Zaragoza

De Biquipedia

Zaragoza
Basilica d'A Nuestra Siñora d'o Pilar y río Ebro
Comunidá autonoma	Aragón
Probinzia	Zaragoza
Redolada	Zaragoza (redolada)
Codigo postal	50.001-50.018
Latitú Lonchitú	41° 39’  0’’ Norte  0° 52’ 12’’ Ueste
Superfizie	1063,1 km²
Altaria	199 m.
Distanzia	{{{distanzia}}} km enta Zaragoza
Poblazión	660.895 ab. (2006)
Chentilizio	{{{chentilizio}}}
Ríos	Ebro, Galligo y Uerba
Pachina web	http://www.zaragoza.es

Zaragoza ye a capital d'a Comunidá Autonoma d'Aragón y d'a probinzia de Zaragoza. O suyo nombre autual procede d'o suyo antigo toponimo román, Caesar Augusta a trabiés d'o arabe Saraqosta. Ye a cantos d'os ríos Ebro, Uerba y Galligo en o zentro d'una gran bal con gran bariedá d'ambistas, dende disiertos, As Bardenas, a bosques densos, tascals, montaña, ezetra.

A situazión cheografica de Zaragoza ye eszeuzional pos se troba a metá de camín entre Madrid, Barzelona, Balenzia, Bilbao y Toulouse, distáns as cinco en torno á los 300 km d'a ziudá, alto u baxo. Ye situata á 199 metros denzima d'o ran d'o mar y tien 660.895 abitans (dato d'o conzello de Zaragoza 1/1/2006), ye dizir, alto u baxo a metá d'a poblazión d'Aragón.

Contenius 1 Poblazión 2 Economía 3 Poblazión 4 Istoria 5 Puestos d'intrés 5.1 Atros 6 Museus 7 Cultura 8 Fiestas 9 Enrastres esternos 10 Beyer tamién

[Editar] Poblazión

Dibisión almenistratiba Zaragoza ye dibidida almenistratibamén en doze destritos, que se subdibiden en bicos:

• Destrito 1: Casco Antigo: San Pablo, El Gancho, A Magdalena, San Miguel, As Tenerias, San Agustín.
• Destrito 2: Zentro
• Destrito 3: Delizias: A Bombarda, A Bozada, Delizias, Monsalú, Parque Roma.
• Destrito 4: Unibersidá: Romareda, Ziudá Chardín, Casablanca, Montecanal.
• Destrito 5: San Chusé: San Chusé.
• Destrito 6: As Fuens: A Cartuxa, As Fuens.
• Destrito 7: L'Almozara: L'Almozara.
• Destrito 8: Oliber-Baldefierro: Baldefierro, Miralbueno, Oliber.
• Destrito 9: Torrero-A Paz: Torrero, A Paz, Torreta de Balmadrid.
• Destrito 10: Margin Cucha: ACTUR - Rei Fernando, Arrabal, Bico de Chesús, Badorrei, Cogullada, Parque Goya, Picarral, A Xota.
• Destrito 11: Bicos Rurals Norte: Chuslibol, Mobera, Montañana, Peñaflor, San Chuan de Mozarrifar, San Gregorio, Santa Isabel.
• Destrito 12: Bicos Rurals Ueste: Alfozea, Benda de l'Olibar, Billarrapa, Casetas, Garrapinillos, Monzalbarba.

[Editar] Economía

Antimás d'a bentaxosa situazión cheografica, destaca en Figueruelas una d'as fautorías de General Motors. A progresiba labada d'a economía agraria ha combertiu á la General Motors en un d'os prenzipals pilars d'a economía d'a probinzia. Á la fabrica d'autos s'unen como alazet d'a economía aragonesa la interpresa Balay, zentrada en a fabricazión de eletrodomesticos, CAF(Construzións y ausillar de ferrocarrils S.A.) d'a que salen unidaz ferrobiarias tanto t'o mercau nazional como t'o internazional y dibersas meyanas interpresas de caráuter rechional como Pikolín u Lacasa, entre atras.

Autualmén, a economía d'a ziudá ye en plen desarrollo debito a proyeutos como a Esposizión Internazional de 2008, a Plataforma Lochistica de Zaragoza (PLAZA), asinas como por o paso d'o tren de Altera Belozidá Española (AVE), que combierte á la ziudá en un zentro de comunicazións.

