgewerbe usw.) gelte. Ansuste isch die dytsch Polizei zueständig.
Die dytsche Poliziste düerfe sich uniformiert numme uf chlar definierte Route zue dr Exklave hi bewege, hän uf Schwyzer Bode aber alli Amtshandlige z'underlo. Im Gegesatz zue Campione d'Italia, dr italienische Exklave in dr Schwyz, wo die italienisch Polizei Schwyzer Chraftfahrzügchennzeiche verwendet, werre dytschi Nummereschilder verwendet.
Z'Büsinge giltet s' Schwyzer Zoll- un Wirtschaftsrächt mit einige wänige Usnahmebestimmige. D'Styre vu dr Büsinger müen an dr dytsch Fiskus abgfüehrt werre.
D'Büsinger düerfe im Chanton Schaffhusen, im Thurgau un im grösste Deil vum Chanton Züri ohni zuesätzlichi Hürde e Arbeitsstelle anämme un sin dert in dr Schwyzer Bürger rächtlich gliichgstellt. Säll giltet au umchehrt.
[ändere] Schuel
Büsinge underhaldet e Grundschuel, wo d'Schüeler bis zue dr vierte Klasse underrichtet werre. Aschliessend müen d'Eltere entschide, ob ihri Chinder e Schwyzer oder e dytschi witterfüehrendi Schuel bsueche solle.
[ändere] Post
In Büsinge isch die einzig Schwyzer Poststelle usserhalb vu dr Schwyz verträtte. D'Gmei het zwei Postleitzahle: 78266 Büsingen fer Dytschland un 8238 Büsingen (D) fer d'Schwyz. Briefe us Büsinge chönne entweder mit Schwyzer oder mit dytsche Briefmarke frankiert werre.
[ändere] Wirtschaft
Die einzig Tankstell vu Büsinge wirbt demit, die billigst in ganz Dytschland z'si (ca. 30 Cent billiger wie im Landesdurschnitt).
Die meiste Büsinger sin Wegpendler un schaffe im Ruum Schaffhuse, Thurgau oder im Chanton Züri.
[ändere] Cfz-Chennzeiche
Büsinge het us zolltechnische Gründe s'Cfz-Chennzeiche BÜS, obwohl es zum Landchreis Konstanz ghört un somit eigetlich s'Chennzeiche KN füehre müesst. D' BÜS-Chennzeiche sin igfüehrt worre, um dr schwyzerische Zollbeamte d'Arbet z'erlichtere. Numme Fahrzüge mit BÜS-Chennzeiche werre bi dr Ireise in d'Schwyz wie schwyzerischi Fahrzüge behandelet.
Es git numme einigi hundert BÜS-Chennzeiche, meistens gfolgt vum Buechstabe A, abgsähe vu ere Handvoll Wage mit em Buechstab Z (säll sin Fahrzüge, wo unverstürt in d'Schwyz igfüehrt worre sin un numme maximal zwei Johre in sällem Status fahre düerfe). BÜS isch demit s'seltenst Chennzeiche vu Dytschland, wo derzitt noch vergä wird.
[ändere] Sport
Dr Fuessballclub FC Büsinge isch – als einziger dytscher Verei – im Schwizerische Fuessballverband agschlosse. Dr FC het öppe 120 aktivi Spiler un sex Mannschafte. Die erst Mannschaft spilt in dr 4. Liga im Fuessballverband Region Züri.
[ändere] Ehrebürger
- Otto Weiss, ehemoliger Vogt
- Alwin Güntert, ehemoliger Gmeirot
- Carina Schweizer, ehemoligi Gemeiräti
[ändere] Quelle un Referenze
- ↑ Online-Chronik vu Büsinge
- ↑ Online-Chronik vu Büsinge
- ↑ Online-Chronik vu Büsinge
- ↑ Staatsvertrag zue Büsinge
[ändere] Webgleicher
- Büsinge am Hochrhi
- Artikel Büsingen im Historische Lexikon vu dr Schwyz
- Photogaleri vu dr Kuriositäte z'Büsinge
Lueg au: Campione d’Italia, italienischi Exklave in dr Schwyz
Der Artikel basiert uf ´ra freie Ibersetzung vum Artikel „Büsingen am Hochrhein“ us dr dytsche Wikipedia.
 |
Des isch e Artikel oder e Absatz über e regionali Bsunderheit. Er dät no besser wirke, wänn er in dr Dialäktspiilart vu sälere Region gschriibe wär. Ich, dr erscht oder dr Hauptautor vu däm Artikel oder däm Absatz, dät mi freie, wänn eber esach in s lokal Alemannisch ibersetze dät. Schryb bitte i dr Zämmefassig dass du de Artikel i de lokale Dialäkt umänderesch.
Lueg dezue au Froge un Antworte zum Dialäkt. |
