Oberriet SG

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

S SG im Lemma isch s offizielle Chürzel vom Kanton St. Gallen und wird verwendet, um Verwechslige mit gliichluutende Iiträäg z vermiide.

Wappe
Bild:Wappen Oberriet.png
Basisdate
Kanton:	San Galla
Bezirk:	Waalkreis Rhintl
BFS-Nr.:	3254
PLZ:	9463
Koordinate:	47° 19' n. Br. 9° 34' ö. L.
Höchi:	420 m ü. M.
Flächi:	34.51 km²
Iwohner:	7779 (31. Dezember 2005)
Websyte:	www.oberriet.ch
Charte

Oberriet (SG) ischt a politaschi Gmõand im Waalkreis Rhintl vom Kantõa San Galla.

[ändere] Geagrafie

D' Gmõand liid zmeatst im San Galler Rhintil ar Grenza zum Võralbäarg ( Öschtriich) und wead doar da Alparii und d'Uslöüfer vom Alpstõa igrahmat. Si ischt mit 34.5 km2 õani vo da gröassara Gmõanda im Kantõa San Galla. Zur politischa Gmõand köarid näabscht am Dõarf wo gliich hõasst, s Dõarf Muntlaga (PLZ 9462), Kriassara (PLZ 9451), Õachiweas und Koblwaald denn nõ d Wiiler Reachig, Stiig, Freiabaach, Stõa, Koblweas, Watt und Haad. Da högscht Punkt liid im Gebiat Zapfa mit 1302 m.ü.M.,und da tüüfscht mit 407 m.ü.M.bi da Kanaalbrugg a da Ferbeandigsstrõss zwüschat Balga und Tippilzou.

Zwüschat da Dœarfr häads Naturschutzgebiat mit viil vaschidana Pflaanza und Tier.

S' Gmõandgebiat ischt 3456 ha, davõa 292.2 ha Bouzõana, 234.7 ha ischt schõ übrbout.

Oberriet ischt im Oberriet säalber und z' Kriassara a d'Autobahn A13 agschlõssa. Oberriet häad zwõr an Bahof, as hebid aber gad no a paar Züg am Tag üü. Daföar is doar a Buslinia zwüschat Altstetta und Bugs ferbunda.

[ändere] D' Gmõand i Zaala

[ändere] Befölkarig

Am 31. Dezempr 2005 seand ir gaanza politischa Gmõand 7779 Iiwõanr dahõma gsii. 3992 Lütt seand Manna, 3787 seand Froua, 6151 katholaschi und 787 reformiati, 841 Lütt hõnd an andari oder gär kõ Religioa.

Ir Gmõand Oberriet wõõnid 4146 Õatsbüargar 1642 Kantõas- und 1156 Schwizarbürgar, 835 usländaschi Lüüt wõõnid o dõ.

[ändere] Gschiacht

Di gschiachtlicha Woazla fangid voar übr 3000 Jõõr uf am Muntlagar Bäargli aa. D'Ur-Räter, wo vom Süda häar kõa seand, hõnd künna uf däa Inselbäarg z'meatst im Tal flüacha wenn da Rhii s'ganz Tal überschwemmt häad. Spœtr seand d'Alamanna vom Nõarda häar kõa und hõnd d'Rätier all witter gega Süda ferdrängt. Dia hõnd viil Brüüch und Sitta und s'Tütsch i üsari Gegat brõcht.

Im 8. Jõõrhundat ischt da könaglich Riichshõf Criesserrun entschtanda. Womma im 9. Jõõrhundat z' Muntlaga a Kiarcha bout häad, seand zwõa Zentra im Hõf entstanda. Di wäaltlich Ferwaaltig z' Kriassara und z' Muntlaga di kiarchlig. Da tütsch Kœnig häad da Hõf ana 1229 am Kloaschter San Galla gscheenkt, da Abt Berchthold vo Falkenstõa häad zum Schutz vo eam sim nöia Bsitz d'Burg Blatta boua lõa. Fo ana 1490 bis 1798 ischt s gaanz Gebiat uf da leangga Sita vom Rhii zwüschat Bad Ragaz bis gi Rhinegg, Undertaanaland vo da Eidgenõssa gsii.

Ir französischa Revolutioa ana 1798 hõnd d'Rhintaler uf da schwizar Siita, fo da eidgenœssischa Tagsatzig di foll Unabhängigkeit überkõa, aber da Hõf ischt denn gad koaz ir Rebuplik Rhintl gsii. Föar die nœgschta füüf Jõõr hõnd d'Bsatzer da Hõf in Kantoa Säntis zwunga, d'Grenza zum Kantoa Linth ischt genau übar da Blattabäarg ganga. Us am freia Riichshõf Kriassara ischt ana 1803 di politisch Gmõand Oberriet entschtanda.

Innerhalb fo da Gmõandgrenza hõnd si schliasslich füüf Dœarfr entwicklat, wo jeadas an õagni Kiarcha häad künna boua. Wi überaal im Rhintil heana und deana ischt d'Landweatschaft da Hoptärwerbszwiig gsii. Spœter ir induschtrialisierig ischt denn d'Stickarei ufkõa. Aber zum an'a Induschtrieschtandõat häd si d'Gmõand eascht nõach am 2. Wäaltkriag entwicklat.