[Editar] Poblazión

Poblazión en miles.

[Editar] Istoria

Beyer articlo en Istoria de Zaragoza

[Editar] Puestos d'intrés

Zaragoza ye una ziudá bimilenaira por la que han pasato a prautica totalidá d'as zebilizaziones que han xalapato a Peninsula Iberica, estando una importán ziudá en cada una d'eras. Debito á ixo bi ha restas y molimentos de toz os estilos y epocas .

A pesar de tener ruinas y edifizios de gran polideza, Zaragoza ye encara una ziudá esconoxida t'a mayoría d'os españols y encluso zaragozanos. S'aspera con l'amanada zelebrazión d'a Esposizión Internazional de 2008 que ista situazión cambie y comberta Zaragoza en un destín preferito en o torismo cultural y d'interior.

Os 3 grans puestos d'intrés obligatos en toda besita a Zaragoza son:

• O Pilar, una gran obra relichiosa decorada con pinturas de Goya y o suyo cuñau Francho Bayeu. A plaza anexa, la Plaza d'o Pilar, ye una d'as más amplas d'Europa, con meyo quilometro de largo y un aria amanada de 2,5 etarias.

• A Seo d'o Salbador (A Seo), rezién esbiellada y mezcla d'estilos, dend'os suyos alazez romanicos dic'o barroco pasando por o gotico y o mudexar, ye construida denzima d'o ronal d'a mezquita d'epoca musulmana y ista yera constriuda denzima de un templo román. Destacan o suyo zimborrio, abside, o retablo de l'altar mayor y l'orgán.

• O Palazio de L'Aljafería: construzión arabe sede que estió d'o rei taifa de Saraqusta y autual d'as Cortes d'Aragón. Se puede besitar destacando lo siestro rodiato d'arcos de ferradura entrenugatos con sobrebuenas cheserías, o mirab, y a planta superior, de fautura renazentista, con a gran escalera de dentrada y a sala d'o tron.

Antimás bi ha atros puestos de gran intrés:

• Zaragoza Romana :
  • Murallas romanas.
  • Museu d'o tiatro román .
  • Museu d'as tiermas de Caesaraugusta.
  • Museu d'o puerto flubial.
  • Museu d'o foro román.

• Zaragoza Mudexar:
  • Ilesia de San Pablo .
  • Ilesia de San Gil Abate .
  • Ilesia de San Miguel d'os Nabarros .
  • Ilesia Parroquial de Santa María Magdalena.
  • Torrión d'a Zuda, chunto á las murallas romanas.
  • Edifizio de Correus d'estilo niomudexar, situato en o Paseo d'a Independenzia .
  • Arco y casa d'o Dean.

• Zaragoza Renaxentista:
  • Casa d'os Morlanes.
  • Casa Palazio d'os Condes de Sastago.
  • Ilesia basilica de Santa Engracia.
  • A Lonxa, situada en a Plaza d'o Pilar chunto á lo conzello.
  • Museu Ibercaja Camón Aznar (Palazio d'os Pardo u Casa Aguilar)
  • Museu Pablo Gargallo. (Palazio d'os condes d'Arguillo)
  • Palazio d'os Condes de Morato u Luna que ye sede d'o trebunal superior de Chustizia d'Aragón)
  • Siestro d'a infanta.

• Zaragoza Barroca:
  • Ilesia de San Zelipe y San Chaime lo Menor.
  • Ilesia de San Chuan d'os Panetes.
  • Palazio de Billaguallarda.

• Zaragoza Nioclasica:
  • Palazio Arzebispal .
  • Palazio d'a familla Palafox .
  • Palazio d' os Condes de Sobradiel u de Gabarda (En a plaza d'a Chustizia)
  • Puerta d'o Carmen.

• Zaragoza Mudernista:
  • Casín Mercantil, en a plaza d'España.
  • Barios edifizios d'a carrera Alifonso y o Paseo de Sagasta.

