A Fueba

De Biquipedia

Iste articlo trata sobre Ra Fueba, monezipio de Sobrarbe que aglutina lugars e lugarons de Tierrantona e Fondecampo. Ta atros emplegos se beiga A Fueba (desambigazión).

Ista fuella ye escrita en sobrarbés.

A Fueba
Ra ilesia de Tierrantona, nuclio más importand d'o monezipio
Comunidá autonoma	Aragón
Probinzia	Uesca
Redolada	Sobrarbe
Codigo postal	22336
Latitú Lonchitú	42° 24’  0’’ Norte  0° 18’  0’’ Este
Superfizie	218,8 km²
Altaria	631 m.
Distanzia	135 km enta Uesca
Poblazión	614 ab.
Chentilizio	{{{chentilizio}}}
Ríos	Ussía, Ra Nata, Formiga e Zinca
Pachina web	www.LaFueva.com

A Fueba (La Fueva en castellán) ye un monezipio d'a probinzia de Uesca. A poblazión ye de 614 abitans en una superfizie de 218,8 km² y una densidá de 19,49 ab/km².

O monezipio d'A Fueba n'eixere d'a chunión d'os antigos monezipios de Tierrantona e Fondecampo á l'añada de 1999.O termino de Tierrantona encluyiba ros antigos monezipios de Clamosa, Moriello de Monclús, Muro de Roda (Autualmén Fumo de Muro) e Toledo d'a Nata (Autualmén, San Chuan d'o Toledo). O nome d'o monezipio yé direutament probinient d'a bal d'a Fueba, an s'aposenta. En chunión con o monezipio encara sobrarbín de Palo, e Foradada d'o Toscar (pertinixent t'a Ribagorza) forma ista bal prepirinenca fincada á piez d'a Sarra Ferrera.

A bal d'a Fueba tién uno dialeuto carauteristico d'a luenga aragonesa, clamau fobán ó fobano, de tendenzias d'aragonés oriental, que deguto ta l'isolamient d'ista bal ent'añadas relatibament zaguereras d'o sieglo XX (sines de guaires auzesos por carretera ó mercache con l'exterior, á comparazión con ras bals zentrals d'o Sobrarbe), eba estau conserbau enta l'autualidát de forma prou singular si yé á parar cuenta t'a l'ubicazión d'a bal fuera d'os prenzipals sarratos d'o Perineu más tancato. Autualmén, encara se-bi troban bels charranz testimonials d'ista fabla á lugarons e bicos d'o monezipio, motíu por cuo yé consideráu uno monezipio potenzialment bilingüe á l'abanteproyeuto d'a Lai de Luengas d'Aragón.

Tierrantona yé o lugar prenzipal d'o monezipio (127 abitanz á 2005), e seu d'o consello monezipal. Iste nuclio finca á l'esembocadura d'o río Ussía ent'a Nata, río alazetal d'a bertebrazión d'a bal e afluyend d'a Zinca á Banastón (l'Aínsa-Sobrarbe). L'extensión d'a bal e ra suya orografía poco sebera fan que aiga estau dende siempre una redolada muito poblada de chicolons bicos e casals, más que de lugars grans. Ye por ixo que muitos d'os bicos (y encara rai d'aquellos que son güei día abandonaus) tinen ilesias e capiellas propias.

Istoricament, A Fueba eba estau una redolada cheografica e politicament independient d'o Sobrarbe y d'a Ribagorza, pero con a pleganza d'a moderna comarcalización d'Aragón, estió trestallada d'entre ixa suya banda oczidental (con Tierrantona como nuclio alazetal) y ra suya banda oriental (con ra Foradada d'o Toscar como capital), estando a primera transferita tá pendenzias almenistratibas d'a redolada d'o Sobrarbe, e ra segunda t'a Ribagorza. No obstante, a bersant sobrarbina d'a bal yé ra más grande á superfizie, e ye ra que encludiye es monezipios de Palo y d'a Fueba propiamén dezita.

[Editar] Monimentos

• Ro Castiel de Tronzedo, no luén d'o nuclio de Tronzedo, alzato á ro sieglo XI.

• Ra ilesia d'estilo romanico aragonés de San Chuan Bautista, á San Chuan d'o Toledo (lugar antigament clamau Toledo d'a Nata), d'es sieglos XI e XII, con belas pinturas d'o sieglo XVI á l'aintror, considerada patrimonio istorico-artistico d'Aragón.

• Ro conxunto istorico-artistico d'o Muro de Roda (sieglo XI), d'estilo romanico, fincau en o rolde d'o lugar de Fumo de Muro (antigament clamau Muro de Roda como ro monimento suyo). Ista fortificazión con edifizios relichiosos estió construyida por Sancho O Mayor ta esfensar a muga sur d'o suyo reino debant d'os sarradíns, e formeba parti asinas d'a clamada Rengla d'Esfensas de Sobrarbe.

• Ro conxunto de l'ermita de San Mitier e San Zeledonio, ideyada como edifizio d'esfensa á ra begada que relichioso, e también de l'orache de Sancho ro Mallor, con una estrutura arquiteutonica particular, fincáu amán d'as runas d'o Castiel de Samitier, parti d'a Rengla d'Esfensas de Sobrarbe. Istas obras fincan, á más, a l'alto d'uno zinglo extraplomáu d'entaltable espeutacularidát que no fa que enamplar a fermosura d'o puesto.

• l'Ermita de Santa Waldesca de Samitier, á poquez metros d'os anteriors edifizios, construyida á ro sieglo XVI.

• l'Oratorio de San Chuan, á Fumo de Rañín, uno templo d'o sieglo XII, con una nao e l'abside reutangular.

• Ros antigos casals fortificáus d'as familias Solán e Fantoba, infanzóns locals de Fumo de Rañín, ambos d'o sieglo XVI.

• Ro Casal d'Arasanz, autro abitache con estruturas defensoras que petinexeba tá una familia d'infanzóns d'o sieglo XVI.

• Ro casal fortificau d'os Mur, á l'Aluchán, d'a zaguería d'o sieglo XVI.

• Ro lugar de Meyano, autualmén entibáu á baxo d'as auguas d'o embalse de Meyano. Á temporadas de xutera puede-se beyer ro campanal d'a ilesia eixind d'a superfizie de l'augua.

[Editar] Beyer tamién

• Lista de monezipios de Uesca

[Editar] Enrastres externos

• Web d'o Consello Monezipal d'A Fueba (en castellán)

• Datos estadisticos d'A Fueba (en aragonés)

• Monezipio d'A Fueba á ro portal Sobrarbe.com (en castellán)

• Ro conxunto monimental de Muro de Roda á ro portal de torismo de Sobrarbe (en castellán)