• Zaragoza Contemporania:
  • Antigua facultá de merezina y zenzias. Paraninfo Unibersitario.
  • Antigo matadero monezipal.
  • Conzello.
  • Zentro d'Istoria de Zaragoza. Antigo combento de San Agustín.
  • Chalet de Don Chuan Solans.
  • Deputazión probinzial.
  • Edifizio Pignatelli que ye a sede d'o Gubierno d'Aragón.
  • Escuela de Artes y Ofizias, situada en a plaza d'os Sitios.
  • Colla escolana Chuaquín Costa.
  • Mercau Zentral.
  • Plaza de Toros d'a Misericordia .
  • Puen De Fierro.
  • Tiatro d'o Mercau.
  • Tiatro Prenzipal.

• Arquiteutura rezién:
  • Auditorio Palazio de Congresos, d'o suyo esterior destaca prenzipalmén a suya frontera prenzipal.
  • Nueba estazión de ferrocarril de Zaragoza, situada en l'Abenida de Nabarra, construida ta recullir o tren d'Altera Belozidá (ABE) que comunica Zaragoza con Madrid y Lleida y que en un esdebenidero mas u menos amanau comunicará tamién Zaragoza con Barzelona y Franzia.
  • Sede d'a Confederazión Rechional de Impresarios de Aragón, situada en o barrio ACTUR, y que estió a nabada d'Aragón d'a Expo'92 de Sebilla.

• Redoladas urbanas:
  • Plaza d'o Pilar en cuala redolada se troban o Pilar, A Seo, o conzello y a Lonxa entre atros.
  • Paseo d'a Independenzia, plaza d'España y plaza de Aragón que ye o Zentro de Zaragoza .
  • Carrera Alifonso. Comunica a Plaza d'o Pilar con o Coso-Plaza d'España.
  • O Tubo, laberinto de catellas emplenas de bares situato dezaga d'a Plaza d'España un tanto beniu a menos por l'abiellamiento d'os suyos edifizios y abitans y que agora se trata d'apañar por meyo de reyabilitazión u reconstruzión de os suyos edifizios, entre os que destaca o nuebo Edifizio de Puerta Zinegia.
  • Plaza d'a Chustizia. Destaca la polideza de os suyos edifizios y as nueis d'os fins de semana por a conzentrazión de chobens.
  • Plaza de San Zelipe, atra plaza con edifizios polius amán d'una d'as redoladas de marcha d'a ziudá.
  • Plaza de Santa Marta. En a suya redolada bi ha muitos bares de Tapeo.
  • Plaza de San Brun . En este plazo se organizan muitos mercaus á lo aire libre como lo mercau meyebal.
  • Plaza d'os Sitios.

• Redoladas naturals:
  • O río Ebro.
  • O Parque Gran, como se conoxe popularmén á lo parque Primo de Rivera.
  • A Canal Imperial d'Aragón.
  • O galacho de Chuslibol: una auguatuerta desalpartada d'o río Ebro y combertiu en lacuna. D'intrés ecolochico y meyoambiental.

[Editar] Atros

• L'ambién peatoniando en a redolada replecada entre o Coso Baxo, carrera Mayor, Mercau Zentral y o río Ebro, desfrutando de os suyos triadors y bars tradizionals de tapas.

[Editar] Museus

• Zentro d'Istoria de Zaragoza, Pza San Agustín nº2, (Bico d'a Magdalena)
• Museus Románs:
  • Museu d'o tiatro román, Carrera Betonica
  • Museu d'o foro, Plaza d'o Pilar , en fren d'a Seo
  • Museu d' as tiermas, Carrera de San Chuan y San Pietro
  • Museu d'o puerto flubial, Plaza de San Brun
• Museu Pablo Gargallo, Pza. San Zelipe ,3 Tel. 976392058
• Museu Pilarista, Pza. d'o Pilar s/n Tel. 976397497
• Museu de Zaragoza, Pza. d'os Sitios, 6 Tel. 976222181
• Museu Pablo Serrano, Pº María Agustín,20 Tel. 976280659/976280660
• Museu Camon Aznar, C/ Espoz y Mina, 23 Tel. 976397328
• Museu [Paleontológico] , C/ Pedro Cerbuna, 12 Tel. 976761079
• Museu Etnografico, en a reproduzión d'una casa ansotana d'a dentrada á lo Parque Primo de Rivera (O "Parque Gran")

Más informazión en Información Museus Monezipals de Zaragoza

[Editar] Cultura

A ziudá poseye una unibersidá dende 1542, anque os suyos orichens se troban en o sieglo XII. Autualmén se troxa entre barios campus, d'os que dos se troban en a ziudá.

En Zaragoza s'editan barios periodicos, entre os que bi ha que destacar o decán Eraldo d'Aragón (Heraldo de Aragón) y O Periodico d'Aragón (El Periódico de Aragón).

Esisten barios tiatros, an s'amostran obras d'intrés cheneral y de tiatro alternatibo. O más antigo ye o Tiatro Prenzipal, en o Coso, amán de l'antigo tiatro román. Tamién destacan o tiatro d'o mercau y o tiatro d'a estazión.

Se cuenta con un Auditorio-Zentro de Congresos que amogolona la prautica totalidá d'os muitos congresos y arrocladas profesionals que se zelebran en Zaragoza y tamién d'a autibidá mosical d'a capital. En iste Auditorio tienen a sede a colla Eninma-Orquesta de Cambra de l'Auditorio de Zaragoza, orquesta de formazión bariable que poseye un combenio con iste Auditorio y que tien una chicota temporada de conziertos, adedicando-se con espezial intrés á la espardidura d'a mosica contemporania. Tamién ofrexe conziertos pedagochicos ta escolans y colabora con o coro de l'Auditorio, coro Amici Musicae. Continando con a mosica clasica, tamién organizan conziertos as entidás d'estalbio Ibercaja y CAI, asinas como Chobentuz Mosicals de Zaragoza, pero todas istas d'un modo más esporadico y enfocadas á atra mena de roldes y publico.

Anque l'ozio d'a ziudá escurra por camíns más mudenos, como los zines, esistindo 5 u 6 salas en torno á la que pasa por estar a bía prenzipal, y atros tantos más en os grans zentros comerzials de Grancasa y Augusta, abendo suposau, l'aparixión de salas multizine, a disparixión de bels d'os zines de más solera anque no ha eschalamancau a perbibenzia de bella d'as antiguas salas d'o zentro .

As redoladas de marcha, son Rollo (mosica comerzial y d'adoleszens), O Casco (ta chen choben, unibersitaria), La Zona y a Xota.

Zaragoza tamién poseye un equipe de fútbol, o Real Zaragoza que chuega en a Romareda, un equipe de balonzesto, o Basket Zaragoza 2002 S.A.D. y dibersos equipos menors.

Eslexida ta organizar a Esposizión internazional Expo Zaragoza 2008 , asinas mesmo ha estau eslexida como sede d'un Secretariado d'a Organizazión de Nazions Unitas t'a Decada de l'Augua d'a UNESCO.

[Editar] Fiestas

A suya fiesta patronal se zelebra o 12 d'otubre, diya de A nuestra Siñora la Birchen d'o Pilar, conoxida popularmén como O Pilar. Istas fiestas son conoxidas en toda España estando unas d'as más prestixiosas y que atrayen mayor numero de toristas, prenzipalmén por autos como l'Ofridura de Flors á la Birchen, O Rosario de beire (unica manifestazión relichiosa d'ista mena en o mundo), a comparsa de Chigáns y Caburrers, y a gran animazión que biben as suyas carreras con rondas xoteras y pasacarreras .

L' afabilidá de as suyas chens fan de as suyas fiestas unas d'as más intresans, con autos populars y autuazions en dreito en dibersos puntos d'a ziudá .

Tamién son impotáns o 23 d'abril, San Chorche, diya d'a comunidá d'Aragón, o 29 de chinero, San Balero, patrón de Zaragoza chunto á la Birchen d'o Pilar, y o 5 de marzo, a "zincomarzada".

[Editar] Enrastres esternos

Se beigan as imachens de Commons sobre Zaragoza.

• Conzello de Zaragoza.
• Zaragoza ziudá ubierta.
• 10 líneas, conchunto d'enrastres relazionaus con Zaragoza.
• Ficha d'a poblazión
• Datos alazetals d'a ziudá.
• Aeropuerto de Zaragoza.
• Red Aragón.
• Info Zaragoza.
• Ziclo de cultura contemporania

[Editar] Beyer tamién

• Aragón y Istoria d'Aragón
• España y Istoria d'España